تاریخ انقضای برجام چه زمان است؟ | اتفاقی که از نظر غرب یعنی ایران به سلاح اتمی دست پیدا کرده است | آمریکا حق ندارد درباره مرگ برجام حرف بزند

همشهری‌آنلاین - فتانه احدی:  آمریکا چندی است که بیش از گذشته به دنبال بهانه جویی است و با مواضع متناقض به دنبال طولانی تر کردن روند مذاکرات هسته ای است.  چنانکه این بار حتی واکنش چین را هم در پی داشت . در این میان ادعاهایی چون مرگ برجام و .. هم مطرح شد که به هر حال خود می تواند تحلیل های متفاوتی را درباره سیاسیت های امریکا به دست بدهد. 

اظهار نظر نماینده آمریکا در امور ایران درباره آگهی ترحیم برجام

توافق هسته‌ای با ایران در دستور کار نیست 

در این زمینه ابوالفتح، کارشناس سیاست خارجی معقد است که برجام تا تاریخ انقضای خود، مرگی نخواهد داشت و هیچ مقام آمریکایی نیز نمی‌تواند با حاشیه سازی برجام را زیر سوال ببرد.

مذاکرات نیز متوقف نشده است که بگوییم  دوباره آمریکا خواسته است آن را از سر گیرد. ضمن اینکه اکنون این مذاکرات با اروپایی‌ها در حال انجام است نه با آمریکا.
این کارشناس تاکید می کند بهانه‌هایی که آمریکا برای توافق نکردن می‌آورد نشان می‌دهد، مذاکرات همچنان ادامه دارد و برای توافق نهایی نمی‌توان نظر قطعی صادر کرد.
در ادامه گفت‌وگوی همشهری آنلاین با امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل آمریکا را می‌خوانید.

اخیرا موضوعاتی چون مرگ برجام از سوی مقامات آمریکایی مطرح شده است. چنانکه رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران هم در پاسخ به این که آیا برجام مرده است؟ گفت که «من مسئول نوشتن آگهی ترحیم نیستم.... . » تحلیل شما از این رفتارهای آمریکا چیست؟

آقایان رابرت مالی، آنتونی بلینکن و حتی جو بایدن در جایگاهی نیستند که درباره مرده یا زنده بودن یک توافقی که ایالات متحده عضو آن نیست در موردش نظر بدهند. آمریکا تا ۸ می ۲۰۱۸ می توانست چنین لفظی را به کار ببرد اما اکنون نمی‌تواند.

اکنون حدود ۱۹۰ کشور عضو برجام نیستند، کشورهای عضو برجام ایران، ۳ کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان، روسیه و چین هستند. اتحادیه اروپا هم به عنوان مسئول هماهنگ‌کننده این توافق  است و تنها این کشورها هستند که می‌توانند در مورد زنده بودن یا نبودن برجام اظهارنظر کنند، ضمن اینکه اصولا با گفتن اینکه برجام زنده است یا مرده، در واقعیت تغییری ایجاد نمی‌شود. چرا که برجام بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ است. دقیقا می‌توان گفت که عین این قطعنامه متن برجام است. پس تا زمانی که این قطعنامه اعتبار دارد، برجام هم اعتبار دارد.

در قطعنامه ۲۲۳۱آمده که اعتبار این قطعنامه ۱۰ سال است. یعنی در سال ۲۰۲۵ قطعنامه ۲۲۳۱ منقضی خواهد شد. مگر اینکه کشورهای برجام مکانیزم ماشه را بخواهند فعال کنند.

در آن صورت اگر روند قانونی آن مکانیسم طی شود. تحریم ‌هایی که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ لغو شده بود دوباره بر ایران اعمال می‌شود، در آن صورت می‌شود گفت که قطعنانه ۲۲۳۱ از بین رفته و برجام مرده است، یا پس از انقضای تاریخ ۱۰ ساله آن می‌شود چنین ادعایی کرد. در غیر این صورت گفتن این سخن که برجام مرده یا زنده است تغییری ایجاد نخواهد کرد، چون قطعنامه ۲۲۳۱ در حال طی مسیر قانونی خود است و اعتبار قانونی دارد. کسی هم نمی‌تواند قطعنامه شورای امنیت را بدون اینکه قطعنامه دیگری آن را نقض کند، یا اینکه شرایط مندرج در خود قطعنامه به آن اشاره نداشته باشد را بتوان گفت که اعتبار ندارد. 

