علت دست‌های سرد

همشهری آنلاین- علی ملائکه: بسیاری از افراد هستند که به طور طبیعی دست‌هایی سرد دارند تا ۱۵ درصد زنان سرد بودن دست‌هایشان را گزارش می‌کنند.

اما در مواردی ممکن است مشکلی مربوط به رگ‌های خونی وجود داشته باشد که باعث کاهش جریان خون به دست‌ها و احساس سرما در آنها می‌شود.

پدیده یا نشانگان رینود

هنگامی در هوای سرد قرار دارید، رگ‌های خونی در پوست به خصوص در دست‌ها و پاها به طور موقت منقبض می‌شوند  تا مانع از اتلاف گرما از سطح بدن شوند و رنگ پوست دست هم سفید می‌شود و پس از گرم شدن دوباره محیط این احساس سرما و سفیدی پوست برطرف می‌شود

اما در برخی از افراد با اندکی سرما نه در حدی که باعث آزار اغلب افراد شود، و گاهی حتی هنگامی در دماهای معمولی، رگ‌های دست‌ها (یا پاها) منقبض می‌شوند و رنگ پوست دست سفید می‌شود. این انقباض رگ‌های دست‌ها (یا پاها) بیشتر از حد معمول به طول می‌انجامدِ و باقیماندن خون درون رگ‌ها که اکسیژنش را از دست ‌مدهد باعث آبی شدن رنگ پوست یا اصطلاحا «سیانوز» می‌شود. پس از گرم شدن دوباره دست‌ها، انقباض رگ‌ها به پایان می‌رسد و جریان یافتن دوباره خون باعث قرمزی پوست دست و فرد در انگشتانش احساس درد می‌کند. در نهایت رنگ پوست به حالت عادی باز می‌گردد و ممکن است تورم انگشتان و احساس گزگز کردن در آنها هم رخ دهد.معمولا این پدیده موقتی است و دست بعد از مدتی به حالت عادی باز می‌گردد. این عارضه را «پدیده یا  نشانگان رینود» (Raynaud) می‌گویند. 

اگر این اختلال جریان خون دست‌ها به طور مکرر رخ دهد، ممکن است زخم‌هایی درپوست نوک انگشتان ایجاد شود.

رخ دادن مکرر این پدیده را «بیماری رینود» می‌گویند. در برخی موارد علتی برای بروز این عارضه در افراد پیدا نمی‌شود (شکل اولیه بیماری) اما گاهی هم یک علت زمینه‌ساز جدی‌تر وجود دارد (شکل ثانوی بیماری)، از اختلالات دستگاه ایمنی مانند بیماری خودایمنی «لوپوس» تا بیماری‌های مزمنی مانند پرفشاری خون یا فشار خون بالا.

 شکل اولیه بیماری رینود که شایع‌تر است و در سنین ۱۵ تا ۲۵ سالگی شروع می‌شود، معمولا چندان وخیم نیست. در موارد خفیف این بیماری که رنگ انگشتان سفید یا آبی می‌شود، اما انگشتان دردناک نمی‌شوند- ممکن است در ابتدا پوشیدن دستکش و نیز ترک سیگار کشیدن توصیه شود، چرا که سیگار کشیدن می‌تواند پدیده رینود را تشدید کند. پرهیز ار الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار نیز ممکن است توصیه شود. همچنین باید از مصرف داروهایی که باعث انقباض رگ‌های خونی می‌شوند، مثلا داروهای ضد احتقان (برای گرفتگی بینی) پرهیز کرد. در موارد شدیدتر ممکن است درمان دارویی تجویز شود و در موارد بیماری شدید که به زخم شدن نوک انگشتان انجامیده است، ممکن است جراحی لازم باشد.

هر عامل دیگری که باعث انسداد رگ‌های خونی شود، نیز می‌تواند به ایجاد دست‌ها یا پاهای سرد بینجامد. برای مثال فردی که دیابت کنترل‌نشده دارد، با احتمال بیشتری ممکن است رسوبات چربی درون رگ‌های خونی ایجاد شود و آنها را باریک کند و به این ترتیب جریان عادی خون مختل شود.

