فرخنده رفائی: هفته گذشته نخستین محموله وارداتی در بورس کالا پذیرفته شد و فروش آنها براساس اعلام وزارت صمت تا یکی دو هفته آینده انجام خواهد شد.با این حال، هنوز ابهامات زیادی در این زمینه وجود دارد که تا زمان رسیدن پای این خارجی‌های به‌نسبت جذاب به بازار برطرف نخواهد شد.همشهری بخشی از این ابهامات و پرسش‌ها را با عبدالله توکلی لاهیجانی، مدیرکل دفتر صنایع خودروی وزارت صمت مطرح کرده است.
غیر از خودروهای چانگان و کیا که با اعلام پذیرش در بورس عرضه آنها نهایی شد، واردات چه خودروهایی و از چه کشورهایی تا به‌حال قطعی شده است؟
اطلاع‌رسانی درخصوص جزئیات محصولات وارداتی بر عهده خود بنگاه‌های واردکننده است اما به‌طور کلی می‌توان گفت برندهای اروپایی، کره‌ای، ژاپنی و چینی همگی در محصولات وارداتی جای دارند.
از فیات به‌عنوان نخستین اروپایی بازار خودرو نام برده شده، کدام برند و کدام کشور اروپایی دیگر هست که به‌طور قطع از بازار ایران سهم خواهد داشت؟
علاوه بر فیات، محصولاتی نظیر سئات، ب‌ام‌و و محصولات اقتصادی فولکس واگن و اشکودا نیز در فرایند واردات کارشان را آغاز کرده‌اند و طبیعتا پس از انجام الزامات خدمات پس از فروش و سایر الزامات مرتبط می‌توانند واردات محصولات را انجام دهند.
هفته گذشته ۲۱۱۴۰ دستگاه خودرو در بورس کالا پذیرفته شد اما گفته شد فقط ۱۰۰دستگاه وارد شده، تناقض میان رقم اعلام‌شده برای ثبت سفارش و تعداد واردات از کجا می‌آید؟
فرایند واردات به‌گونه‌ای است که واردکننده ضمن آنکه به سرعت محصولات نمایشگاهی یا محصولاتی که براساس آن مجوزهای سازمان‌های استاندارد و محیط‌زیست را دریافت کرده، به کشور وارد می‌کند به‌طور همزمان سفارش‌گذاری محصولات را نیز نزد طرف خارجی به میزان مدنظر انجام می‌دهد. پس در این مرحله میزان ثبت سفارش انجام‌شده نشان می‌دهد واردکنندگان برای عرضه این تعداد خودرو به بازار آمادگی دارند. اینکه تعداد خودروهای واردشده به کشور در محموله‌های اولیه کم بوده به این دلیل است که این خودروها در مرحله نخست صرفا به‌منظور عرضه در نمایشگاه‌ها و کلینیک‌های تخصصی برای برآورد بازار و طی‌کردن الزامات سازمان‌های محیط‌زیست و استاندارد وارد شده‌اند و کل خودروهای خریداری‌شده در محموله‌های بعدی وارد کشور خواهند شد. در نتیجه متفاوت‌بودن رقم ثبت سفارش با میزان خودروهای واردشده در مرحله نخست به کشور ناقض همدیگر نیستند.
آیا درصد خاصی از کل واردات به‌خودروهای اقتصادی تخصیص یافته است؟ اصولا چه سازوکار و مشوقی برای ترغیب واردکننده‌ها به واردات زیر ۱۰هزار دلاری‌ها وجود دارد؟
همانطور که می‌دانید، برای واردات خودروها در مصوبه هیأت وزیران سقف ۲۰هزار دلاری مطرح شده است بنابراین عملا امکان واردات خودروهای لوکس مانند آنچه در سال‌های گذشته شاهد آن بودیم، اکنون وجود ندارد. اما اینکه چه تعداد از خودروها با قیمت‌های پایین‌تر و اصطلاحا اقتصادی وارد کشور می‌شود، سازوکار تعرفه‌ها و همچنین میزان اسقاط تعیین خواهد کرد. این دو فاکتور، به‌ویژه تعرفه به‌گونه‌ای تعریف‌شده که با افزایش انگیزه برای واردکننده، بازار خودروی کشور به سمت رقابتی‌شدن پیش رود.
