همشهری آنلاین: گرچه بعضی‌ها، تهران را فقط مرکز اداری، سیاسی، اقتصادی ایران می‌دانند، اما واقعیت این است که تهران شهری است پر از جاذبه‌های گردشگری که بسیاری از آنها برای خود تهرانی‌ها هم ناشناخته مانده است. این جاذبه‌ها هم فقط مختص تاریخ و طبیعت آن نیست بلکه تهران پر است از دیدنی‌های شهری و امروزی؛ دیدنی‌هایی که به نشانه‌ای از تهران امروزی تبدیل شده‌اند. تهران شهری است امروزی، و گردش در آن هم خصوصیات ویژه خود را دارد. به همین دلیل در مطلب پیش‌رو، در ۱۰ مرحله نگاهی می‌اندازیم به مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری تهران؛ به دیدار آثار تاریخی‌اش می‌رویم و در دل تهران قدیم سری می‌زنیم به برج‌های سربه فلک کشیده و بوستان‌های امروزی‌اش.
دیدار با تاریخ
تهران‌گردی را با طهران‌گردی آغاز می‌کنیم که معروف‌ترین بخش گردش در پایتخت است. پس سری می‌زنیم به مرکز تهران، جایی که پایتخت، رشد خود را از حدود ۲۰۰ سال پیش آغاز کرد؛ مجموعه کاخ گلستان که جزو زیباترین و کهن‌ترین بناهای تهران است. تاریخ ساخت بنای اولیه این مجموعه تاریخی به روزگار صفویه بازمی‌گردد و شاهان قاجار در آن اقامت داشته‌اند.
این مجموعه تاریخی که در سبزه‌میدان و در مرکز تهران واقع شده، بخش‌های معروف و زیبایی چون ایوان تخت مرمر، خلوت کریم‌خانی، اتاق موزه، تالار آینه، عمارت شمس‌العماره، عمارت بادگیر و ... دارد که دیدن آن هوش از سر بیننده می‌برد. البته در تهران کاخ‌های دیگری هم مانند کاخ بهارستان یا عمارت مجلس شورای ملی، کاخ موزه سعدآباد و کاخ موزه نیاوران هم وجود دارد که هر کدام می‌توانند یک روز از زمان گردش هر گردشگری را به خود اختصاص دهد. از دیگر دیدنی‌های تهران، موزه‌هایی هستند که مکانی برای مرور تاریخ ایران‌اند، پس به خیابان سی‌تیر در خیابان امام‌خمینی(ره) می‌رویم و کار را با دیدن آثار موزه ملی ایران آغاز می‌کنیم. موزه‌ای که جدای از ساختمان زیبایش، مهم‌ترین آثار تاریخی ایران را در خود جای داده است.
موزه آبگینه که متخصص شیشه و سفال است و کمی بالاتر از موزه ملی در خیابان سی‌تیر قرار دارد و کتابخانه و موزه ملک هم که بیشتر به آثار خطی و نقاشی‌اش شهره است، نزدیک به موزه ملی و در محوطه داخلی سردر باغ ملی واقع شده. دیدن این سردر پرنقش‌ونگار را هم حتما در برنامه خود قرار دهید که حدود ۱۰۰ سال پیش دروازه ورود به محوطه‌ای نظامی به نام میدان مشق بوده. موزه پست و تلگراف هم در محوطه همین میدان و سردر زیبایش قرار دارد.
از وحدت تا پردیس
یکی از شاخص‌های توسعه در شهرهای امروزی، تعدد مراکز فرهنگی آن است که تهران در این زمینه حرف اول را در ایران می‌زند؛ گالری‌های متعدد هنرهای تجسمی، راسته‌های کتابفروشی و کتابفروشی‌های بزرگ مثل شهرکتاب‌ها، مراکز سینما و تئاتر، مراکز فرهنگی برای کودکان، تالارهای موسیقی و فروشگاه‌های مخصوص برای خرید آثار شنیداری، تماشاخانه‌های عکس و انواع مجلات و روزنامه‌ها که در همه دکه‌های تهران موجود است.
