جشن سال نو یکی از قدیمی‌ترین جشن‌ها و تعطیلات در دنیاست که برای اولین بار 4000 سال پیش، در شهر بابل برگزار شد. سال نوی بابلیان، اولین روز رویت هلال ماه در آغاز فصل بهار بود. آغاز بهار، زمانی منطقی برای شروع سال نو است زیرا براساس باور و اعتقاد عام، بهار فصل تولد دوباره، تازه شدن، شکوفایی و سرسبزی زمین است.
در مقاله زیر به بررسی جشن سال نو در اقوام و نژاد‌های مختلف می‌پردازیم. البته در روز‌های دیگر نیز به بررسی سال نو از نگاه ادیان و همچنین جشن سال نو در بین پارسی زبانان خواهیم پرداخت.
جشن سال نو در بابل 12روز بود. شیوه جشن‌گرفتن هر روز ویژه همان روز بود و باید اذعان داشت که جشنهای سال نو کنونی، در مقایسه با جشنهای سال نو بابل قدیم، کمرنگ و ساده به‌نظر می‌رسد.
رومی‌ها نیز ابتدای سال نو را اواخر مارس قرار دادند اما هر امپراتور پس از بر تخت‌نشستن، تغییراتی در تقویم به‌وجود آورد تا حدی که دیگر تقویم روم با چرخش خورشید و تغییرات فصول هماهنگی نداشت. به‌منظور تنظیم و تصحیح تقویم، در سال 153 قبل از میلاد، سنای روم، اول ماه ژانویه را آغاز سال نو اعلام کرد اما دخالت امپراتوران روم در تقویم و شروع سال نو تا زمان امپراتوری ژولیوس سزار ادامه پیدا کرد.
در سال46 قبل از میلاد، سزار، مجددا اول ژانویه را به‌عنوان آغاز سال نو پذیرفت و این تاریخ به تقویم سزاری مشهور شد. برای تطبیق تقویم و چرخش خورشید، سال قبل از تنظیم تقویم سزاری، 445 روز اعلام شد. با وجود مخالفت کلیسای کاتولیک با جشنهای سال نو و کفر دانستن آن، رومیان در طول اولین قرن میلادی سال نو را جشن گرفتند. در طول سال‌ها، تعداد پیروان آیین حضرت مسیح(ع)افزایش یافت و کلیسا همزمان با بسیاری از مراسم و جشنهای غیرمسیحی، به روش خود جشنهای سال نو را برگزار می‌کرد.
در قرون وسطا کلیسا همچنان با برپایی جشنهای سال نو مخالف بود. اکنون 400 سال است که روز اول ژانویه به‌عنوان روز اول سال نو جشن گرفته می‌شود. یکی از رسوم سال نو، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای سال جدید است. این روزها در آغاز سال نو، مردم تصمیم می‌گیرند که در سال جدید، کشیدن سیگار را ترک یا وزن خود را کم کنند. اما در بابل یکی از متداول‌ترین تصمیم‌ها باز‌گرداندن وسایل قرضی کشاورزی و درو بود.
سنت یا رسم استفاده از کودکان به‌عنوان سمبل، از یونان شروع شد. در قرن ششم قبل از میلاد، یونانیان رسم داشتند که با قراردادن یک کودک در سبد، تولد دوباره دیونیسوس، خدای روح باروری را جشن بگیرند. مصریان عهد باستان نیز کودکان را به‌عنوان سمبل تولد دوباره یا تجدید حیات می‌دانستند. گرچه کلیسای اولیه این رسم را کفر می‌دانست اما محبوبیت این رسم کلیسا را وادار کرد تا آن را مجددا مورد ارزیابی قرار دهد و سرانجام اجازه داد که در جشنهای سال نو، از کودک به عنوان سمبل تولد مسیح(ع) استفاده کنند.
خوش‌شانسی در سال نو
مردم دنیا عقیده دارند که هر کاری که در روز اول سال نو انجام دهند و هر چه در این روز بخورند، روی بخت و اقبال آنان در سال جدید اثر می‌گذارد؛ به همین دلیل این رسم در میان مردم پا گرفت که اولین دقایق سال نو را در کنار خانواده، فامیل و دوستان آغاز کنند. بعضی‌ها اعتقاد داشتند که اولین کسی که در سال آینده به ملاقات آنها می‌آید برای آنها خوش‌شانسی یا بد‌شانسی می‌آورد؛ به‌ویژه اگر ملاقات‌کننده، یک مرد قدبلند با موهای تیره باشد.
