این جمله‌ای بود که هفته گذشته دکتر حسن امامی رضوی، معاون سلامت وزارت بهداشت به آن اشاره کرد. البته شنیدن این عبارات در حالی است که نزدیک به یک سال از هشدار کارشناسان مبنی بر اینکه تعداد دستگاه‌های تشخیصی در ایران 5برابر انگلستان است، می‌گذرد.
با این حال شاید اعلام 8برابرشدن تعداد این دستگاه‌ها تنها این نکته را گوشزد می‌کند که وضعیت نظام سلامت در ایران هر سال بدتر از سال گذشته می‌شود.
با این حال و در شرایطی که تصویربرداری پزشکی در دهه‌های اخیر در حال پیشرفت بوده و هست و البته بسیاری از کشورهای در حال توسعه از بسیاری از این تجهیزات جدید بی‌بهره‌اند، یکی از چالش‌های اساسی در کشور ما این است: استفاده بی‌رویه از تجهیزات تصویربرداری پیشرفته.
علاوه بر این، در میان تمام روش‌های تشخیصی و تصویربرداری سی‌تی‌اسکن، پزشکی هسته‌ای، رادیولوژی، آنژیو‌گرافی، ماموگرافی، سونوگرافی، دانسیتومتری، تصویربرداری دندان و رادیوتراپی، روش تصویربرداری از طریق ام‌آرآی از بیشترین توزیع نامناسب در سطح کشور به‌خصوص در شهر تهران برخوردار است.
این در حالی است که به ازای هر دستگاه ام‌آرآی در ایران 700هزار نفر بهره‌مند می‌شوند اما مثلا در کشور کانادا از هر دستگاه ام‌آرآی یک میلیون نفر و در کشور سوئد، یک میلیون و 200هزار نفر بهره‌مند می‌شوند.
همچنین 2 سال پیش بیش از 200 درخواست صرفاً برای راه‌اندازی مرکز تصویربرداری ام‌آرآی به وزارت بهداشت رسیده و این در حالی است که تعداد دستگاه‌های ام‌آرآی در کل اتحادیه اروپا با 300 میلیون نفر جمعیت در حدود 300 دستگاه است.
به همه این آمارهای عجیب، مشکلات اقتصاد سلامت در ایران را اضافه کنید و اینکه چند سال است درباره لزوم افزایش سرانه سلامت در ایران بحث می‌شود.
تجویزهای بی‌مورد!
محمد‌رضا اکبر‌زاده، کارشناس تجهیزات پزشکی با تاکید بر اینکه وزارت بهداشت در زمینه توزیع مناسب دستگاه‌های تصویربرداری پارامترهایی را در نظر گرفته بود اما این فرمول‌ها به‌درستی پیاده نشدند، به همشهری می‌گوید: پاسخ این سؤال که آیا پزشکان ما از ابزارهای تشخیصی درست استفاده می‌کنند یا نه، به مسائل فرهنگی و روانی جامعه ما برمی‌گردد.
در جامعه ما کسی که به پزشک مراجعه می‌کند، بیشتر علاقه‌مند است که برایش آزمایشی تجویز یا انجام شود و اگر این اتفاق نیفتد، بیمار، پزشک را مقصر می‌داند.
وی در ادامه با توضیح اینکه در حال حاضر عده معدودی از پزشکان و سرمایه‌داران با خرید سهام مراکز تصویربرداری، بیماران را به سمت این مراکز سوق می‌دهند، تاکید می‌کند: به‌دلیل حجم سنگین سرمایه‌گذارى‌هاى برخی افراد در مراکز تصویر‌‌‌بردارى یا بیمارستانی شاهد نابسامانى‌هایى هستیم، چرا که گردش مالی این قبیل مراکز نیازمند مراجعه بیماران است؛ به همین خاطر هم در برخی مراکز شاهد انجام عمل‌هاى غیر‌‌ضرورى یا آزمایش‌ها و تصویر‌‌بردارى‌هاى غیر‌لازم هستیم.
وی می‌گوید: مسئله دیگر این است که خیلی از مراکز تصویربرداری خصوصی برای بازاریابی و جلب مشتری سراغ متخصصان می‌روند و آنها را توجیه می‌کنند برای آنکه پزشک بیمار خود را به این مراکز ارجاع دهد و همین امر البته می‌تواند عدم‌اعتماد و نارضایتی بیمار را به همراه داشته باشد.
دستگاه میلیون‌دلاری
در حال حاضر بیش از 50دستگاه ام‌آرآی فعال در تهران وجود دارد. فراموش نکنید که قیمت یک دستگاه ام‌آرآی چیزی بین یک تا 3میلیون دلار است.