تالار وحدت زمانی تنها مکانی برای اجرای کنسرت‌های موسیقی در تهران بود که هنوز هم پابرجاست و سالن مجهز برج میلاد هم به کمک آن آمده است. تئاتر شهر هم یکی دیگر از مراکز فرهنگی قدیم تهران است که از معدود مکان‌ها برای برگزاری تئاتر در تهران بوده که حالا تماشاخانه ایرانشهر و برخی تالارها در فرهنگسراهای تهران بخشی از این مسئولیت مهم را به عهده گرفته‌اند.
موزه هنرهای معاصر هم با آن معماری درخشانش، از مهم‌ترین مراکز فرهنگی تهران است که حالا برای خودش قدمتی دارد. می‌توانید با رفتن به این مکان در خیابان کارگر شمالی، آثار هنرمندان نقاش و مجسمه‌ساز مهم سراسر جهان را ببینید.
مجموعۀ پردیس سینما گالری ملت که در جنوب غربی پارک ملت ساخته شده نه تنها سالن‌های مجهزی برای نمایش فیلم دارد که آثار هنرمندان مختلف را هم به نمایش می‌گذارد.
پردیس سینمایی آزادی هم چندین سالن مجهز سینمایی و مراکز تجاری برای ارائه خدمات دارد. این دو مجموعه فرهنگی امکاناتی مانند رستوران، فست‌فود، کافی‌شاپ، کتابفروشی و غیره هم دارند. فرهنگسراهایی هم که در جای‌جای تهران ساخته شده‌اند از جمله مراکز فرهنگی پایتخت هستند که در آنها از نمایش فیلم گرفته تا برگزاری کنسرت‌های موسیقی و نشست و همایش برپاست.
دیدنی‌های خیابان
یکی از مهم‌ترین بخش‌های گردش در تهران، دیدن نمادهای شهری پایتخت است و برج میلاد، یکی از مهم‌ترین آنهاست. برجی با ارتفاع ۴۳۵ متر که بلندترین دست‌ساخته بشر در سراسر ایران است.
این سازه بلندمرتبه که تقریبا از همه‌جای تهران قابل دیدن است، به نماد تهرانِ رو به توسعه تبدیل شده است. البته پیش از میلاد، برج آزادی نماد بلامنازع تهران بود. پس دیدن آن را هم در برنامه خود بگنجانید. برجی با معماری شاخص و منحصربه‌فرد، که تلفیقی از معماری ایرانی در دوره‌های مختلف تاریخی است.
جدای از برج‌ها، میادین مهم تهران هم جزو جاذبه‌های شهری آن است. علاوه بر میدان آزادی، میدان‌هایی همچون بهارستان با ساختمان قدیمی مجلس آن، امام‌خمینی(ره) با تاریخ پرفراز و نشیبش، فردوسی و مجسمه زیبایش، تجریش و بازار معروفش، انقلاب و کتابفروشی‌ها و تندیس امروزی‌اش، امام‌حسین(ع) و شکل و شمایل امروزی‌اش و... از مشهورترین این میدان‌ها هستند.
حال و هوای امروز میدان امام‌حسین(ره) این روزها بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این میدان و خیابان اتصالی‌اش به میدان شهدا که ۱۷ شهریور نام دارد، چهره جدیدی به خود گرفته است. سطح بالای زیرگذر میدان تبدیل به فضای باز با نمادهای عاشورایی شده تا به‌عنوان مرکز مراسم مذهبی در ماه محرم مورد استفاده قرار گیرد.
خیابان ۱۷ شهریور هم تا میدان شهدا سنگفرش و پیاده‌راه شده تا این مسیر تبدیل به یک گذر آیینی برای شهروندان شود. از طرفی در این مسیر امکانات مختلفی چون آب‌نما، مجسمه و حجم‌های آیینی، تکیه‌ای برای تعزیه با عنوان تکیه «شهدا»، مبلمان شهری و امکانات یک خیابان امروزی مثل فرهنگسرا، پردیس سینمایی، موزه، گالری و کتابخانه در نظر گرفته شده است.