غذاهای سنتی سال نو نیز به اعتقاد خیلی‌ها برای آنها شانس می‌آورد و بسیاری بر این اعتقادند که هر غذایی که به شکل حلقه باشد، خوش‌شانسی می‌آورد زیرا حلقه سمبل یک دوره سال است؛ به همین دلیل آلمانی‌‌ها معتقدند خوردن دونات در روز سال نو، شگون دارد.
در اغلب نقاط آمریکا سال نو را با خوردن لوبیای چشم‌بلبلی جشن می‌گیرند. کلم نیز از جمله مواد غذایی است که نشان‌دهنده شکوفایی و رونق است.
سال نو در جهان
سال نو در همه جوامع یعنی شروع جدید، آرزو‌های جدید و افکار جدید. پیروان همه مذاهب، سال نو را با آداب و رسوم خاص خود و شور و اشتیاقی مشابه جشن می‌گیرند و باور دارند که سال جدید، فرصت خوبی است برای اینکه بتوان خاطرات سال قدیم را پشت سر گذاشت و سال جدید را با برنامه‌ریزی برای زندگی بهتر آغاز کرد. پیروان بعضی از ادیان، سال نو را با نماز و عبادت و بعضی دیگر، با ترقه‌بازی و خوردن شیرینی و کلوچه آغاز میکنند.
سال نو هندو‌ها
هندو‌ها سال نو را بر مبنای تقویم قمری پانچانگا، جشن می‌گیرند. نام متداول سال نو هندو‌ها، ویکرام ساموات است. در تقویم هندی‌ها، فصل‌ها بر مبنای چرخش خورشید، ماه‌ها بر مبنای گردش‌ماه و روزها بر مبنای چرخش ماه و خورشید تنظیم می‌شوند. سال نو ویکرام، منشأ و مبدا سال نو هندو‌ها یا ویکرام ساموات به سال57 پیش از میلاد مسیح بر می‌گردد.
در افسانه‌ها آمده است که در این سال شاه گاردابیلا، پادشاه افسانه‌ای هندو، یک زن تارک دنیا به نام ساراسواتی را به اسیری می‌گیرد. برادر این زن، راهب بزرگ و مشهور- کالاکاچاریا- از ساکا، فرمانروای سرزمین ساکاستانا کمک خواست.
ساکا به جنگ گاردابیلا رفت و او را شکست داد و به اسیری گرفت. چندی بعد گاردابیلا آزاد شد اما به سرزمین خود بازنگشت و به جنگل پناه برد. در این جنگل گاردابیلا به وسیله یک ببر کشته شد.
چند سال بعد، پسر او- ویکرامادیتیا -که در جنگل بزرگ شد، ساکا‌های اشغالگر را از سرزمین پدری‌اش- اوجین- بیرون راند. او این روز را روز جشن و آغاز دوران جدید ویکرام ساموات اعلام کرد.
در سراسر هند سال نو هندو‌ها با شکوه، شادی و نشاط جشن گرفته می‌شود اما تاریخ آن در شمال و جنوب هند متفاوت است. سال نو در ایالت پنجاب، در روز 13آوریل در تامیل نادو 13یا14 آوریل، در آسام و بنگال، 14 یا 15آوریل جشن گرفته می‌شود.
شروع سال نو در کشورهای مختلفی که آیین بودا دین رسمی آنهاست، تفاوت دارد. در کشورهای تراوادین یعنی تایلند، برمه، سریلانکا، کامبوج و لائوس، سال نو اولین روزی از ماه آوریل است که قرص ماه کامل شود. در این روز جشنهای سال نو آغاز می‌شود و به‌مدت 3روز ادامه می‌یابد.
