این فناوریها بستر ساز توسعه پایدار در جوامع بوده و رفاه و آبادانی مردم آن کشورها را به همراه میآورند. به گفته صاحباننظران، سرمایهگذاری در فناوریهای نوین لازمه توسعه علمی است.
مهمترین فناوریهای نوینی که واجد اهمیت بسیار زیادی هستند و تقریبا تمامی کشورهای جهان آنها را در برنامه راهبردی توسعه همه جانبهخود قرار دادهاند شامل موارد زیر است:
1- فناوری زیستی (بیوتکنولوژی) 2-ریزفناوری یا نانوتکنولوژی 3- فناوی اطلاعات 4- هوافضا 5- میکروالکترونیک 6- موادجدید، هستهای 7- لیزر 8- روبوتیک 9- پزشکی مولکولی 10-سلولهای بنیادین و شبیهسازی.
ارزش افزوده بسیار زیاد، کیفیت بالا و سهولت خدمات رسانی فراوردهها و خدمات این فناوریها در ابعاد غیرنظامی و دفاعی و حضور محصولات مفید این فناوریها در بازارهای جهانی، رقابت شدیدی را در بین کشورهای پیشرفته واجد این فناوریها و کشورهای درحال توسعه که اکثرا مصرفکننده محصولات این فناوریها هستند ایجاد کرده است.
این فناوریها بهشدت دانش محور هستند و به همین دلیل با تعداد اندکی متخصص مجرب و فنی، امکان ایجاد واحدهای تولیدی محصولات بسیار ارزشمند وجود دارد.
هرچند این فناوریها بهدلیل بهره برداری از فناوریهای پیشرفته، گران هستند و راهاندازی آنها نیازمند داشتن دانش عمیق پایه، مهندسی و همکاری بین رشتههای مختلف علمی است ولی راهاندازی صنایع مرتبط با آن سبب توسعه اقتصادی و استقلال در عرصههای مختلف میشود.
کشورهای پیشرفته واجد این فناوریها بهدلیل درآمدهای چند صد میلیاردی فروش محصولات آن به کشورهای درحال توسعه به هیچ وجه علاقهمند از دست دادن این بازار نبوده، بنابر این با روشهای مختلف و از جمله تحریم، مانع انتقال این فناوریها به کشورهای مستقل میشوند.
خوشبختانه در سند چشمانداز 20 ساله توسعه ایران و برنامه چهارم توسعه به موضوع فناوریهاینو توجه ویژه شده است. در بخش امور فرهنگی، علمی و فناوری سیاستهای کلی برنامه چهارم و ماده 43 این برنامه در مورد مصادیق فناوریهای نو موارد زیر تصریح شده است: «ریزفناوری و فناوریهای زیستی، اطلاعات و ارتباطات، زیستمحیطی، هوافضا و هستهای »
در بند «ج» ماده 43 برنامه چهارم توسعه نیز آمده است: «پیشبینی تمهیدات لازم بهمنظور بهرهبرداری حداکثر از ظرفیتهای ملی و منطقهای حوزههای فناوری اطلاعات، فناوری زیستی و ریزفناوری، زیستمحیطی، هوافضا و هستهای. »
صاحبنظران و متخصصان ایرانی با درک اهمیت این فناوریها بر توسعه هر چه بیشتر آنها در کشور تاکید میکنند. دکتر سید محمد حسین مدرسی رئیس انستیتو پاستور ایران میگوید: سرمایهگذاری در بخش فناورهای نوین یکی از اصول مهم برای دستیابی به اهداف چشمانداز توسعه کشور و سرعت دادن به توسعه علم است.
وی در حاشیه برگزاری سمینار هماندیشی متخصصان زیست فناوری پزشکی تاکید میکند: سرمایهگذاری در رشتههای فناوری نوین مثل زیست فناوری چه در بخش نیروی انسانی و تربیت متخصصان در این رشته و چه بهصورت سرمایهگذاری در بخش مواد و تجهیزات مورد نیاز بسیار سودآور است و نقش مؤثری در رسیدن به اهداف چشمانداز توسعه کشور دارد، بهطوری که با سرمایهگذاری در این بخشها، توان و قدرت علمی کشور افزایش خواهد یافت.
وی با اشاره به اینکه سرمایهگذاری در زیستفناوری از ارزش افزوده بالایی برخوردار است، به ایرنا میگوید: ارزش افزوده زیست فناوری بسیار فراتر از بخشهای صنعت و کشاورزی است، بهگونهای که یک فراورده صد گرمی زیستفناوری از ارزش دلاری بسیار بالایی برخوردار خواهد بود.
مدرسی اضافه میکند: زیست فناوری با توجه به اینکه مبتنی بر دانش فنی و توان مغزی نیروی متخصص فعال در این زمینه است با سرمایهگذاری بر همین توان مغزی خود میتوان به پیشرفتهای قابل توجهی دست یافت؛
این در حالی است که سرمایهگذاری در بخش صنعت مجبور به وابستگی در برخی مواد و تجهیزات سایر کشورهای پیشرفته است. وی درخصوص جایگاه ایران در علم زیستفناوری میافزاید: رشته زیست فناوری، رشته جوان و نوپایی است که ایران توانسته خود را در حد کشورهایی که در این رشته به پیشرفتهایی نایل شدهاند برساند.
دکتر مدرسی با بیان اینکه بسیاری از کارها و طرحهای تحقیقاتی که در انستیتو پاستور صورت میگیرد، کاربردی و مبتنی بر نیازهای جامعه است، ادامه میدهد: میتوانبسیاری از طرحهای تحقیقاتی که در زمینه علوم دارویی انجام میگیرد را به مرحله تولید رساند که این امر ناشی از انطباق علم و دانش با صنعت است.
فناوریهای نو در سند چشم انداز
جامعه ایرانی در افق چشمانداز 1404 چنین ویژگیهایی خواهد داشت: « برخوردار از دانش پیشرفته، توانا درتولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی، دستیافته به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی (شامل آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهای همسایه)، با تأکید بر جنبش نرمافزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقای نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل »
فناوری، توانایی طراحی، توسعه و ساخت مصنوعات یا ارائه خدماتی است که تامینکننده تقاضا و نیازهای انسانی است. بهطور کلی میتوان چنین تصور کرد که فناوری از 4 جزء اصلی تشکیل شده است: انسان افزار، فن افزار، اطلاعات افزار و سازمان افزار.
این 4 جزء بر یکدیگر اثر متقابل داشته و پیشرفت متناسب و مستمر این عناصر، توسعه فناوری را ایجاد مینماید. به بیان دیگر، توسعه فناوری زمانی اتفاق میافتد که این اجزا، تعاملی مناسب داشته باشند و فعالانه عمل کنند.
بهرغم تاکید قانون برنامه چهارم توسعه مبنی بر تحول در بخش آموزشی کشور در راستای توسعه رشتههای مرتبط با فناوریهای نو در دانشگاههای ایران، مطالعات نشان میدهد که بسیاری از دانشگاههای ایران هنوز خود را با اهداف مذکور تطبیق نداده و پراکندگی رشتههای مرتبط با فناوریهای نو نشاندهنده تمرکز این رشتهها در مرکز است.
توسعه رشتههای مذکور در مقاطع تحصیلات تکمیلی و در دانشگاههای مختلف کشور به همراه تاسیس پژوهشکدهها و مراکز مطالعاتی و تحقیقاتی مورد تاکید صاحبنظران است.