نقش طهران
هنوز هم می‌توان خانه‌های قدیمی و عمارت‌های تاریخی را در تهران رو به پیشرفت و توسعه، دید. عمارت مسعودیه یکی از آنهاست که مربوط به مسعود میرزا، ملقب به ظل السلطان، فرزند ناصرالدین‌شاه است و در سال ۱۲۹۵ قمری ساخته شده است. این بنا در محله دولت تهران قدیم قرار دارد که در حال حاضر بخش‌هایی از آن در خیابان اکباتان و ملت فعلی واقع شده. باغ و عمارت عین‌الدوله هم که مربوط به دوره قاجار است و در خیابان پاسداران، گلستان ۵، خیابان مبارک آباد، کوی یاس واقع شده در سال‌های اخیر مرمت شده و سازمان زیباسازی شهر تهران آن را تجهیز و آماده بازدید کرده است. ساختمان اولیه این عمارت که محل اقامت ییلاقی «عین‌الدوله» ـ وزیر دوران قاجار ـ بوده، عمارتی اعیانی ولی ساده و ییلاقی در دو طبقه بوده که بعدها توسط بصیرالدوله در چند مرحله تغییر شکل می‌یابد.
سرای کاظمی هم از خانه‌های قدیمی تهران است که در محله امامزاده یحیی(ع) واقع شده. طرح و شکل این بنا در اواخر دوران قاجار شکل گرفته و در دوران پهلوی اول تکمیل شده. مرمت این پروژه هم در سال‌های اخیر انجام شده است. باغ و عمارت مستوفی‌الممالک که از جمله باغات زمان قاجار محسوب می‌شود از دیگر خانه‌های قدیمی تهران است که در ده ونک قرار دارد.
دیدن کاروانسرای خانات در شمال میدان شوش و جنوب چهار راه مولوی را که معماری‌اش به شیوه آجرکاری است را هم از دست ندهید که بیش از یک قرن قدمت دارد. از دیگر خانه‌های دیدنی، خانه هنرمندان ایران؛ بنایی قاجاری که در خیابان ایرانشهر قرار دارد، یکی از معروف‌ترین بناهای تهران قاجاری. این بنا یک پاتوق هنری‌ـ فرهنگی است که در زمان قاجار انبار مهمات و بعد از آن پادگان نظامی بوده و حالا به یک مرکز فرهنگی تبدیل شده‌است.
سرزمین هیجان
تهران در این بخش حرف زیادی برای گفتن دارد و می‌توان در آن برای انواع سلیقه‌ها؛ بازی‌ها و ورزش‌های گوناگون پیدا کرد. می‌توان به تماشای حیوانات در باغ‌وحش ارم رفت یا با تله‌کابین و تله‌سی‌یژ بر فراز کوه‌های شمال تهران پرواز کرد. می‌توان به کوه‌های شمالی رفت و روز تعطیل را به پیاده‌روی در دامنه کوه گذراند، یا آنکه مکانی را انتخاب کرد که بشود یک روز کامل در آن تفریح کرد. پیشنهاد می‌کنیم حالا که هوا هنوز گرم نشده سری به مجموعه ورزشی تفریحی تله‌کابین توچال در انتهای خیابان ولنجک بزنید که تله‌کابین تله‌سی‌یژ و تله اسکی دارد و باشگاه‌هایی برای تنیس، تیر و کمان، اسکیت و کوهنوردی. بازی‌های ورزشی هیجان‌انگیزی مانند بانجی‌جامپینگ و پینت‌بال هم در این مجموعه وجود دارد.
بانجی‌جامپینگ همان پریدن از ارتفاع بلند است در حالی که پایتان به یک بند محکم بسته شده، پینت‌بال هم بازی دسته‌جمعی است که دو گروه با لباس‌ها و اسلحه‌های مخصوص، در میان موانع موجود با یکدیگر می‌جنگند. برای آنکه هیجان اتومبیل‌سواری را هم تجربه کنید، می‌توانید به مجموعه ورزشی کارتینگ آزادی بروید که جدای انواع پیست موجود در آن، سالن بازی‌های بیلیارد، فوتبال‌دستی، بازی‌های رایانه‌ای و... هم دارد.
علاوه بر این شهربازی‌های «سرزمین عجایب» در ساختمان تیراژه در بزرگراه اشرفی اصفهانی، «امیرپارس» در خیابان شهید مدنی نرسیده به تقاطع سبلان، «دنیای بازی» در خیابان شریعتی بالاتر از پل صدر و «آزادگان» در فرهنگسرای بهمن از جمله مکان‌هایی است که می‌شود به همراه خانواده در آنها به تفریح پرداخت. سالن‌هایی برای بازهای بولینگ و بیلیارد و دارت را هم در هر محله‌ای از تهران می‌توان یافت.
