همشهری آنلاین- سمیرا باباجانپور: رسم عزاداری سالار شهیدان در میان مردم کوهپایه‌نشین فرحزاد رسم ارادت است و نوکری خانه‌ای که همگان در آن حاجت‌روا شده‌اند. فرحزادی‌ها ۴۰ روز مهمان حسینیه تاریخی خود هستند. سفره‌های نذری پهن است و اهالی هرکدام بنا به نذر و حاجت خود، بانی این سفره می‌شوند. چراغ حسینیه فرحزادی‌ها را نسل‌به‌نسل همین اهالی مؤمن روشن نگه‌داشته‌اند و این روزها جوان‌ترها رتق و فتق امور را به‌عهده گرفته‌اند و به رسم پدرانشان خادمی حسینیه را می‌کنند.
خواندنی های بیشتر را اینجا بخوانید
حسینیه فرحزاد، قلب تپنده شور و شعور مردمی است که از همان دوران طفولیت زیر بیرق‌های بلند حسین(ع) با مولایشان عهد و پیمان بسته‌اند.
ظروف مسی ۳۰۰ ساله
قدمت حسینیه فرحزاد به سال‌های دور برمی‌گردد. اما تنها سندی که از این حسینیه قدیمی برجای‌مانده ظروف مسی است که تاریخ مندرج در آن ۳۰۰ سال را نشان می‌دهد. مسلما این تاریخ، تاریخ بنای حسینیه نیست ولی به‌گفته اهالی، می‌شود همین را دلیل بر قدمت این بنای مذهبی دانست.
مرور کتاب‌های تاریخی که از حیات اجتماعی روزگار دور تهران قدیم روایت می‌کند، زمان ساخت اکثر حسینیه‌های قدیمی پایتخت را به دوره قاجاریه نسبت می‌دهد؛ یعنی دوره و نوبتی که تعزیه رونق می‌گیرد و بر اهمیت تکایا می‌افزاید. در همان سال‌ها رونق تکیه‌های تهران و رجوع مردم به آنها به حدی بود که ۵۰ تا ۷۰ تکیه ساخته می‌شود. چنان که از اسناد برمی‌آید، در زمان ناصرالدین‌شاه روستاهای شمیران و دیگر روستاهای اطراف تهران نیز هرکدام تکیه یا تکیه‌هایی برای خود داشته‌اند. حسینیه فرحزاد نیز یکی از این تکیه‌های قدیمی و معروف است.
هر طایفه در یک طاق‌نما
بنای این روزهای حسینیه چیزی حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ مترمربع وسعت دارد؛ ساختمانی ۲ طبقه با زیرزمین و آشپزخانه و چایخانه. این بنا بیش از ۲ دهه پیش‌ساخته شد و به‌گفته قدیمی‌های محل، سومین بنایی است که مرمت شده است. قبل از این، بنای آجری با ستون‌ها و دیوارهای بسیار عریض حسینیه را پوشانده بود. رحیم فرحزادی از معتمدان فرحزاد در بازدید از یکی از قدیمی‌ترین حسینیه‌های منطقه همراه ماست. او که بنای قدیمی حسینیه را به یاد دارد می‌گوید: «دیوارهای حسینیه عرضی بیشتر از یک و نیم متر داشت. یک طبقه بود و مساحتش هم از بنای امروز کمتر بود. دورتادور حسینیه طاق‌نما بود که برای استقرار طایفه‌های مختلف ساخته‌شده بود. رسم بود بزرگان طایفه در این طاق‌نماها می‌نشستند و مراسم را نظاره می‌کردند.»
در بنای این روزهای حسینیه می‌شود معماری طاق‌نماها را دید که بیشتر جنبه تزیینی دارد. طاق‌نماهای کنونی، کاربرد قدیم را ندارند و تنها برای وفادارماندن به فرم معماری حسینیه‌ها ساخته شده‌اند.
او می‌گوید: «قدیمی‌ترها روایت می‌کردند که بخش‌هایی از حسینیه سقف نداشت، وسطش دالانی داشت مثل راهرو که کاروانسراها از آن عبور می‌کردند و برای محرم با چادری سیاه پوشیده می‌شد.»
