امروز روز جهانی جذام است؛ بیماری‌ای که تقریبا در سراسر جهان، از یادها رفته است.
براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، زمانی که شیوع یک بیماری در کشوری به یک در هر 10 هزار مورد برسد، آن بیماری حذف شده تلقی می‌شود.
به گفته کارشناسان، در ایران سال‌هاست که به این عدد رسیده است؛ به‌طوری که تعداد موارد کشف شده جذام در ایران در سال 1370، 191 مورد بوده، ولی در سال 1386 شیوع این بیماری به 37 نفر کاهش یافته است.
جذام روزی بیماری فقر خوانده می‌شد؛ امروز نیز این روند حفظ شده و با وجود تکنیک‌های جدید تشخیص و درمان حتمی، کشورهای فقیرنشین و محروم از امکانات پیشرفته بهداشتی - درمانی هنوز هم با جذام دست به گریبان هستند.
جذام در طول تاریخ بیش از هر بیماری دیگری وحشت و انزوای مبتلایان و اطرافیان آنها را به‌دنبال داشت. امروز هم با وجود تاکید متخصصان به درمان صد درصد این بیماری، باز هم نشانه‌هایی از انگ و وحشت عموم جامعه نسبت به جذام دیده می‌شود.
همچنین باید گفت که برخلاف تصور عموم، انتقال این بیماری نیازمند تماس مداوم و نزدیک با فرد ناقل است. براساس دانش پزشکی جدید، انتقال این بیماری از طریق تماس‌های مکرر و درازمدت با فرد مبتلا صورت می‌گیرد.
گرچه جذام در مناطق گرمسیری و معتدل شیوع بیشتری دارد، ولی در تمام جهان دیده می‌شود. جذام 4شکل بالینی دارد: 2 شکل پایدار، همراه با جوش‌های پوستی یا «شکل گره‌ای » و شبه سلی یا «با لکه‌های کمرنگ روی پوست» و 2 شکل واسط، شامل «جذام نامعین»، که در واقع در مرحلة اولیه است، و «جذام متوسط » که « بینابینی » نیز خوانده می‌شود.
دکتر محمد شیزرپور، متخصص پوست و محقق مرکز آموزش و پژوهش بیماری‌های پوست و جذام، وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفت‌وگو با ایسنا، جذام را نوعی بیماری مزمن می‌داند که با عامل باکتری به‌وجود می‌آید و درصورت عدم‌درمان بموقع بروز آسیب‌های جدی و دائمی را به‌دنبال دارد.
وی با بیان اینکه عدم‌درمان به موقع جذام، آسیب‌های جدی به پوست، اعصاب، دست و پا و چشم را سبب می‌شود، می‌گوید: پوست و اعصاب مهم‌ترین نقاطی هستند که گرفتار این بیماری می‌شوند؛ هرچند سایر اندام‌های بدن هم از این بیماری مصون نیستند.
از آنجا که عصب اعضای درگیر در این بیماری ازبین می‌رود، بیمار آسیب دیدگی و سوختگی حاصل از بیماری را احساس نمی‌کند و ضایعه حاصله ممکن است به زخم تبدیل شود.
افراد معمولی هنگام تماس با جسم داغ سریع عکس‌العمل نشان داده و خود را از منبع گرما دور می‌کنند .این در حالی است که به گفته دکتر شیزرپور بیمار جذامی به‌دلیل از دست دادن حس و اعصاب خود، گرما را متوجه نشده و به سوختگی‌هایی مبتلا می‌شود که نتیجه این سوختگی‌ها هم زخم در اندام‌هاست.
این زخم‌ها می‌تواند پیشرفت کند و درصورت عدم‌درمان منجر به آسیب‌های دائمی به اندام‌ها شوند. از طرف دیگر جذام ممکن است به‌صورت فلج ماهیچه و فلج عضلات خود را نشان دهد.
بیش از 95 درصد مصون هستند
برخلاف تصور عموم که این بیماری را مسری خوانده و به‌شدت از مبتلایان وحشت دارند، جذام چندان مسری نبوده و انتقال آن نیازمند تماس مداوم با فرد مبتلاست.