بوستان به سبک جدید
تهران قابلیت‌های طبیعی فراوانی دارد؛ بعضی از آنها طبیعی است و بعضی هم به توسعه فضای سبز مربوط می‌شودکه این امر در سال‌های اخیر به اوج رسیده است. دربند، درکه و ... از جمله جاهای طبیعی است که می‌شود یک روز تعطیل را به پیاده‌روی در دامنه‌های آن اختصاص داد ... بوستان‌های ملت، ساعی، شهر، دانشجو، نیاوران، جمشیدیه و ... هم از بوستان‌های قدیمی و معروف تهران است.
پارک «آب و آتش» یکی از این‌هاست؛ بوستانی که در خیابان آفریقا واقع شده با برج‌های آتش و فواره‌های آبی که می‌شود با حضور د رآن ساعاتی از زندگی لذت برد. بوستان «نهج‌البلاغه» هم یکی دیگر از پارک‌های جدید تهران است؛ بوستانی که در بخش وسیعی از دره فرحزاد بین بزرگراه نیایش، بزرگراه همت و غرب بزرگراه یادگار امام(ره) احداث شده.
در عمیق‌ترین نقطه این بوستان، فضایی بکر و طبیعی به چشم می‌خورد که آب حاصل از قنات‌ها در آن جریان دارد. بوستان ولایت هم به تازگی در محل قبلی فرودگاه قلعه‌مرغی ساخته شده و امکاناتی چون شهربازی سقف‌دار و پیست‌های دوچرخه‌سواری و موتورسواری دارد. آبشار سنگی کوهسار هم در تپه سنگی کوهسار قرار دارد و از سنگ‌های طبیعی برای تزیین آن استفاده شده است.
بانوان هم می‌توانند به بهشت مادران در ضلع شمال شرقی تقاطع بزرگراه‌های رسالت و شهید حقانی بروند که نخستین مجموعه ورزشی تفریحی ویژه بانوان است و ورود آقایان به آن ممنوع است. بوستان «جوانمردان» هم که به تازگی در دل روددره کن افتتاح شده، جدای از فضای سبز زیبایش، اماکن تفریحی، گردشگری و ورزشی زیادی دارد.
پارک جنگلی چیتگر هم در حد وسط فاصله تهران و کرج قرار گرفته، پوشش درختی بسیار زیبایی دارد و امکاناتی مانند مجتمع فرهنگی ـ ورزشی، زمین بازی، ایستگاه و پیست دوچرخه‌سواری، آلاچیق و چادرهای اقامتی دارد. یک پیشنهاد ویژه هم داریم؛ حتما سری به بزرگترین باغ پرندگان کشور که در باغ لویزان احداث شده، بزنید. این باغ با مساحت ۲۰ هکتار انواع پرندگان را در خود جای داده تا بخشی از محیط زیبای طبیعت در دل تهران جای گیرد.
زیارت در پایتخت
برای زیارت در تهران، ابتدا به حرم حضرت عبدالعظیم(ع) در شهر ری بروید که یکی از زیارتگاه‌های محبوب و معتبر شیعیان جهان است. آرامگاه عبدالعظیم‌حسنی(ع) که از نوادگان امام‌حسن(ع) است، در میان مجموعه بناهای باشکوهی قرار گرفته که در دوره‌های مختلف تاریخی احداث شده‌اند. بقعه امامزاده‌صالح(ع) در تجریش هم یکی دیگر از زیارتگاه‌های مهم تهران است که سنگ قبرهای قدیمی موجود در آن قدمت این آستانه را به قرن هفتم یا هشتم ه. ق می‌رساند. امامزاده سیداسماعیل(ع) در بازار هم جزو زیارتگاه‌های مهم تهران است که بنای امروزی آن از دوره محمدشاه قاجار به جا مانده است.
روی کتیبه‌های این بنا تاریخ سال ۸۸۶ ه. ق حک شده که ظاهرا قدیمی‌ترین تاریخی است که در بناهای کهن، تهران دیده می‌شود. آرامگاه امامزاده یحیی(ع) که در کوچه‌ای به همین نام در خیابان ری قرار دارد هم از قدیمی‌ترین امامزاده‌های موجود در تهران است.
