تأملی درباره ثبت نام اینترنتی کنکور

کارشناسان آن را انقلاب دیجیتال می خوانند. اجزای اصلی این دگرگونی عبارتند از: برخورداری شمار فزاینده ای از مردم به کامپیوتر در نتیجه ارزانی فناوری مربوط و توسعه شبکه های اطلاع رسانی که نماینده اصلی آن اینترنت است. البته آنچه در ایران به اینترنت شناخته می شود، در حقیقت وب جهان گسترwww  است که تنها بخشی از اینترنت و قابلیتهای آن به شمار می آید.

ویژگی اصلی استفاده از خدمات شبکه های اطلاع رسانی سرعت، سهولت و ارزانی است.

بسیاری از خدماتی که اکنون به راحتی از اینترنت قابل دریافت است و از این رو برای ما بدیهی محسوب می شود، تا پیش از آن به این سرعت،‌ راحتی و با این هزینه اندک در دسترس نبود. شمار قابل توجهی از مشاغل به گونه ای با اینترنت گره خورده است که کوچکترین اختلال در این شبکه باعث توقف روند کار می شود.

اما بهره مندی کشورها از قابلیتهای اینترنت یکسان نیست، چرا که گسترش فناوری اطلاع رسانی بستگی تام وتمام با توسعه زیرساخت مخابراتی دارد. می توان حدس زد که کشورهای توسعه یافته بیشترین استفاده را از این شبکه اطلاع رسانی جهانی کنند. آمارسایت Internet World Stats موید این امر است.

خاورمیانه حدود 4/12 درصد جمعیت جهان را در خود جا داده است، اما حجم استفاده مردم منطقه از اینترنت فقط 8/1 درصد کل مصرف اینترنت جهان است.

ضریب نفوذ اینترنت در خاورمیانه فقط 10 درصد است، در صورتی که در اتحادیه اروپا حدود 9/51 درصد است. کشورهای عضو اتحادیه بیش از 22 درصد حجم اینترنت جهان را مصرف می کنند. 

کشورهای توسعه یافته توانسته اند با استفاده از دستاوردهای انقلاب دیجیتال، گام بزرگی در مسیر رشد اقتصادی و توسعه علمی وصنعتی بردارند و پیشتازی خود را در صحنه رقابت جهانی حفظ کنند. اما کشورهای توسعه نیافته موفق نشده اند از قابلیتهای بی اندازه آن استفاده بهینه کنند.

تعجب آور نیست که فاصله زیادی بین این دو دسته از کشورها ایجاد شده است که در اصطلاح شکاف دیجیتال خوانده می شود. دولتهای توسعه یافته بسیاری از خدمات عمومی را از طریق اینترنت عرضه می کنند.

این امر علاوه بر ویژگیهای سرعت‌‌، راحتی و ارزانی که قبلا برشمردیم، امکان دسترسی همگان را به این دسته از خدمات فراهم می آورد و از این نظر دیگر تبعیضی میان متقاضیان دریافت خدمات بروز نخواهد کرد. یک نتیجه دیگر این ویژگی،  شفافیت هر چه بیشتر کارکرد دولت است؛ نهادی که در این حالت دولت الکترونیک خوانده می شود.

در چارچوب فعالیتهای دولت الکترونیک، بخش عمده ای از وظایف دولت متعارف با کارآمدی بالا انجام می شود. به علاوه رضایت شهروندان نیز به طور چشمگیری کسب می شود. دولت الکترونیک می تواند غول دیوانسالاری را در شبکه اطلاع رسانی اسیر و مسخر شهروندان کند.

ناگفته پیداست که تحقق این امر جز با گسترش زیرساخت مخابراتی و یادگیری و رشد فرهنگ بهره گیری از فناوری جدید ممکن نیست. 

سایت فوق الذکر میزان نفوذ اینترنت در ایران را 8/10 درصد برآورد می کند، یعنی حدود 5/7 میلیون نفر. این نسبت و رقم در کشوری مانند ترکیه که جمعیتی تقریبا به اندازه ایران دارد،‌ 4/21درصد و 16 میلیون نفر است.

ضریب نفوذ اینترنت در مصر که جمعیت آن حدودا به اندازه این دو کشور است، 7 درصد و 5 میلیون نفر است. بر اساس برنامه توسعه چهارم، ضریب نفوذ اینترنت در ایران به 30 درصد خواهد رسید.

