نقاشی‌هایی که ناصرالدین شاه و رضاخان پاره می‌کردند!

به گزارش همشهری آنلاین، مهدی طالع‌نیا نقاش قهوه‌خانه‌ای که در حال حاضر نمایشگاه نقاشی او با عنوان «احیای هنر پرده‌کشی و نقاشی قهوه‌خانه‌» در گالری استاد ممیز خانه هنرمندان ایران برگزار شد، درباره این نمایشگاه توضیح داد: شاخه کاری من پرده‌های درویشی است، از همین رو باید عنوان کنم رشته پرده‌کشی از جمله رشته‌هایی است که هم در هنرهای سنتی و هم در حوزه هنرهای عامه مطرح است؛ این رشته ۲۰۵ سال قدمت دارد اما سی، چهل سال است که منسوخ شده است، از همین منظر ما پروژه‌ای تحت عنوان احیای هنر پرده‌کشی را کلید زدیم. در همین رابطه باید بگویم ورژن اصلی موسوم به پرده درویشی محتوای مذهبی و صرفاً عاشورایی داشته؛ درواقع ما پرده را از طریق تصاویری که از قبل داشتیم بازسازی کردیم به همین ترتیب سی، چهل پرده احیا و به موزه‌ها و جاهای مختلف مثل هیأت‌ها و قهوه‌خانه‌ها ارسال شد.

وی افزود: این هنر دوباره حیات تازه‌ای پیدا کرد، به نحوی که استاد هادی سیف از چهره‌های ماندگار هنر سنتی که قبلاً معتقد بود نقاشی قهوه‌خانه‌ای قابل احیا نیست امسال با بازدید از نمایشگاه گفت من این دوره را دوره تجدید حیات هنرهای سنتی و پرده‌کشی نام‌گذاری می‌کنم.

این هنرمند گفت: گرچه تمام مکاتب نگارگری ایرانی، شاهنامه‌نگاری و علوی‌نگاری داشته‌اند اما رشته پرده‌کشی تنها جریانی بوده که شاهنامه‌نگاری و علوی‌نگاری نداشته؛ به‌طوری‌که در این ۲۰۵ سال صرفاً با ورژن عاشورایی ترسیم می‌شده است. با این حال بنده اولین ورژن مکتب شاهنامه‌ای و علوی را ترسیم کردم که این خلأ و شکاف تاریخی پر شد. اینکه چرا این رشته شاهنامه‌نگاری و علوی‌نگاری نداشته است دلایل خاص خود را دارد اما بعد از اینکه این ورژن‌ها ساخته شد، دیدم فضای این پرده‌ها که ساختار اسطوره‌ای دارند، یک فضای مردانه است، پس بنا به ضرورت جامعه فکر کردم که نیاز است زنان دیده شوند از همین رو به مناسبت تکریم و پاسداشت مقام زن اولین ورژن پرده درویشی زنانه را تولید کردیم که محوریت آن شاه‌نامه است.

وی با اشاره به جریان منسوخ شدن این هنر بیان کرد: در دوره‌های مختلف، سیاست‌گذاری نظام حاکم در بقا یا منسوخ شدن رشته پرده‌کشی تأثیر داشته؛ مثلاً ناصرالدین‌شاه در دوران قاجار، جلوی آن را گرفته و حتی رضاخان در دوره پهلوی، این نقاشی‌ها را پاره می‌کرده است، چون نظام سیاسی به سمت سکولاریسم می‌رفت و می‌خواستند مشروعیت را در جلوه‌های مختلف حذف کنند بنابراین اساسأ با این رشته هنری مقابله می‌کردند بعد از انقلاب هم به دلیل اتفاقاتی که رخ داد، یعنی تعطیلی دانشگاه‌ها، وقوع جنگ و… فضای هنری تضعیف و این رشته مثل بسیاری از رشته‌های سنتی دیگر ضعیف شد ضمن اینکه به دلیل مسائل اقتصادی هر روز قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرد و همین مسئله تأثیرگذار بود.

طالع‌نیا در ادامه به اشاره به پرده‌های سنتی این نوع نقاشی، توضیح داد: پرده‌های درویشی سنتی ۷۲ مجلس داشته است اما حالا اگر از نقال‌ها هم بپرسید به درستی نمی‌دانند آن ۷۲ مجلس چه بوده ضمن اینکه تصاویری که از پرده‌های درویشی قدیمی موجود است با دوربین‌های آنالوگ تصویربرداری شده است که ما تصویر خوبی هم نداریم بنابراین مجبور بودیم پروپوزال پژوهشی تهیه کنیم، به جاهای مختلف برویم، عکس بگیریم و این ۷۲ مجلس را ببینیم چون محتوای پرده با آنکه عاشورایی بوده اما قصه‌های فولکلور هم داشته مثل مرد لاک‌پشتی. قصه‌های زردشتی هم در لابه‌لای این قصه‌ها بوده مثل فرشته‌های عدالت و پادشاه زرتشتی. قصه‌های علوی هم وجود داشته است مثل جوانمرد قصاب یعنی ما در پرده‌های درویشی با مجموعه‌ای از هنرهای سنتی هنرهای عامه، مردمی، فولکلور و… مواجه بودیم که رمزگشایی و شناخت آنها زمانبر بود، این است که ساخت ورژن اصلی سخت بود.

این هنرمند نقاش در پایان گفت: مسائل مذهبی و دینی ما این پتانسیل را دارند که ما آثاری هنری درباره آنها تولید کنیم، چون ما ملتی هستیم که دوهزار و پانصد سال پیشنیه ملی و هزار و پانصد سال پیشینه مذهبی داریم.