حسینیه ای که با وضو ساخته شد
معماری و ساخت‌وساز تکیه‌ها آداب و رسوم خاصی داشت و همیشه موردتوجه معماران بزرگ و صاحب‌نام بود. علاوه بر اینکه منابع مالی ساختمان و اداره آن را مردم تأمین می‌کردند، حس و حال سازندگان همراه با عرض ادب و ارادت به پیشگاه اهل‌بیت(ع) بود. ازاین‌رو معمولاً آغاز آن همراه با مجلس وعظ و روضه‌خوانی بود و افرادی را که صالح و درستکار می‌دانستند برای ساخت دعوت می‌کردند. خیلی وقت‌ها کارگران و استادکارها پیوسته با وضو بودند و برای هر آجری که کار می‌گذاشتند یا حسین و یا علی می‌گفتند و اشک و آه با خاک و گل عجین می‌شد.
آجر به آجر حسینیه را اهالی گذاشتند
رحیم فرحزادی از طراح آخرین بنای حسینیه، به نام حاج‌معمار، نام می‌برد و می‌گوید: «حاج معمار پدرزن همین حاج‌محمدرضا طالقانی، رئیس اسبق فدراسیون کشتی بود. او طرح حسینیه را کشید و دیگر معماران آن را تمام کردند. راستش همه فرحزادی‌ها در ساخت این بنا سهیم هستند. خودم آن روزها که جوان بودم گچ و آجر به‌دست بنا می‌دادم. پدرم بعد از کار روزانه حتماً باید سری به حسینیه می‌زد و در کارها کمک می‌کرد.»
تک‌تک فرحزادی‌ها نذر کردند و آجربه‌آجر بنای جدید حسینیه را بالا بردند. رد معماران قدیم حسینیه را که می‌گیریم همگی به دیار حق شتافتند؛ حاج‌عبدالحسین فرحزادی، حاج‌رحمت فرحزادی و استاد اسماعیل فرحزادی را خدا بیامرزد. رحیم فرحزادی از زبان حاج‌علی‌نقی فرحزادی، یکی از معماران حسینیه، نقل می‌کند: «محال بود وضو نگیریم. یکی نوحه می‌خواند و بقیه با گریه و اشک کار می‌کردند. نقل دستمزد نبود، انگاری که وظیفه بود. هرچه از روزهای بنایی و معماری نصیبم شد به برکت ساخت همین حسینیه بود.»
وقف‌نامه‌ای که تا قیامت باقی است
فرزندان حاج‌رمضانعلی فرحزادی، مرد خیر فرحزاد، به همراه چند خانواده، زمینی را از حاج‌شکرالله، از بزرگان محله، خریدند و بنای حسینیه را با خشت و گل و چوب بنا کردند. بعد از ساخت حسینیه، ریش‌سپیدان فرحزاد برای اینکه حسینیه روستایشان تا ابد پابرجا بماند بهترین زمین‌ها، باغ‌ها و املاکشان را وقف حسینیه کردند و هرکدام از آنها اطعام یک وعده از غذاهای نذری محرم را با درآمد ملک وقفی‌شان عهده‌دار شدند.
این‌طور که اعضای هیأت‌امنای حسینیه فرحزاد می‌گویند، در همه وقف‌نامه‌های اهالی برای حسینیه، ذکرشده که اطعام عزاداران حسینی تا قیامت ادامه خواهد داشت. به همین دلیل در روزهایی که بسیاری از باغ‌های وقفی در اثر بی‌آبی خشک‌شده و دیگر درآمدی ندارند، فرزندان واقف در این باغ‌ها رستوران زده یا خانه‌های مسکونی ساخته و اجاره داده‌اند تا وصیت پدرها، پدربزرگ‌ها و اجدادشان را بتوانند عملی کنند.
مصالح عجیب در بنای حسینیه
درباره حسینیه تاریخی فرحزاد داستان جالبی از گذشته‌های دور نسل‌به‌نسل و سینه‌به‌سینه نقل‌شده که ساخت این حسینیه کار آدمیزاد نبود. در ساخت بنای حسینیه از چوب‌های بسیار بزرگی استفاده شده بود و از آنجا که در آن دوران راه دسترسی به فرحزاد راه پرپیچ‌وخمی بود و اتومبیل و ماشین‌های حمل مصالح وجود نداشت، همیشه برای اهالی فرحزاد سؤال بود که چطور توانسته‌اند این چوب‌ها را به اینجا بیاورند؟
به‌هرحال آنچه مسلم است در ساخت بنای حسینیه از افراد قوی‌هیکل و بزرگ‌جثه استفاده شده بود که در روزگاران دور، بعضی از مردم از روی ناآگاهی آنها را غول می‌پنداشتند. همین هم شده بود که تا سال‌ها میان اهالی فرحزاد، به‌ویژه کوچک‌ترها، این موضوع مطرح می‌شد که حسینیه اعظم فرحزاد را غول‌ها ساخته‌اند.
نظر شما