افزایش سهم نفت و درآمد اندک مالیاتی

 اما مقایسه ارقام بودجه‌ای در سال‌های 84 تا 87، نشان می‌دهد طی این دوره دولت با کسر از اعتبارات عمرانی و مالی، بیش از 123.2 میلیارد دلار‌ درآمد حاصل از نفت را در امور جاری هزینه کرده به نحوی که تنها در سال‌جاری میزان مصرف دلارهای نفتی در قالب بودجه جاری از مرز 70 میلیارد دلار گذشته است.

با این روند متوسط رشد مصرف درآمدهای نفتی در بودجه‌های سنواتی دولت نهم، نزدیک به 37 درصد است در حالی که طی همین مدت، متوسط درآمدهای مالیاتی به قیمت ثابت سال 83 حدود  7درصد افزایش یافته است‌ که با این شرایط میزان رشد درآمدهای مالیاتی در مقایسه با رشد مصارف ارزی در بودجه از رشد کمتری برخوردار بوده است.

بر اساس گزارش پیش بینی عملکرد بودجه که اخیرا دولت آن را به مجلس ارائه کرده امسال سهم درآمدهای مالیاتی بدون مالیات بر عملکرد نفت نسبت به سال گذشته با  21.8 درصد رشد از 162.4 هزار میلیارد ریال به 197.8 هزار میلیارد ریال رسید. اما در همین حال بر اساس گزارش بودجه معاونت برنامه‌ریزی ریاست جمهوری میزان مصارف ارزی بودجه نیز با حدود 26درصد به مرز 70 میلیارد دلار رسیده  و محمد مهدی مفتح  مخبر کمیسیون تلفیق بودجه 88 نیز میزان مصارف ارزی امسال را بیش از 70 میلیارد دلار ذکر کرده است.

آمارهای بانک مرکزی

با توجه به گزارش منتشرشده از سوی اداره بررسی‌های بانک مرکزی درباره بودجه سال‌های 81 تا 86، میزان مصارف نفتی 4 ساله اول برنامه چهارم با 7/36درصد رشد از  27.8 میلیارد دلار در سال 83 به 69.5  میلیارد دلار در سال 87رسیده است. این در حالی است که این رقم در برنامه برای سال جاری 22.3 میلیارد دلار پیش بینی شده است.

در همین حال متوسط رشد درآمدهای مالیاتی بدون عملکرد نفت طی 4 سال گذشته حدود 25 درصد است همچنین میانگین رشد تورم طی 4 سال اخیر نیز حدود 18 درصد است. مقایسه میانگین رشد درآمدهای مالیاتی با نرخ تورم  به معنای آن است که به قیمت واقعی سال 83 درآمدهای مالیاتی تنها 7درصد رشد داشته است.

نماگرهای بانک مرکزی در گزارش اداره بررسی‌ها در‌باره بودجه سال‌های 81تا 86 نشان می‌دهند طی سال‌های 84 تا 87 دولت از محل منابع مالیاتی 102.6 ، 125.4 ، 162.4 و 197 هزار میلیارد ریال درآمد کسب کرده است.

 کاهش یا افزایش وابستگی بودجه به نفت

همچنین ارقام مربوط به میزان وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی و مالیاتی نشان می‌دهد طی 4 سال اول برنامه چهارم توسعه با وجود تاکیدهای بسیار در سیاست‌های کلی و قانون برنامه بر کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، نه تنها این وابستگی کاهش نیافته که به طور متوسط  بودجه عمومی دولت با 36 درصد رشد سالانه، مجموعا به 203 میلیارد دلار بالغ شده است. در همین حال میزان وابستگی هزینه‌های جاری به بیش از 129 میلیارد دلار افزایش  یافته  است و میزان مصارف عمرانی نیز 67 میلیارد دلار بوده است.

به تعبیر دیگر میزان مصرف دلارهای نفتی‌ در سال‌های اخیر، از مصرف سالانه 27.7 درصدی در سال 83 با رشد متوسط 34.7 درصدی به ارقام  39.8 و 8.8 ، 46.46 و 69.5 میلیارد دلار در طول سال‌های اجرای برنامه توسعه چهارم  رسیده است. نکته اساسی آن است که دولت با وجود صرف 203میلیارد دلار در بودجه‌های سنواتی 4 سال اخیر تنها توانسته درآمدهای مالیاتی  را به میزان 25 درصد افزایش دهد. این  درحالی  است که منابع دلاری صرف امور بودجه شده اما در عوض درآمد مالیاتی به ریال محقق شده و این به معنای آن است که گرچه اهرم تورم بر دلارهای نفتی تاثیر چندانی نداشته اما در مقابل، ارزش واقعی ریال‌های مالیاتی را به اندازه 18 درصد کاهش داده است.