هفته گذشته تعرفه خودروهای زیر ۱۰هزار دلاری را ۱۰درصد اعلام کردید اما از سوی دیگر تعرفه چانگان ۹هزار دلاری ۲۵درصد اعلام شد. این تناقض را چطور توضیح می‌دهید؟ اصولا تعرفه‌گذاری بر چه اساسی انجام می‌شود؟
اگر دقت کرده باشید بنده درخصوص تعرفه خودروهای با حجم موتور هزار سی‌سی یا خودروهای کم‌مصرف میزان تعرفه را ۱۰درصد اعلام کردم که البته سود علی‌الحساب بازرگانی در این خصوص هنگام ترخیص اعمال می‌شود. این سود علی‌الحساب مطابق آنچه از سال‌های گذشته در این زمینه وجود داشت، براساس حجم موتور تعیین شده و متناسب با افزایش حجم موتور و طبعا میزان مصرف سوخت این میزان افزایش می‌یابد.
گفته می‌شود قیمت بعضی از خودروهایی که هفته گذشته در بورس پذیرفته شدند ازجمله به‌طور مثال کیا سراتو بالای ۲۰هزار دلار است. چرا سقف آیین‌نامه رعایت نشده است؟
امکان ثبت سفارش خودروهایی با قیمت بالاتر از ۲۰هزار دلار وجود ندارد. همه خودروهای وارد شده با رعایت این سقف قیمت خریداری شده‌اند. از سوی دیگر، پذیرش خودروها در بورس برپایه ریالی انجام می‌شود و بر قیمت آن نیز سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نظارت دارد.
سقف منابع برای واردات سال آینده در بودجه چقدر پیش‌بینی‌شده است؟
برای سال‌جاری سقف یک میلیارد یورو در مصوبه هیأت وزیران ذکرشده اما برای سال آینده هنوز سقفی نهایی نشده است اگرچه که وزارت صنعت، معدن و تجارت مصمم است تا با تداوم واردات خودرو، بازار خودرو را به سمت رقابتی‌شدن پیش ببرد و خودرو را از شکل کالای سرمایه‌ای خارج کند.
در روزهای گذشته توقف یا تداوم عرضه خودرو در بورس سوال‌برانگیز شد. آیا فروش خودرو در بورس کالا متوقف خواهد شد؟ و اگر بله، آیا با توجه به الزامات آیین‌نامه این توقف شامل وارداتی‌ها هم خواهد بود؟
درخصوص خودروهای وارداتی سازوکار روشنی برای عرضه خودروها در بورس در آیین‌نامه واردات پیش‌بینی شده و اشکالاتی که در عرضه خودروهای داخلی در بورس وجود دارد، تصحیح شده است. بنابراین عرضه خودروهای وارداتی کماکان در بورس کالا انجام می‌شود و الان نیز بسیاری از واردکنندگان درخصوص پذیرش این خودروها در بورس اقدام کرده‌اند اما برای خودروهای تولید داخل سازوکاری مشترک با هماهنگی شورای رقابت درنظر گرفته خواهد شد.
یکی از نقدهایی که به شیوه فروش خودرو در بورس وارد شده افزایش قیمت به‌دلیل سازوکار مزایده‌ای کشف قیمت است که این مشکل درباره وارداتی‌ها پررنگ‌تر خواهد بود، چه تدبیری در این خصوص اندیشیده شده است؟
اتفاقا در حوزه مرتبط با واردات از ابتدا سازوکار عرضه در بورس پیش‌بینی شد که کسی نتواند پولی به جیب بزند، زیرا در این چارچوب کشف قیمت به‌طور شفاف انجام می‌شود. واردکننده سود منصفانه ۱۵درصدی خود را می‌گیرد و قیمت پایه خودرو بر این اساس تعیین می‌شود، مابقی هرچه بود به خزانه واریز می‌شود تا انگیزه‌ای برای افزایش قیمت وجود نداشته باشد.