می‌توانید سری هم به امامزاده علی‌اکبر(ع) در چیذر بزنید که مقبره تعدادی از شهدای جنگ تحمیلی و هسته‌ای در آن جای گرفته است. تهرانی‌های قدیم علاوه بر زیارت عبدالعظیم(ع)، معمولا به دیدار امامزاده‌داوود(ع) در انتهای جاده کن هم می‌رفتند که در تابستان آب‌وهوای خوشی دارد. بقعه این امامزاده در دوران صفویه ساخته شده و در دوران فتحعلی‌شاه قاجار توسعه یافته است.
تاریخ در باغ
داستان تبدیل قصر قاجاری به زندان و پس از آن آزادی این زندان را در شماره بهمن‌ماه ۹۱ «سرزمین‌من» به تفصیل شرح داده‌ایم؛ اینکه چطور پس از تعطیلی زندان، در سال ۹۱ این محل به باغ‌موزه‌ای زیبا تبدیل شده. حالا از شما دعوت می‌کنیم که سری به باغ‌موزه قصر بزنید و هم دیدنی‌های تاریخی عمارت کلاه‌فرنگی آن را ببینید، هم خاطرات و رویدادهای گذشته در آن را با مجسمه‌ها، یادگاری‌ها و دیگر اشیای داخل این باغ‌موزه مرور کنید و هم در بوستان زیبای آن نفسی تازه کنید. تا این مکان را به نشانی خیابان شریعتی، خیابان پلیس از نزدیک نبینید، شگفتی تبدیل شدن یک زندان به مجموعه‌ای فرهنگی را درک نخواهید کرد.
باغ‌موزه هنر ایرانی هم یکی دیگر از دیدنی‌های پایتخت در این مجموعه است. باغ‌موزه‌ای که در زمستان ۱۳۸۵ در میدان تجریش، خیابان شهید دربندی (مقصودبیگ)، خیابان دکتر حسابی گشایش یافت. مکانی که ، در آن مجموعه‌ای از ماکت‌های آثار تاریخی ایران از دوره باستان تاکنون را در باغی قدیمی و خوش آب‌وهوا کنار هم چیده است.
جایی که سی‌وسه پل اصفهان، شمس‌العماره تهران، قره‌کلیسای آذربایجان‌غربی، باغ فین کاشان، شوش دانیال، گنبدکاووس گرگان، نقش رستم مرودشت و برج میلاد کنار هم قرار گرفته‌اند تا نمایی کلی از تاریخ هنر ایرانی را به نمایش بگذارند. در این باغ‌موزه آثار حجمی (چوب و فلز) برخی هنرمندان معاصر هم برای تماشا در معرض بازدید قرارگرفته. شک نکنید که تماشای این باغ‌موزه تجربه‌ای منحصربه‌فرد برایتان خواهد بود.
باغ‌موزه دیگری که به تازگی احداث و راه‌اندازی شده، باغ موزه دفاع‌مقدس است؛ موزه‌ای منحصربه‌فرد که قرار نیست مانند بیشتر موزه‌های ایران، صرفا بناها و اشیای تاریخی را به نمایش بگذارد، بلکه تاکید آن بر تجربه یک رخداد مهم تاریخی بوده است. این باغ‌موزه از ۷ تالار و یک قسمت انتهایی به نام یادمان دفاع مقدس تشکیل شده که بیننده با گذر از این تالارها، اتفاقات جنگ هشت ساله ایران و عراق را به شکل زنده و در همان شرایط و حال و هوا مشاهده و تجربه خواهد کرد. این باغ‌موزه تماشایی در میدان ونک، بزرگراه شهید حقانی، انتهای خیابان سرو، روبه‌روی پارک طالقانی واقع شده است.
