چندان امیدی به افزایش بازدهی بازار سهام تهران نداشتند اما چند هفته‌ای که از آغاز به کار رسمی بورس در سال87 گذشت نظر اهالی بازار تغییر کرد و درنتیجه ورق به نفع بازار سرمایه برگشت. به جز این، در آن روزهای بهاری که سهامداران از رشد قیمت‌ها بر سر ذوق آمده بودند و شاخص هم به لطف سهام چشمگیر 3 قلوهای فولادی چشم به آسمان داشت، مدیران بورس اوراق بهادار همه کامیابی‌ها را به حساب کارآمدی سیاست‌ها و درایت در سیاستگذاری‌هایشان می‌نوشتند و مدعی بودند که با توجه به ارتباط دست و پا شکسته اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی و پیوندهای سست بازار سهام تهران با بورس‌های معتبر و حتی هم عیار بین‌المللی، این رونق و اقبال دلیلی ندارد جز مدیریت صحیح و شاهد می‌آوردند که همزمان با روزهای پررونق در بورس تهران، شاخص معاملات در دیگر بازارها روی سراشیبی نزول قرار گرفته و سهامدارانشان به تکاپو افتاده‌اند.
البته همانطور که انتظار می‌رفت این پایان داستان نبود و روزهای طلایی بورس با آغاز بیست و ششمین روز تیر ماه به آخر رسید تا وضعیت تالار معاملات سهام حافظ هم به سرنوشت دیگر بازارهای جهانی مبتلا شود.
به این ترتیب، شاخص که تا مرز 13هزار واحد پیش رفته بود با بالا گرفتن تب سنگ آهنی‌ها و نزول ارزش فولادی‌ها به زیر کشیده شد و در ادامه حراج 5درصد سهام مخابرات ایران هم نتوانست آب رفته را به جوی برگرداند.
در نتیجه، نزول توأمان شاخص و ارزش بازار ادامه یافت تا با احتساب کاهش 3 میلیارد دلاری بورس تهران در نخستین ماه 25میلیارد دلار از ارزش خود را از کف داده باشد و شاخص هم به کمتر از 8 هزار و500 واحد برسد.
اما ظاهرا این بار مدیران و متولیان بورس می‌خواهند گناه سقوط بازار و زیان‌دهی چشمگیر سهامداران بزرگ و کوچک را گردن بحران جهانی بیندازند و وضعیت جزیره‌ای به نام بورس تهران را با بازارهای معتبر جهان قیاس کنند.
دلایل وقوع بحران
علی صالح آبادی هم در این همایش بدون کوچک‌ترین اشاره به موفقیت یا عدم‌موفقیت متولیان بازار تهران در سامان دادن به بورس و در یک کلام مدیریت بحران، تنها به تشریح دلایل وقوع بحران جهانی بسنده کرد و گفت: در بررسی آسیب شناسی بحران مالی جهانی دلایل و عوامل متعددی دخیل بودند که عدم‌کنترل ریسک در مدل بانکداری یکی از ریشه‌های بحران مالی جهانی است.
از سوی دیگر، توجه نکردن به ریسک مشتریان در بانک‌های تجاری نیز در شکل‌گیری این بحران اثر‌گذار بوده؛ چون بی‌توجهی به ریسک ناشی از پرداخت وام به مشتریان توسط بانک‌ها از دیگر دلایل این بحران به شمار می‌رود.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار خاطر نشان کرد: یکی دیگر از ریشه‌های بحران مالی دنیا بی‌کفایتی واسطه‌های درگیر با اوراق بهادار است که این گروه مدیریت ریسک ضعیفی داشته و اوراق را در سبد سهام خود قرار می‌دهند.
سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه موضوع حسابداری و خارج کردن مطالبات از ترازنامه از دیگر ریشه‌های بحران مالی است یادآور شد: کاهش نرخ سود در کشورهای مختلف، کاهش مداخله دولت و سیاست‌های بودجه‌ای از مهم‌ترین اقدامات کشورها در جهت کاهش بحران کنونی است.
صالح آبادی در انتهای گزارش مبسوط خود به اصل مطلب یعنی راه نجات بورس تهران هم اشاره‌ای کرد و بیان داشت: کمک به تولید، اعطای تسهیلات به بنگاه‌های بورسی، برداشته شدن محدودیت‌ها برای اعطای وام به شرکت‌های سرمایه‌گذاری و تصویب لایحه دو فوریتی توسعه ابزارهای مالی بازار سرمایه از مهم‌ترین راهکارها برای خروج بازار سرمایه از شرایط کنونی‌اند.