نرخ‌گذاری خودروهای تولید داخل بعد از این چگونه خواهد بود؟ آیا ورود دوباره شورای رقابت به‌معنای بازگشت قیمت‌گذاری دستوری است؟
در حوزه تولید داخل، وزارت صمت در تلاش است با شورای رقابت به سازوکاری مشترک برای تعیین قیمت خودروهای داخلی دست پیدا کند، اما توجه به این نکته ضروری است که عملکرد این شورای رقابت با دوره‌های قبلی متفاوت است و قرار نیست به شیوه گذشته قیمت تکلیفی و سرکوب قیمت در دستور کار باشد. سیستم قیمت‌گذاری خودرو آسیب‌شناسی شده و به‌دنبال راه‌حلی هستیم که هم تولید آسیب نبیند و هم تفاوت زیاد بین قیمت کارخانه و بازار ایجاد نشود.
ارزیابی شما از تأثیر واردات بر بازار و قیمت خودرو چیست؟
با توجه به افزایش تولید و روند منظم عرضه خودرو به بازار و همچنین عرضه خودروهای وارداتی، پیش‌بینی می‌شود با ریزش قیمت‌ها در بازار خودرو تا پایان سال مواجه شویم، بنابراین طبعا خودرو نمی‌تواند کالای مناسبی برای سرمایه‌گذاری محسوب شود. شما می‌دانید که میزان تولید خودروسازان داخلی تا هفته گذشته از کل تولید سال گذشته فراتر رفت و رکورد تولید ماهانه خودرو در آذرماه بعد از ۵سال شکسته شد، بنابراین امسال به‌طور قطع با ترمیم و تثبیت جریان تولید بعد از ۵سال متوالی، مواجه هستیم.
آیا با این گفته موافقید که قیمت برخی خودروهای موجود با توجه به محدودیت سقف قیمت تعیین شده در آیین‌نامه افزایش می‌یابد؟
دامن‌زدن به تلاطمات در بازار خودرو و فضاسازی‌های رسانه‌ای درخصوص افزایش قیمت خودرو نیز معمولا از جانب سوداگرانی دنبال می‌شود که نفعی در این بازار دارند و طبعا با بازارسازی کاذب تلاش دارند تهدیدی که از سمت افزایش تولید و یا واردات متوجه سودهای کلانشان می‌شود را خنثی کنند. اما وزارت صنعت، معدن و تجارت در رقابتی ساختن بازار خودرو مصمم است و هم روند افزایش تولید و هم رقابتی‌سازی بازار خودرو از طریق واردات در ماه‌های آینده شدت بیشتری به‌خود خواهد گرفت.
مشوقی برای واردات خودروهای کمتر آلاینده وجود دارد؟
درخصوص واردات خودروهای کم‌مصرف برای نخستین‌بار در تاریخ واردات خودرو تمهیدات ویژه‌ای درنظر گرفته شده است به‌گونه‌ای که مثلا تعرفه واردات یک خودروی کم‌مصرف با موتور ۱۰۰۰سی‌سی برای خودرویی نظیر کیا پیکانتو ۱۰درصد است حال آنکه پیش از این میزان تعرفه این خودروها ۵۵درصد بود. برای خودروهای برقی و هیبریدی هم در ۲حوزه میزان تعرفه و میزان اسقاط مورد نیاز تدابیری اندیشیده شده که این خودروها با قیمت مناسب به‌دست مشتریان برسد.
انتقاداتی درباره تطابق نداشتن خودروهای وارداتی با نوع بنزین موجود در کشور مطرح شده، آیا در این زمینه پیش‌بینی لازم انجام شده است؟
بیشتر این انتقادها یا از سر ناآگاهی یا از سر در خطر دیدن منافع گروهی خاص، مطرح می‌شود. به هر صورت به‌نظر می‌رسد برخی از کسانی که انتقاد می‌کنند، یا عمدتا از قافله واردات عقب مانده‌اند یا حداقل نتوانسته‌اند پا به پای واردکنندگانی که به واردات خودرو اقدام کرده‌اند، پیش بیایند.
آیا احتمال بازنگری در ممنوعیت واردات از فرانسه وجود دارد؟
خودروسازان فرانسوی بدعهدی فراوانی در پاسخ به تعهدات ایجاد شده در مقاطع مختلف زمانی داشته‌اند و خودروسازان بزرگ داخلی به‌عنوان شرکای راهبردی ایشان از این بدعهدی زیان فراوان دیده‌اند، بنابراین همه‌چیز به نحوه جبران این زیان‌ها و ارائه برنامه روشنی در این خصوص و اجتناب از تکرار آن بستگی دارد.
نظر شما