دکتر ابراهیم متولیان، رئیس مرکز مدیریت بازرگانی و تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت با اشاره به اینکه استفاده بی‌رویه از دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی منجر به خسارات اقتصادی فراوانی برای بیماران شده است، به همشهری می‌گوید: وزارت بهداشت مجوز جدیدی برای این دستگاه‌ها، به هیچ عنوان نداده است، مگر به مراکزی که برای جایگزینی دستگاه‌های فرسوده اقدام به خرید دستگاه‌های جدید کرده باشند. الان هم در تهران ما فقط 3 دستگاه ام‌آرآی دولتی داریم و بقیه این دستگاه‌ها خصوصی هستند.
به گفته وی در شهر لندن فقط 10دستگاه ام‌آرآی وجود دارد.به عقیده دکتر متولیان به‌طور کلی میزان استاندارد این دستگاه‌ها به ازای هر 5/1میلیون نفر یک دستگاه است؛ یعنی ما در تهران فقط به 15دستگاه ام‌آرآی نیاز داریم.
البته فقط در سال‌های قبل و طبق مجوزهای اخذ‌شده در آن سال‌ها بخش‌های خصوصی اقدام به خرید بیش از حد این دستگاه‌ها کردند.دستگاه دانسیتومتری یا دستگاه سنجش تراکم استخوان نیز از جمله دستگاه‌هایی است که به گفته این مسئول وزارت بهداشت، به میزان بیش از حد نیاز وجود دارد؛ البته نه به اندازه دستگاه ام‌آرآی.
وی در این باره می‌گوید: ما نمی‌توانیم دستگاه‌های مازاد را حذف کنیم و فقط می‌توانیم جلوی خرید دستگاه‌های جدید را بگیریم. همچنین برای نظام‌مندکردن این دستگاه‌ها آیین‌نامه‌ای تنظیم کرده‌ایم که طبق آن مشخص می‌شود که چه تخصص‌هایی باید درخواست ام‌آرآی کنند و پزشکان اصلا در چه شرایطی این بررسی‌ها را باید تجویز کنند.
چه کسی مجوز می‌دهد؟
در حالی که دکتر متولیان به برنامه‌های وزارت بهداشت مبنی بر عدم‌صدور مجوز برای خرید دستگاه‌های جدید ام‌آرآی اشاره می‌کند، دکتر رسول صداقت، رئیس انجمن رادیولوژی ایران به همشهری می‌گوید: در سال 1378 انجمن رادیولوژی ایران درخواست تاسیس مرکز تصویربرداری در شهر تهران کرد ولی معاونت وقت وزارت بهداشت اعلام کرده بود که در شهر تهران دیگر مجوز دستگاه ام‌آرآی صادر نمی‌شود. وی ادامه می‌دهد: جالب این است که از آن زمان تا این لحظه بیش از 20 مجوز دستگاه ام‌آرآی از طرف وزارت بهداشت صادر شده است.
رئیس انجمن رادیولوژی ایران در ادامه می‌گوید: البته در زمینه دستگاه‌های ام‌آرآی درصورتی که دستگاه‌های فرسوده و از رده خارج شده جای خود را به دستگاه‌های جدید بدهند، حتی با زیاد بودن تعداد می‌توانیم بهره‌برداری خوبی از آنها بکنیم، چون جمعیت تهران یک جمعیت شناور است و از شهرستان‌ها برای اقدامات درمانی تقریبا فقط به شهر تهران می‌آیند؛ با این حال تعداد این دستگاه‌ها در تهران نسبت به دیگر نقاط کشور بیشتر است.
دکتر صداقت هم با اشاره به نقص‌ها و کمبودهای شهرستان‌ها در زمینه این دستگاه‌ها می‌گوید: البته در استان‌های دیگر دستگاه ام‌آرآی وجود دارد ولی در کنار آن به همان میزان متخصص مربوط به آن را نداریم که همین امر باعث می‌شود با صرف هزینه، عکس‌های مربوط به این تصویربرداری به تهران فرستاده شود تا نتیجه آن توسط متخصصان در تهران خوانده شود.
این در حالی است که الان در خیلی از استان‌ها مثل کهگیلویه و بویراحمد اصلا این دستگاه وجود ندارد، در حالی که اگر توزیع به‌صورت مناسب صورت گیرد، کمتر شاهد مهاجرت شهرستانی‌ها به تهران خواهیم بود.