«سونگ کران» نام سال نو در کشور تایلند است. مردم تایلند، با تمیزکردن خانه‌های خود به استقبال سال نو می‌روند. آنان برای آغاز سال نو، آداب و رسوم و تشریفات متعددی دارند که از همه مهم‌تر، پاشیدن آب به یکدیگر است. مردم اعتقاد دارند که این عمل سبب پالایش (پاک شدن) روح انسان می‌شود. مردم تایلند با گفتن «ساواتدی پی مای» یا سال نو مبارک، برای یکدیگر آرزوی سعادت و نیکی میکنند.
در چین، کره و ویتنام، سال نو در ماه ژانویه یا اوایل ماه فوریه، آغاز می‌شود؛ در حالی که مردم تبت یک ماه دیرتر سال نو را جشن می‌گیرند.
سال نو تبتی‌ها یا «لازر» چند روز طول می‌کشد و مردم به جشن و سرور می‌پردازند. این جشن معمولا چند روز قبل از اولین روز سال نو آغاز می‌شود و مردم غذاهای مخصوص سال نو را می‌پزند تا در روز اول سال به راهبان هدیه کنند. آنان خانه‌های خود را با چراغ‌های رنگی چراغانی میکنند. بعضی از اهالی تبت در جنگ‌های صحنه‌ای سنتی شرکت میکنند و به رقص می‌پردازند و با منفجر کردن ترقه، ارواح شیطانی را می‌ترسانند و از خود دور میکنند.
سال نو نژاد سلت
سلت‌ها بخشی از مردم اروپا هستند که به زبان سلتیک یا هندی- اروپایی(آرینی) صحبت میکنند. این مردم جشنهای بسیاری دارند که از همه مهم‌تر جشن «سمین» یا جشن سال نو سلتیک‌هاست. کلمه سمین به زبان ایرلندی یعنی نوامبر. اول نوامبر، روز آغاز جشنهای سال نو است. سال نو سلتیک‌ها، «سمه» نامیده می‌شود که از نام خدای مرگ آریایی گرفته شده است. سمین در زبان گلیک یا زبان بومی اسکاتلندی یعنی پایان تابستان. براساس اسطوره‌شناسی سلتیک، سمین یا سال نو سلتیک‌ها، یک شکاف در زمان است. در این دوره دنیای ما با دنیای دیگر، در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و درگذشتگان می‌توانند به خانه خود برگردند و خود را گرم کنند.
یکی از آداب و رسوم مهم سلتیک‌ها در سال نو، پیشگویی است. آنان از فندق (سمبل دانایی )برای طالع‌بینی استفاده میکنند. از دیگر رسوم سلتیک‌ها می‌توان به «این ابلچ» یا بهشت سیب‌ها اشاره کرد؛ یعنی جایی که مردگان میوه ترس را می‌خورند و جاودانه می‌شوند.
در آغاز سال نو، سلتیک‌ها برای اجداد خود مراسم ویژه‌ای دارند؛ آنان برای درگذشتگان غذا و نوشیدنی تهیه میکنند و در خانه را باز‌می‌گذارند تا ارواح اجدادشان به‌راحتی وارد خانه شوند اما چون اعتقاد دارند که تمام ارواح، خوب و روحانی نیستند، برای جلوگیری از ورود ارواح خبیث، با شلغم، تندیسی از نگاهبان روح می‌سازند و در مقابل در ورودی خانه قرار می‌دهند.
«اودچ شمهن» یا شب سال نو نقش مهمی در جشنهای سال نو سلتیک‌ها دارد. در زمان‌های قدیم مردم محصولات کشاورزی خود را جمع‌آوری کرده، احشام را برای جشن ذبح کرده و آتش‌بازی می‌کردند و همه اعضای فامیل در کنار هم به رقص و پایکوبی و خواندن سرود می‌پرداختند.
با شروع دوران مسیحیت، سمین به «روز مقدسین» تغییر نام پیدا کرد و روز اول نوامبر روز همه مقدسین و روز دوم «روز استغاثه» براى ارواح نام گرفت. جشن سال نو سلتیک‌ها که به هالوین مشهور است، در کشورهای آمریکا، ایرلند، بریتانیا، کانادا و... هم جشن گرفته می‌شود. این جشن‌ها در روز 31 اکتبر آغاز می‌شود و جوانان لباس ارواح یا لباس‌های عجیب و غریب می‌پوشند و یک کدو تنبل روی سر خود می‌گذارند.
