این درحالی است که پیش از این مسئولان وزارت بهداشت و کارشناسان مختلف، بارها نسبت به استفاده از این ظروف هشدار داده بودند. واقعیت این است که این روزها استفاده از این نوع ظرف چنان متداول شده است که به سختی می‌توان دنیای بدون یکبار مصرف‌ها را مجسم کرد.
علاوه بر آبمیوه و بستنی فروشی‌ها، پیتزافروشی‌ها و سلف سرویس ادارات و دانشگاه‌ها، پای ظروف یکبارمصرف به میهمانی‌های خانگی هم باز شده است و بسیاری ترجیح می‌دهند هنگام پخش غذای نذری و در مراسمی چون جشن تولدهای کودکانه دردسر شستشوی ظرف را به‌کلی از برنامه حذف کنند و از بشقاب و لیوان‌های رنگارنگ پلاستیکی استفاده کنند.
طبیعی است که وقتی کالایی این چنین جای خود را در سبد خانوار باز می‌کند، با چند اطلاعیه بهداشتی مصرف آن محدود نمی‌شود، اما استفاده صحیح از این پدیده حداقل کاری است که می‌توان نسبت به آن امید داشت. ضمن اینکه استفاده از ظروف یکبار مصرف گاهی اوقات محاسنی هم به همراه دارد و اطلاعیه دانشگاه ایران دقیقاً به همین موضوع اشاره دارد.
«به منظور جلوگیری از مسمومیت‌های ناشی از آلودگی ظروف توصیه می‌شود جهت توزیع مواد غذایی و آشامیدنی از ظروف یکبار مصرف استفاده شود.» البته به نظر نمی‌رسد این توصیه دانشگاه علوم پزشکی ایران با اطلاعیه‌های قبلی وزارت بهداشت منافاتی داشته باشد: «حتی المقدور در مکان‌هایی که ظرفشویی حداقل دو مرحله‌ای شستشو- آبکشی موجود و امکان شستشوی صحیح و ضد عفونی مناسب وجود دارد، توصیه می‌شود ظروف شیشه‌ای (پیرکس) ، استیل و چینی سالم بدون ترک خوردگی و لب پریدگی به جای ظروف یک بار مصرف پلاستیکی مورد استفاده قرار گیرند.»
ظرف شفاف به‌علاوه غذای داغ مساوی است با سرطان
اگر به هشدارهای کارشناسان در مورد ظروف یکبار مصرف دقت کنیم، متوجه می‌شویم که فصل مشترک تمام این اطلاعیه‌ها یک جمله است: ظروف یک بار مصرف بی‌رنگ و شفاف فقط برای اغذیه و نوشیدنی‌های سرد مناسب هستند و نباید برای نوشیدنی‌ها و غذاهای داغ استفاده شوند. همچنین ظروف یک بار مصرف سفید رنگ و فوم دار برای مواد غذایی سرد، گرم و مرطوب مناسب هستند، ولی برای مواد غذایی داغ نباید استفاده شوند و استفاده از این ظروف مثلاً برای پیتزایی که در دمای 140 درجه سانتیگراد طبخ می‌شود، توصیه نمی‌شود.
استفاده نابجا از ظروف پلی‌اتیلن موجب آزاد شدن مواد آلی و ترکیبات شیمیایی موجود در دیواره ظروف و ورود آنها به داخل مواد غذایی می‌شود که مصرف آنها برای سلامتی مضر است و ممکن است مشکلات گوارشی و حتی بروز برخی بدخیمی‌ها در افراد را به دنبال داشته باشد.
خسروی، کارشناس بهداشت محیط در این زمینه می‌گوید: «در ساخت ظروف یکبار مصرف، به منظور جلوگیری از شکنندگی ظروف، از مواد پلاستیکی لایزر استفاده می‌شود. بنابراین اگر در درون این ظروف آب جوش یا غذای داغ مانند آش ریخته شود، این مواد حل شده وارد بدن می‌شوند و به دلیل داشتن ترکیبات خاص منجر به بروز سرطان‌های مختلف می‌شود.» این کارشناس می‌افزاید: «این خاصیت به خصوص در مورد ظروف یکبار مصرف شفاف که درصد بالاتری از مواد سرطان‌زا را دارا هستند و در جامعه کاربرد بیشتری هم دارند، بسیار حائز اهمیت است.»
