همشهری آنلاین- حمیدرضا رسولی: کشاورزی در دوره قاجار و پهلوی اول بر پایه ارباب و رعیتی بود و ارباب که معمولا از نزدیکان دربار بود در همه روستاها حرف اول و آخر را می زد. فرحزاد هم از این قاعده مستثنی نبود و قدیمی‌های این محله خاطرات خوشایندی از دوران ارباب و رعیتی ندارند. معروف ترین ارباب فرحزاد اسماعیل اتحادیه از تاجران و متمولان تبریزی بود که اواخر دوره قاجار به تهران آمد و به یکی از ملاکان بزرگ پایتخت تبدیل شد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
اسماعیل اتحادیه بعد از سکونت در فرحزاد و خرید زمین‌های کشاورزی به ارباب اتحادیه معروف شد و از محل کاشت، برداشت و فروش محصولات کشاورزی عمارت های مجللی خرید و به ثروت رسید. زین العابدین لآلی، از قدیمی های محله فرحزاد، معتقد است نام ارباب اتحادیه با تاریخچه فرحزاد عجین شده: «در دوره قاجار و پهلوی اول رسم بر این بود که سند زمین های کشاورزی را به نام نزدیکان دربار می‌زدند و این اتفاق در فرحزاد هم رخ داد. اسماعیل اتحادیه یکی از تاجران معروفی بود که ارتباط خوبی با دربار داشت و به واسطه ارتباط‌ها و ثروتی که داشت صاحب زمین های مرغوب و خوش‌قواره فرحزاد شد. فرحزاد خرده مالک های دیگری هم داشت اما اسماعیل اتحادیه مالک اصلی بود و صاحب بسیاری از زمین‌های کشاورزی اینجا به شمار می رفت.»
ارباب اتحادیه بعد از خرید زمین های کشاورزی فرحزاد عمارت مجللی در شمال این قریه آباد برای خودش ساخت و همان جا ساکن شد. او یک اتاق هم برای ذخیره گندم و محصولاتی که سهم ارباب بود و از رعیت دریافت می کرد کنار عمارت باشکوهش ساخت که به اتاق گندمی معروف شد. زین العابدین لآلی درباره ارتباط ارباب و رعیتی بین اسماعیل اتحادیه و کشاورزان فرحزاد می‌گوید: «طبق سنتی که در فرحزاد رعایت می شد از هر محصول، دو کود برای ارباب به عنوان صاحب زمین و یک کود برای کشاورز بود. مباشر اسماعیل اتحادیه هنگام برداشت محصول، سهم ارباب را از کشاورزان می گرفت و در اتاق گندمی انبار می‌کرد. بعد از انقلاب سفید و پایان نظام ارباب و رعیتی، ارباب رحیم اتحادیه از فرحزاد رفت و عمارت مجلل و اتاق گندمی هم با گذشت زمان تخریب شد.»
در فرهنگ عامه ساکنان قریه‌های اطراف تهران، کدخدا نقطه مقابل ارباب بود و گره امور به اصطلاح با «کدخدامنشی» باز می‌شد. اهالی فرحزاد از حضور کدخدا در این محله خاطرات خوشایندی دارند. لآلی در این باره می گوید: «کدخدا معمولا از بین ریش‌سفیدهای طوایف خوشنام فرحزاد انتخاب می شد. یک دوره حاج مرتضی فرحزادی که به طایفه فرحزادی ها تعلق داشت کدخدا بود و یک دوره دیگر حاج سلیمان و رحمت الله لآلی از طایفه لآلی این مسئولیت را به عهده داشتند. آخرین کدخدای فرحزاد هم حاج غلامعلی فرحزادی بود که تا دهه ۶۰ در قید حیات بود و منازعات خانوادگی یا مناقشاتی را که بر سر زمین های کشاورزی شکل می گرفت، حل و فصل می کرد.»
نظر شما