ضربات یا اسیب‌های بافتی نیز ممکن است با اسیب زدن به رگ‌ها مانع از جریان عادی خون شوند. جراحی‌های دست و بازو یا جراحت‌های قبلی ممکن است به این علت به سردی دست‌ها بینجامند.

سیگار کشیدن نیز می‌تواند باعث سردی انگشتان دست‌ها و پاها شود، چرا که نیکوتین موجود در آن رگ‌های خونی را تنگ می‌کنند و جریان خون را کاهش می‌دهند. 

بیماری‌های گوناگونی از جمله کم‌خونی، ایجاد لخته‌های خونی، برخی داروها، کم‌کاری تیروئید، بیماری عروق محیطی و نوروپاتی (اختلال رشته‌های عصبی) محیطی در دیابت هم به علت تنگ کردن یا انسداد رگ‌ها می‌توانند دست‌های سرد به وجود آورند

در چه مواردی باید به پزشک مراجعه کرد؟

برخی‌ نشانه‌ها ممکن است بیانگر وجود بیماری زمینه‌ای برای دست‌ها سرد و نیاز به مراجعه به پزشک باشد:

• سرد شدن دست‌ها حتی هنگام دمای هوا پایین نیست.
• احساس درد در انگشتان در دماهای پایین.
• نیاز به پوشیدن دستکش با اندک تماس با سرما مانند جابه‌جا کردن یک بسته غذای منجمد.
• دیر بهبود پیدا کردن زخم‌های جزئی در نوک انگشتان.

بیماری‌های زمینه‌ای که نشانگان رینود را ایجاد می‌کنند

از آنجایی که بیماری‌های خودایمنی (حمله دستگاه ایمنی به بافت‌های خود بدن) یا بیماری‌های بافت همبند از جمله لوپوس، آرتریت روماتوئید، اسکلرودرمی (سخت شدن پوست و سایر بافت‌های بدن)، بیماری شوگرن (با علائم خشکی چشم و دهان).از جمله علل زمینه‌ساز بیماری رینود است، پزشکتان ممکن است شما را  به متخصص روماتولوژی یا بیماری‌های روماتیسمی (روماتولوژیست) ارجاع دهد.

برخی از بیماری‌های خونی از جمله کرایوگلوبولینمی (رسوب کردن گروه‌های پروتئین‌های سرم خون در دماها پایین که باعث آسیب دیدن رگ‌ها می‌شود) یا برخی از سرطان‌های خونی (مانند میلوم متعدد، ماکروگلوبولینیم والدنشتروم و لوسمی لمفوئیدی مزمن) یا کمخونی‌ها به علل گوناگون ممکن است بیماری رینود ایجاد کنند و نیاز به مراجعه به متخصص خون یا هماتولوژیست یا متخصص سرطان یا انکولوژیست وجود داشته باشد.

بیماری انسدادی عروق مانند تصلب شرایین (آرتروسکلروز) و پرفشاری خون ریوی (فشار خون بالا در شریان ریوی) هم می‌تواند عامل بیماری رینود باشند و نیاز به مراجعه به متخصص قلب و عروق داشته باشند.

کم‌کاری غده تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) می‌تواند زمینه‌ساز بیماری رینود باشد و نیاز به درمان بوسیله متخصص غدد داخلی یا آندوکرینولوژیست دارد.

حرکات مکرر انگشتان هنگام تایپ کردن یا نواختن سازهایی مانند پیانو برای مدت‌های طولانی یا استفاده از ابزارهای برقی ارتعاشی مانند دریل یا مته بادی نیز ممکن است حملات نشانگان رینود را ایجاد کنند.

جراحات دست ناشی از تصادف‌ها، جراحی‌ها یا سرمازدگی ممکن است زمینه‌ساز پدیده رینود شوند. برخی از مواد شیمیایی در محیط‌های کاری مانند «وینیل کلراید» هم تحریک اجاد حمله رینود موثرند.

بالاخره مصرف داروهای گوناگونی ممکن است با شکل ثانوی بیماری رینود ارتباط داشته باشد، از جمله داروهای شیمی‌درمانی، قرص‌های پیشگیری از بارداری، داروهای بدون نسخه برای تسکین علائم آلرژی و سرماخوردگی که حاوی مواد ضد احتقان یا پرخونی هستند و برخی از داروهایی که برای درمان فشار خون بالا به کار می‌روند.