اما روندی دیگر روی داد که موقعیت و سرنوشت میراث‌فرهنگی و آثاری را که تجدیدناپذیرند در هاله‌ای از ابهام فروبرده است.
موج بازنشستگی کارشناسان و سپردن امور به نیروهای کم‌سابقه و بعضا ناآشنا، همین روند نگران‌کننده را دامن زده است.
نصرالله معتمدی، باستان‌شناس و کسی که پس از انقلاب اسلامی مسئولیت حفاری در زیویه را برعهده داشته است، می‌گوید: «روند باستان‌شناسی در این یکی دو دهه ضعیف شده است.
در 20 سال اخیر نیروهای جدید اضافه نشد و کارشناسان بازنشسته شدند و این کار به‌دست کسانی افتاد که کم‌تجربه بودند.»
او ضمن انتقاد از عملکرد دانشگاه که نتوانسته افراد باسواد و مناسبی را تربیت کند، می‌افزاید:« باستان‌شناسی ما دوباره به قبل از سال 40 بازگشته و خارجی‌ها دوباره آمده‌اند و حفاری و کاوش می‌کنند».
در ادامه، پاسخ‌های این کارشناس بازنشسته میراث‌فرهنگی را می‌خوانید که نسبت به اثر ملی زیویه و نحوه کاوش و نگهداری آن ابراز نگرانی می‌کند. چندی پیش همشهری در گزارش‌هایی وضعیت نامناسب این بنای 3 هزار و 500 ساله را منعکس کرده بود که این مطلب نیز در ادامه همین‌موضوع خواهد بود.
- آیا از وضعیت کنونی قلعه تاریخی زیویه خبر دارید؟ به‌ویژه اینکه شما قبلا در این قلعه فعالیت می‌کردید؟
بله. مسئله‌ای که اینک در زیویه مطرح است اینکه متأسفانه از سال 1382 به بعد در این منطقه و در این قلعه هیچ کاوشی صورت نگرفته و حفاری تعطیل بوده و عملا هیچ برنامه‌ریزی برای این بنا انجام نشده است.
- ولی در حال حاضر زیویه پایگاه خاص خود را دارد؟
ببینید، ما خودمان بودجه‌ای را که برای حفاری می‌گرفتیم زیر سؤال می‌بردیم که مبادا صرف حفاری از مرمت باز بمانیم. ما از بودجه حفاری کم می‌کردیم و در عین حفاری، مرمت و حفاظت می‌کردیم زیرا زیویه قلعه‌ای خشتی است و معماری خاصی دارد.
حال چگونه شده که یکباره تمام بودجه زیویه صرف تجهیز پایگاه زیویه شده؟ باید این نکته را اضافه کنم که ما توانستیم در همان سال‌ها استانداری را علاقه‌مند کنیم تا آنجا برای باستان‌شناسان و تیم حفاری ساختمانی بسازد.
- اشاره کردید که زیویه معماری خاصی دارد. این موضوع چه تبعاتی دارد که باید به آن توجه کنیم. در گفت‌وگویی که با خانم لک‌پور همکار شما در کاوش‌های زیویه داشتیم او نیز به این معماری خاص اشاره می‌کرد.
زیویه روی تپه‌ای بنا شده است و باید بگویم که اینک با توجه به توقف فعالیت باستان‌شناسی از سال 1382 بعید به‌نظر می‌رسد که نسبت به این معماری شناخت کافی وجود داشته باشد. همین می‌تواند عاملی برای ورود آسیب حین حفاری بشود.
- چرا چنین تصوری دارید؟
همانطور که گفتم زیویه روی تپه ساخته شده است که آنجا زمینی مسطح بوده و در این محل شروع به کرسی‌چینی کرده‌اند و روی سکوها آثار معماری لازم را ساخته‌اند. بنابراین ما پای دیوارهایمان پی نداریم و پی ما همان سکوهاست. امسال آمده‌اند و پای دیوارها شروع به حفاری کرده‌اند. حالا گودال‌هایی وجود دارد که با بارش باران عملا بقیه بنا را به مخاطره انداخته است.
- با این تفاسیر و با توجه به سابقه شما در حفاری آن منطقه، چه باید کرد تا این بنای 3هزار و 500 ساله از دست نرود؟
صمیمانه و بدون هیچ تعصبی باید بگویم که پایگاه زیویه و سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری دراین مورد باید از افراد آشنا به زیویه کمک بگیرند. اگر به همین پرسش که چرا پای دیوارها را حفاری کرده‌اند، پاسخ بدهند، می‌توانند از ادامه ورود آسیب‌ها جلوگیری کنند.
دستکم می‌توانند به گزارش‌هایی که من و خانم لک‌پور ارائه کرده‌ایم مراجعه کرده و برای زیویه برنامه‌ریزی کنند. باستان‌شناسی نیاز به تجربه دارد و کسی نمی‌تواند بدون داشتن تجربه دست به حفاری بزند.
- اینک فصل سرما و بارش است و با توجه به خشتی بودن قلعه زیویه باید نگران بنا باشیم. چه برنامه‌ای می‌توان برای این فصل داشت تا در بهار و تابستان، مرمت و احیا صورت گیرد؟
گرچه زمان در حال ازدست رفتن است اما می‌توان با یک سری تدابیر ساده زیویه را از انهدام محض نجات داد؛در نقاطی با احداث ناودان، در نقاطی دیگر با پوشش پلاستیکی، در جایی با احداث شکاف کاهگلی و از همه مهم‌تر پر کردن گودال‌هایی که بر اثر حفاری‌های اخیر به‌وجود آمده‌اند.