اما نکته مهم دیگر در استفاده از ظروف یکبار مصرف به نوع رنگی این ظروف مربوط می‌شود که استفاده از آنها احتیاط بیشتری را می‌طلبد. چرا که اصولاً جنس یکبار مصرف‌ها به گونه‌ای است که توانایی نگهداری رنگ را ندارند و هنگام تماس با چای یا غذای داغ رنگ حل می‌شود و یک لایه از آن همراه غذا یا چای میل می‌شود. اما از آنجایی که خوردن رنگ در هیچ شرایطی توصیه نمی‌شود، اگر درتولد کودکان خود قصد استفاده از تکنولوژی‌های نوین را دارید، لطفاً به این بهانه رنگ به خورد خلایق ندهید!
استاندارد را فراموش نکنیم
اما علاوه بر انواع پلاستیک‌هایی که به عنوان ظروف یکبار مصرف در سرو چای یا غذا مورد استفاده قرار می‌گیرند، دسته‌ای دیگر از این مواد به عنوان ظروف آشپزخانه، ظروف نگهداری غذا در یخچال، ظروف بسته بندی مواد غذایی به خصوص لبنیات مانند ماست و پنیر و همچنین بطری‌های آب معدنی استفاده می‌شوند که استفاده از این ظروف نیز مستلزم رعایت نکات ایمنی خاصی است.
دکتر کشاورز، متخصص تغذیه، در این زمینه می‌گوید: «به طور کلی پلاستیک‌ها، پلیمرهایی هستند که از سنتز مواد اولیه‌ای به نام مونومر تهیه می‌شوند. مونومرها موادی سمی و برای سلامت انسان مضر هستند؛ در حالی که پلیمرها خنثی هستند و مشکلی ندارند. اما اشکال کار اینجاست که معمولاً در فرایند تهیه پلیمرها مقداری مونومر باقی می‌ماند. اگر این فرآیند اصولی و مطابق استانداردهای لازم صورت گرفته باشد، مشکلی برای سلامت افراد به وجود نمی‌آورد. برای همین در استفاده از پلاستیک‌ها به عنوان ظروف غذا باید بسیار محتاط بود و در ضمن به هرنوع پلاستیکی نباید مجوز بسته بندی مواد غذایی داده شود.»
نکته دیگری که دکتر کشاورز به آن اشاره می‌کند، مطلبی است که استفاده کنندگان از ظروف هم باید به آن توجه کافی داشته باشند و ظروف یکبار مصرف پلاستیکی را حتماً از مراکز معتبر که از مواد اولیه مرغوب و مطلوب استفاده می‌کنند؛ تهیه کنند.
اما در میان تمام انواع ظروف یکبار مصرف شاید بتوانیم از بطری‌های آب آشامیدنی به عنوان پرمصرف ترین انواع این ظروف نام ببریم. بطری‌هایی که در ماه‌های گرم سال حتی اگر حاوی آب معدنی نباشند، به طور مرتب از آب شهری پر می‌شوند و درون یخچال قرار می‌گیرند تا آب خنک مصرفی خانواده را تامین کنند و در دیگر ایام هم برای نگهداری موادی چون آبلیمو و آبغوره مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دکتر کشاورز در زمینه استفاده از این بطری‌ها می‌گوید: «معمولا جنس این بطری‌ها از PVC است که مشکلی هم برای سلامت انسان به وجود نمی‌آورد. اما اگر آب بیش از 6 ماه در این ظروف نگهداری شود آلوده می‌شود. بنابراین خانواده‌ها باید از استفاده مکرر این ظروف برای نگهداری آب در یخچال خودداری کنند.»
طبیعتاً وقتی برای نگهداری آب استفاده طولانی مدت از بطری‌های یکبار مصرف توصیه نمی‌شود، هیچ عقل سلیمی حکم نمی‌کند که مواد ترشی مانند آبلیمو، آبغوره و سرکه را در طولانی مدت در این ظروف نگهداری کنیم؛ به خصوص که خاصیت اسیدی این مواد باعث تأثیر بیشتر بر بطری می‌شود.
