همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: میراث ناملموس تهران، نسل به نسل و سینه به سینه به اهالی امروز پایتخت رسیده و باید برای حفظ هویت این شهر به نسل‌های بعد منتقل شود. میراث‌هایی ارزشمند از مهارت خرمالو چینی روستای کن که طعم و مزه خاص آن شهره است، تا آیین‌هایی چون نخل‌گردانی در تکیه حصاربوعلی که محرم هر سال پیر و جوان را در این تکیه تاریخی گرد هم می‌آورد و نیز هنرهایی چون هنر کهن شیشه‌گری که در تهران قدمتی چند هزار ساله دارد و ده‌ها میراث ناملموس دیگر که همگی چون گنجینه‌ای ارزشمند برای حفظ هویت این شهر به شمار می‌روند. در ادامه به آیین‌ها و آداب و رسوم تهرانی‌ها که در فهرست میراث ناملموس ثبت ملی شده پرداختیم.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
مراسم چهارپایه خوانی بازار تهران
چهارپایه‌خوانی جزء لاینفک مراسم عزاداری سنتی در ایران و به ویژه تهران بود. در گذشته که خبری از بلندگو نبود، مداح صدایش را بشنوند روی یک بلندی می‌رفت و شور و حال حسینی به پا می‌کرد. قدمت این آیین سنتی را حدود یک می‌دانند. حاج «شاه حسین بهاری» یکی از چهره‌های ماندگار این هنر در بازار تهران بود.
آیین سنگ زنون محله کن
شرح: این آیین، یکی از سنت‌های قدیمی محله کن است که بیش از یک قرن سابقه تاریخی دارد و به ثبت ملی هم رسیده است. در مراسم سنگ‌زنون عزاداران به نشانه اندوه با برهم زدن دو چوب یا سنگ و خواندن مرثیه در عزای سالار شهیدان، سوگواری می‌کنند.
آیین نخل‌گردانی در تکیه حصاربوعلی
شرح: نخل‌گردانی یکی از رسوم دیرین تکیه حصاربوعلی شب تاسوعا است. در این مراسم، بزرگان و قدمای تکیه روی نخل نشسته و جوان‌ها نخل را روی شانه‌ها بلند می‌کنند و ۴ دور می‌چرخانند. پیش از مراسم، داخل نخل را پر از سیب می‌کنن و پس از پایان نخل‌گردانی، سیب‌ها میان مردم توزیع می‌شود.
مراسم شب علفه
شرح: تهرانی‌ها در شب قبل از تحویل سال هم مراسم ویژه‌ای داشتند. آنها در این شب که به شب علفه معروف بود، غذایی مانند سبزی پلو، کوکوسبزی و سیر تازه، ماهی می‌خوردند، تا بدن در طول سال سالم بماند. در این شب سفره هفت سین را پهن می‌کنند.
سنت قهوه خانه داری در قهوه خانه حاج علی درویش
یکی از دیدنی‌های بازار تهران، قهوه خانه حاج علی درویش است که قدیمی ترین قهوه خانه تهران به شمار می‌رود. این قهوه خانه در سال ۱۲۹۷ توسط پدر حاج کاظم یعنی حاج علی مبهوتیان تاسیس شد و هم اکنون توسط حاج کاظم اداره می‌شود. سنت قهوه خانه داری در قهوه خانه حاج علی درویش در سال ۱۳۹۵ در فهرست ملی میراث ناملموس ثبت شد.
مراسم مسلمیه
بنا بر رسوم و سنت های قدیمی مردم تهران و شهر ری، هر سال همزمان با فرا رسیدن روز شهادت حضرت مسلم بن عقیل (ع) که اولین شهید رویداد جانگداز کربلا است، مراسم مسلمیه شاه عبدالعظیم با شرکت هیئت های عزاداری و شیعیان مخلص خاندان نبوت و امامت در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم برگزار می‌شود.
مراسم سقاداری محله امامزاده یحیی(ع)
این مراسم از کهن ترین آئین‌های عزاداری حضرت سید الشهدا(ع) است که در روز تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود. در این مراسم سقاها لباس خاص سقاداری به تن می‌کنند و کشکول و جام به دست می‌گیرند و با سردادن ذکرهایی در دسته‌ای منظم و منسجم حد فاصل امامزاده یحیی (ع) تا مسجد امام در بازار بزرگ تهران را طی کرده و نماز ظهر عاشورا را در طی مسیر اقامه می‌کنند.
مراسم گاهنبار
پیروان مذاهب دیگر نیز همواره در تهران جشن‌ها و مراسم آئینی خود را برگزار کرده‌اند. یکی از میراث‌های ناملموس پایتخت که در دیگر نقاط کشور هم اجرا می‌شد و در سال ۱۳۹۱ و با شماره ۷۹۲ به ثبت میراث ملی رسیده است، جشن گاهنبار است. پیروان آئین زرتشت معتقدند خداوند آفرینش جهان مادی را در ۶ گاهنبار به انجام رسانده و در ۶ مقطع مختلف سال این روز را جشن می‌گیرند. این جشن هنوز در آتشکده تهران برگزار می‌شود.
شیوه ساخت و آیین نذر کردن بی‌بی کگ به مکانی مقدس
بی‌بی کُگ، عروسک یا به گویش زرتشتیان آروسکی دست‌دوز و آیینی است. جامه‌ی سنتی زرتشتیان بر تن دارد و اندازه آن نزدیک به ۳۰ سانتی متر است. این عروسک کارکردی آیینی دارد، گاه بر سر سفره‌ی نذری «بی‌بی سه‌شنبه» و گاه سفره‌ی «شاه پری» و «وهمَرو» گذاشته می‌شود. عروسک بی بی کگ در دی ماه ۱۳۹۶ خورشیدی، به شماره‌ی ۱۵۱۷ در فهرست میراث ناملموس ثبت ملی شده است.
حراجی در حسینیه فشم
۱۰۰ سال است که اهالی فشم از توابع رودبارقصران، به آیین حراجی در حسینیه فشم پایبند بوده و درآمد آن را در امور خیریه پس از عاشورای حسینی هزینه می‌کنند. بیشتر مواقع، در هنگام اجرای این مراسم که یکی از میراث‌های ناملموس تهران است، با اعتقاد به متبرک بودن اجناس، آنها را به چندین برابر قیمت واقعی خود خریداری می‌کنند.
دیگر آیین‌های تهران
آیین‌ها و آداب و رسوم دیگری نیز در فهرست آثار ناملموس تهران به ثبت ملی رسیده‌اند. آیین‌هایی چون مراسم تعزیه تهران، تعزیه ساوجبلاغ، آیین‌های ازدواج در تهران، مراسم حمل علم روز هفتم سربندان، مراسم کاروان اسراء شهرستان ورامین، مراسم علم‌بندی روستای کلین شهر ری، مراسم «جومه کردن» پیرعلم محله درویش شهرستان دماوند، مراسم عزاداری تکیه سادات اخوی آیین خطبه‌خوانی آستان حضرت عبدالعظیم(ع) و آیین دسته روی محرم شهرستان فیروزکوه.
نظر شما