اثرات غیر مستقیم
حسن قالیباف اصل، مدیرعامل شرکت بورس هم در این همایش به اثرات غیرمستقیم بحران مالی غرب بر بورس ایران اشاره و خروج نقدینگی از بورس را نشانه و عامل بی‌اعتمادی توصیف کرد.
قالیباف اصل به اثرات غیرمستقیم بحران مالی غرب در بورس ایران اشاره کرد و ادامه داد: کاهش ارزش سهام شرکت‌های بورسی منجر به متاثر شدن روند حرکتی بازار شده است.
به گفته او، این بحران در شرکت‌های صادر‌کننده محصولات بیشتر به چشم می‌خورد چون با کاهش صادرات و کاهش تقاضا در دنیا، سود این دسته از شرکت‌های بورسی نیز کاسته شده و به‌طور طبیعی موجب افت ارزش سهام این گروه هم شده است.
قالیباف اصل یادآورشد: به جز این، شرکت‌هایی که کالاهایشان را با توجه به قیمت‌های جهانی به فروش می‌رسانند نیز دچار کاهش نرخ سهام شده‌اند.
قالیباف اصل با بیان اینکه این دو موضوع شاخص بورس ایران را تحت‌تأثیر قرار داده، در رابطه با شرایط کنونی بورس کشور گفت: ابتدای سال شاخص بورس 10هزار واحدی به 12 هزار و 900 واحد در 29 تیرماه رسید اما در حال حاضر شاخص بورس با افت 17درصدی نسبت به ابتدای سال و کاهش 35درصدی نسبت به بالاترین رقم خود، به عدد 8 هزار و 457 واحد رسیده است.
مدیرعامل شرکت بورس بر خلاف آمار خوشبینانه وزیر اقتصاد بر کاهش 25درصدی ارزش بازار سهام تاکید کرد و افزود: ارزش روز بازار سهام نیز در شرایط کنونی به حدود 47میلیارد دلار کاهش یافته که چنانچه ارزش 15میلیاردی چند واگذاری اخیر کاسته شود، ارزش بازار سرمایه کشور کاهش 25درصدی را نشان خواهد داد.
مدیرعامل شرکت بورس با بیان این نکته که فعالان بازار سرمایه دیگر کشورها که با افت شدید شاخص مواجه شده‌اند همچنان در بورس حضور دارند، تصریح کرد: با کاهش شاخص بورس، افت شدیدی نیز در ارزش معاملات ایجاد شده که این اتفاق موضوع نگران کننده‌ای است.
تحلیل وزیر اقتصاد
وزیر اقتصاد در همایش بحران مالی جهانی چالش‌ها و فرصت‌ها گفت: موج اول اثری بر اقتصاد ایران نداشت، اما موج دوم اثرات خود را نشان داد. او تاکید کرد: موج دوم رشد بازار سرمایه را مستهلک کرد، هرچند که به‌طور نسبی بازار سرمایه ایران همچنان در صدر بورس‌های دنیا قرار دارد.
شمس‌الدین حسینی با نادیده گرفتن افزایش ارزش بورس تهران تا 72 میلیارد دلار گفت: ارزش بازار در نیمه اول دی ماه 48 میلیارد دلار بوده که نسبت به ابتدای سال 3درصد رشد نشان می‌دهد.
حسینی علاوه بر این مصادره به مطلوب آمار بورس تصریح کرد: در دیگر اقتصادها، بخش واقعی از بخش مالی تأثیر پذیرفته اما در ایران بخش مالی از بخش واقعی تاثیرگرفته است.
وزیر اقتصاد همین امررا دلیل اصلی کاهش شاخص در3 ماهه اخیر توصیف کرد و گفت: امروز برنامه اصلاح ساختاری تحت عنوان تحول اقتصادی و اصلاح قیمت انرژی در لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها مطرح می‌شود و همانگونه که اتکای بودجه عمومی به درآمدهای نفتی پذیرفته نیست، اتکای تولید و فعالیت‌های بخش خصوصی بر مزیت ناشی از ثبات قیمت انرژی و پایین بودن آن در مقایسه با بازارهای جهانی قابل‌قبول نیست.