این متخصص پوست در این باره می‌گوید: انتقال جذام به‌صورت مستقیم، از انسان به انسان و از طریق ترشحات تنفسی صورت می‌گیرد. سرایت این بیماری نیازمند دوره تماس طولانی است.
همچنین برای مبتلا شدن به این بیماری وجود استعداد ژنتیک لازم است. به این ترتیب همه افراد نمی‌توانند به آن مبتلا شوند؛ به‌طوری که بیش از 95 درصد افراد جامعه در مقابل جذام مصون هستند.
وی با بیان اینکه دوره نهفتگی این بیماری طولانی و بین 3 تا 5 سال است، خاطرنشان می‌کند: جذام خطر مرگ ندارد؛ ولی درصورت عدم‌درمان فرد را به معلولیت‌هایی
دچار می‌کند.
صد درصد قابل درمان
جذام در زمان‌های دور به‌علت کمبود امکانات تشخیصی - درمانی عوارض غیرقابل جبرانی را به جا می‌گذاشت. اگرچه جذام بیماری تاریخی با عوارض نامطلوب بوده و از سابقه طولانی برخوردار است، اما در حال حاضر صد در صد قابل درمان است.
دکتر شیزرپور نیز بر این امر صحه می‌گذارد و می‌افزاید: در حال حاضر روش دارویی بسیار مؤثری برای درمان جذام وجود دارد که صددرصد بیماری را درمان می‌کند. درصورت تشخیص به موقع بیماری، بیمار در مراحل اولیه کاملا بهبود می‌یابد. همچنین درمان دارویی جذام به‌صورت رایگان در تمام مراکز بهداشتی درمانی در اختیار بیماران قرار می‌گیرد.
با این حال در زمان‌های دور مبتلایان به جذام از دیگر بیماران جدا شده و در مکان‌هایی با عنوان جذام خانه و به‌صورت متمرکز تحت درمان قرار می‌گرفتند. مکان‌هایی که امروز نامی از آنها شنیده نمی‌شود و حتی اذهان نسل جدید با این واژه بیگانه است.
دکتر شیزرپور در این باره بیان می‌کند: سازمان بهداشت جهانی تصمیم بر جمع‌کردن مراکز جذام خانه و ادغام تشخیص و درمان جذام در سیستم‌های بهداشتی - درمانی گرفت.
در ایران نیز از سال 1370 این امر انجام شد و سازمان مبارزه با جذام به‌تدریج حذف شده و تشخیص و درمان جذام را در شبکه‌های بهداشتی ادغام کردند؛ چرا که شبکه‌های بهداشتی درمانی در همه نقاط کشور حتی دورترین روستاها هم در دسترس هستند.
دکتر شیزرپور معتقد است: از آنجا که در ایران شیوع جذام بسیار کاهش یافته و حتی از مرحله حذف هم گذشته، اکثر پزشکان این بیماری را فراموش کرده‌اند. به این ترتیب معدود بیمارانی هم که وجود دارند بسیار دیر تشخیص داده می‌شوند. بنابراین اگر عوارضی از این بیماری ایجاد شود به‌دلیل همین تشخیص دیرهنگام است.
تأثیر عوامل مساعد‌کننده بیماری
از آنجا که با صنعتی شدن برخی از کشورهای بومی جذام، از میزان بروز آن کاسته شده است و هم‌اکنون نیز بیشترین موارد آن در اقشار آسیب‌پذیر جامعه یافت می‌شود، باید فقر، بی‌خانمانی و تغذیه نامناسب را از عوامل مساعد‌کننده ابتلا به این بیماری به حساب آورد.
لازم به یادآوری است که حتی پژوهشگران قدیمی نیز به بعضی از این عوامل توجه داشته و مورد تاکید قرار داد‌ه‌اند؛ به‌طوری که در دایره‌المعارف قانون، علاوه بر تماس خانوادگی و انتقال داخل رحمی بیماری، به تاثیر دما و وضعیت نامطلوب تغذیه نیز به‌عنوان عوامل زمینه‌ساز بروز جذام اشاره شده است.