درهمین زمینه بخوانید:

برجام از قبل رو به موت بوده است | آمریکایی ها در حال التماس برای مذاکره هستند

تغییراتی که راه برای مذاکره و توافق دشوارتر کرد | چرا غربی ها دیگر عجله‌ای برای توافق ندارند؟ | چین و روسیه برخلاف قبل پیشگام احیای برجام نیستند

تاثیر ناآرامی‌ها بر مذاکرات برجام چه بود؟ | اروپایی‌ها در آینده با شیطنت بیشتری مذاکره می‌کنند | دو موضوع که احتمالا غربی ها به مذاکرات اضافه می کنند

آقای اولیانوف در مقابل سخنان آقای رابرت مالی مبنی بر اینکه مذاکرات هسته‌ای با ایران در دستور کار قرار ندارد و واکنش تند نشان داده است. اولیانوف این رویکرد آمریکا را غیر مسئولانه توصیف کرد و گفت که « اگر مذاکرات به شکلی مثبت تکمیل نشود در آن صورت خطر تشدید اوضاع به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت که می‌تواند منجر به بروز یک فاجعه شود.»منظور از این  هشدار اولیانوف و فاجعه احتمالی چیست؟

رویکرد دولت جو بایدن حکایت از این دارد که آمریکا از یک طرف قصد ندارد به برجام ۲۰۱۵ برگردد و بازگشت خود را منوط می‌داند به اینکه برجام پلاس و برجام‌های ۲،۳،۴ را ایران بپذیرد.از سویی به برجام ۲۰۱۵ برنخواهد گشت، از طرفی هم به هیچ وجه مایل نیست وارد دنیای بدون برجام شود، یعنی اینکه برجامی وجود نداشته باشد.
این دو خطر را ایجاد می‌کند، نخست اینکه در متن برجام است که مکانیزم ذخایرغنی شده ایران مشخص می‌شود، یعنی در این سند است آماده است که ایران۶۷/۳ درصد ارانیوم غنی شده به میزان حداکثر ۳۰۰ کیلو داشته باشد.

اگر برجام وجود نداشته باشد، هیچکدام از این محدودیت‌ها وجود ندارد و ایران تا ۹۹ درصد هم می‌تواند تولید خود را افزایش دهد و می‌تواندهزاران کیلوگرم اورانیوم ذخیره کند بدون اینکه هیچ مکانیزمی برای خروج مازاد ذخایر اورانیوم ایران وجود داشته باشد.

چراکه این سند برجام است که مشخص می‌کند مازاد بر ۳۰۰ کیلو به چه شکلی از ایران خارج کنند، برای مثال به روسیه فرستاده شود یا آنچه در برجام آمده است.اگر برجامی وجود نداشته باشد و هیچ شیوه و دستورالعملی برای خروج ذخایر غنی شده ایران وجود ندارد. از نظر غرب آن مرحله یعنی داشتن سلاح اتمی، یعنی ایران به سلاح اتمی دست پیدا کرده، فارغ از اینکه رهبری سلاح اتمی را حرام شرعی اعلام کرده است و فارغ از اینکه ایران اراده‌اش را نداشته باشد، اما از نظر آمریکا و متحدانش بدون برجام یعنی ایران سلاح اتمی دارد. در این صورت آمریکا باید چه اقدامی صورت دهد؟ نمی‌تواند دست روی دست بگذارد، سالهاست گفته است که تحت هر شرایطی ما جلوی دست‌یابی ایران به  سلاح اتمی را می‌گیریم. در حالی که نمی‌خواهند وارد جنگ شوند و خود نیز می‌دانندکه حمله نظامی هم مانع دستیابی به سلاح اتمی نخواهد شد. بنابراین دنیای بدون برجام، یعنی دنیایی که ایران سلاح اتمی دارد و غرب هم هیچ کاری نمی‌تواند بکند.

به همین دلیل است که دائم تاکید می‌کنند که درست است که ما تمرکز بر مذاکرات نداریم و درست است که تمرکز ما بر مسائل داخلی ایران است اما باز هم می‌گویند که تنها راه دیپلماسی است و حاضر به خروج فرآیند دیپلماسی هم نیستند. چون می‌دانند که هیچ یک از اهدافشان را تامین نخواهد کرد. از این جهت دولت آمریکا سیاست بلاتکلیفی را در پیش گرفته است. از یک سو توافق را نمی‌خواهند و از طرفی هم دنیای بدون برجام را حاضر نیست، بپذیرد. 

و بنابراین مذاکرات همچنان ادامه خواهد داشت و شاید سال‌ها طول بکشد بدون اینکه نتیجه‌ای داشته باشد، و آمریکا نیز هر روز سخنی می‌گوید، یک روز بحث سپاه را مطرح می‌کند، یک روز روسیه را به میان می‌کشد وآنها را مانع می‌داند، روزی در مورد اوکراین نظر می‌دهد، روزی هم در مورد اعتراضات ایران سخن به میان می‌آورد. و این ماجرا را به بهانه‌های مختلف طولانی ‌می‌کند و تا چه زمانی هنوز مشخص نیست.