هم حجره، هم پاساژ
بازار تهران، مشهورترین مرکز خرید در کشور است که هر چیزی را می‌توانید در آن بیابید و اگر بخت یارتان باشد، با قیمتی پایین‌تر از فروشگاه‌های سطح شهر احتیاجات‌تان را تهیه کنید. موقع خرید، تماشای بنای این بازار را از دست ندهید. ساخت اولیه این بازار به دوره صفوی نسبت داده می‌شود و در میان اماکن بازار تهران، بازار بین‌الحرمین از ساخته‌های دوره محمدشاه قاجار و بازار امیر، سرای امیر و بازار کفاش‌ها از افزوده‌های دوران ناصرالدین‌شاه است. این بازار شامل بخش‌های اصلی بازار زرگرها، بازار کفاش‌ها، تیمچه فرش‌فروشان، حمام چال، چهارسوی کوچک و بنکداری پارچه است که بارها مرمت شده تا زیبایی‌اش را از دست ندهد.
به تازگی در محوطه سبزه‌میدان در نزدیکی بازار تهران، می‌توان درشکه‌سواری و قطارسواری را هم تجربه کرد. بازارچه «عودلاجان» یا «اودلاجان» هم که در یکی از محله‌های قدیمی تهران قرار دارد، یکی از مراکز خرید پایتخت است که در حین همان بازسازی‌ها، مرمت و احیا شده. در بازار درشکه‌سواری و قطارسواری هم می‌شود کرد. بازار تجریش هم که از یک طرف به میدان تجریش و از سمت دیگر به امامزاده صالح(ع) راه دارد، از قدیمی‌ترین مراکز خرید در شمیران است.
در این چند سال شکل بازار قدیمی تجریش از بین رفته بود که در تدوام مرمت فضاهای تاریخی شهر بافت قدیمی خود را حفظ کرده و می‌توانید در آن سیاحت و خرید کنید. گرچه می‌شود سری هم به بازار قائم در کنار آن زد که یکی از بازارهای شاخص امروزی در تهران است.
از مهم‌ترین مراکز خرید مدرن در تهران، می‌توان به مجتمع تجاری «میلاد نور» در شهرک قدس، مرکز خرید «تیراژه» در بزرگراه اشرفی اصفهانی، مجتمع تجاری اداری «گلدیس» در فلکه دوم صادقیه، مرکز خرید «اسکان» در بلوار میرداماد، مرکز خرید «گاندی» در خیابان گاندی، مرکز تجاری «ایران‌زمین» در شهرک غرب اشاره کرد. فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند، اتکا، قدس و رفاه هم از آنجاهایی است که می‌توان مدت‌ها برای خرید در آنها گشت‌گذار کرد.
خانه‌هایی که زنده شد
دیدن خانه‌موزه‌های تهران یکی از بخش‌های تاریخ‌گردی در پایتخت است. تبدیل خانه بزرگان به موزه علاوه بر این که نام آنها را زنده نگه می‌دارد شرایطی را فراهم می‌کند تا علاقه‌مندان در خانه آنها بچرخند و با گوشه و کنار مکانی که در آن زندگی کرده‌اند، آشنا شوند. برای دیدن خانه‌موزه شهید چمران باید به چهارراه شهیدمصطفی خمینی (چهارراه سیروس)، گذر سرپولک، کوچه شهیدکمال بشیری بروید. معماری این خانه مربوط به دوره قاجار است و یادگاری به جامانده از تهران قدیم. این خانه که خانه پدری شهیدمصطفی چمران بوده، در سال‌های اخیر توسط شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران خریداری و به خانه‌موزه تبدیل شد.
خانه‌موزه شهید رجایی در میدان شهدا، خیابان شهید آقاجانلو، کوچه میرزایی و خانه موزه دکتر حسابی را هم در خیابان تجریش، خیابان مقصود بیک، خیابان دکتر پروفسور حسابی می‌توانید ببینید. دیدن خانه‌موزه مقدم را هم از دست ندهید که خانه‌ای زیبا مربوط به اواخر دوره قاجار است و در ضلع شمالی خیابان امام‌خمینی(ره)، خیابان شیخ هادی واقع شده. درباره این اثر که به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده، در «سرزمین‌من» خوانده‌اید. عمارتی بزرگ و مجلل که محل سکونت خاندان محمدتقی‌خان احتساب‌الملک بوده و بعدها در اختیار محسن مقدم ـ پسر احتساب‌الملک و استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران ـ قرار می‌گیرد و او هم آن را به دانشگاه تهران اهدا کرد تا موزه شود.
نظر شما