از این مقایسه می توان چنین نتیجه گرفت که در این میان ایران به طور نسبی وضعیت متوسطی دارد که البته تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد.

بر اساس تحقیقی که اخیرا در مورد گسترش خدمات دولت الکترونیک در کشورهای مختلف جهان صورت گرفت و نتایج عمده آن در روز 30 مرداد در صفحه پنج همشهری چاپ شد، ایران از نظر خدمات دولت الکترونیک در میان 198 کشور در رتبه 102 قرار دارد، موقعیتی که نشان دهنده افت قابل توجه به نسبت سال قبل است.

واقعیت این است که کشورهای دیگر با تشخیص اهمیت و کارکرد فناوری اطلاع رسانی‌، می کوشند سوار قطار دیجیتال شوند و ثمرات شیرین آن را به مذاق شهروندان برسانند. این در حالی است که به نظر می رسد این فناوری در ایران هنوز برای بسیاری حالت فانتزی دارد‌، نه وسیله ای با قابلیتهای عملا بی کران.

همچنین برخی دستگاهها گاه استفاده از خدمات خود را به ارائه درخواست و اطلاعات مربوط از طریق اینترنت منوط می کنند.

چنین شرطی این تلقی رادر اذهان ایجاد می کند که چه بسا در مورد میزان دسترسی اقشار مختلف مردم به آن اطلاع درستی وجود ندارد.

بر اساس اطلاعیه هایی که سازمان سنجش آموزش کشور منتشر کرده است،‌ قرار است از امسال ثبت نام داوطلبان کنکور سراسری دانشگاهها و مراکز آموزش عالی فقط از طریق اینترنت انجام شود.

در این راستا، داوطلبان نیازی به مراجعه به مراکز پست ندارند و می‌توانند به راحتی با هزینه ای اندک،‌ مدارک خود را در زمانی کوتاه ارسال کنند و حتی برای خود کارت حضور در آزمون صادر کنند.

متقاضیان دوره های تحصیلات تکمیلی نیز از مدتی قبل ملزم به ثبت نام اینترنتی شده اند. جای هیچ تردیدی نیست که دانشجویان در وهله اول و دانش آموزان در وهله بعد می توانند و باید با اینترنت آشنا شوند. در موج انقلاب دیجیتال که جهان را فراگرفته است، توانایی استفاده از این فناوری به یکی از مهارتهای زندگی تبدیل می شود. اما باید واقعیتهای موجود را پذیرفت.

حدود 90 درصد جمعیت کشورمان جزو کاربر اینترنت محسوب نمی شوند. تعدادی کامپیوتر شخصی ندارند و برخی از آنانی که دارند، با  اینترنت ‌آشنایی ندارند. از سوی دیگر، سرعت اینترنت در مقایسه با کشورهای دیگر پایین است.

پهنای باندی که در اختیار کاربران خانگی قرار دارد، هنوز با اندازه استاندارد فاصله دارد. بهای اشتراک اینترنت در بسیاری کشورها مجانی یا نزدیک به مجانی است،‌ در حالی که در ایران به رغم وعده های مسئولان، بهای اینترنت تغییر محسوسی نکرده است.

مشکل دیگر آن است که سایتها برای پذیرش همزمان تعداد زیادی از کاربران طراحی نشده اند. در مواردی مانند اعلام نتایج کنکور، متقاضیان گاه نا امیدانه کلیک می کنند تا به نتایج دست پیدا کنند.

در این حالت، کسانی که بتوانند وارد سایت شوند، خوش اقبال هستند.  منظور این است که شاید هنوز زود باشد از متقاضیان کنکور انتظار داشت با اینترنت ثبت نام کنند. چنین انتظاری از متقاضیان دوره تحصیلات تکمیلی نا بجا نیست، چون فارغ التحصیلان علی القاعده باید با این شبکه آشنایی پیدا کرده باشند.

دانشجویان در ابتدای تحصیلات دانشگاهی عمدتا با اینترنت آشنا نیستند و در طول تحصیل  کار با آن را فرا می گیرند.

با توجه به این مسائل به نظر می رسد شاید بهتر باشد سازمان سنجش آموزش کشور در طرح خود برای الزام متقاضیان کنکور برای ثبت نام اینترنتی تجدید نظر کنند.