آقای رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران گفته است که « ما به طور واضح گفته‌ایم که ما و ایران در ماه سپتامبر فرصت طلایی برای احیای برجام داشتیم و همگی ما موافق توافق بودیم. اما ایران در دقیقه آخر با تقاضاهایی بازگشتند که می‌دانستند هیچ‌کس نمی‌تواند آن‌ها را بپذیرد.» از سویی نیز امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران می‌گوید که « پنجره توافق از سوی ایران باز است، اما نه برای همیشه.» نظر شما در مورد این دو اظهار نظر چیست؟

آمریکایی‌ها از روز اولی که مذاکرات غیرمستقیم شروع شد، هر بار چیزی می‌گفتند، یکبار گفتند که ایران آماده نیست. دولت آقای روحانی در آخر عمر خود است و مصالحه نمی‌کند. بعد گفتند که دولت آقای رئیسی آمده،‌ مصالحه نمی‌کند، از سویی گفتند که تیم هسته‌ای ایران تکمیل نشده است، هزار عیب و ایراد روی آقای علی باقری گذاشتند، بعد شرط و شروط گذاشتند، پس از آن گفتند که جنگ اوکراین شروع شده است. مدتی بعد گفتند اعتراضات و وقایع داخلی ایران را بهانه کردند. 

به عقیده من آمریکا از برجام ۲۰۱۵ بیرون نیامده است که دوباره به برجام ۲۰۱۵ برگردد. درست است که دونالد ترامپ فرمان اجرایی خروج را امضا کرد اما این تصمیم عقل اجماعی آمریکا بود، تمام ارکان قدرت در ایالات متحده مصمم بودندکه توافق ۲۰۱۵ منافع  آمریکا و متحدانش را تامین نمی‌کند، برای همین به راحتی از آن خارج شدند. قرار هم نیست دولت در کاخ سفید عوض شود این سیاست کلان دولت آمریکا تغییر کند.

پیش بینی من این است که آمریکا تحت هیچ شرایطی حاضر نیست به برجام ۲۰۱۵ برگردد. آمریکا خواستار برجام پلاس است که جداول زمانی تحت عنوان سان‌ست یا غروب برجام را تغییر دهد و برخی از محدودیت‌های ایران را ابدی کند. برجام پهپادی، موشکی یا منطقه‌ای همه اینها را می‌خواهد.

حالا بعد از آن اگر برجام حقوق بشر و برجام دموکراسی را نیز بخواهد، بحث دیگریست. اما حداقل این است که آمریکا تحت هیچ شرایطی حاضر نیست توافقی با ایران داشته باشد مگر این که نسبت به کاهش فعالیت‌های دفاعی ایران مطمئن باشد. یعنی برد موشک‌های ایران باید محدود باشد، کیفیت موشک‌های ایران باید تحلیل پیدا کند، صنعت پهپادی ایران باید محدود شود. نزدیکی ایران با روسیه، کمک به روسیه در جنگ اوکراین باید متوقف شود. حالا بحث حماس، حزب‌الله، حوثی‌ها، عراق و افغانستان هم که جای خود دارد. بنابراین اینکه می‌گویند ما در فلان ماه آماده بودیم و ایران چند پیشنهاد روی میز آورد هیچ یک با واقعیت میدانی مطابقت ندارد.

نظر شما از تحرکات اخیر در مورد مذاکرات هسته‌ای و بازگشت غرب به مذاکره در پی نا امیدی از پایان نا آرامی‌ها در داخل کشور چیست؟

واقعا نمی‌دانم آنها چه فکری دارند و نیتشان را نیز نمی‌توانم را بررسی کنم. در واقع آمریکا از مذاکرات خارج نشدکه حال بگوییم، بازگشته‌ است. درست است که سخنانی در اوج اعتراضات ایران زدند و تندتر صحبت می‌کردند اما همان زمان نیز مذاکره پایان نیافته بود.

در واقع نیز ما با آمریکا مذاکره نداریم ما با اروپا مذاکره می‌کنیم. اروپایی‌ها نیز دوست دارند با آمریکا مذاکره می‌کنند، دوست ندارند مذاکره نمی‌کنند مربوط به خودشان است. مذاکره ما با اروپا هم قطع نشده بود،آقای بورل هم هیچ وقت نگفت که مذاکرات مربوط به برجام با آمریکایی‌ها قطع شده است.

اکنون طبیعی است که این سخنان را بزنند، چون که دیدند نظام پابرجاست و رژیم تغییر نکرده است، به نوعی انعطاف از خود نشان می‌دهند. ما نباید در نظر بگیرم که آمریکایی‌ها مذاکرات را قطع کرده بودند و چون اعتراضات به نتیجه نرسید، دوباره به مذاکرات برگشته‌اند. پیش از این نیز در اوج وقایع اخیر مذاکرات غیر مستقیم به قوت خود باقی بوده است.