دیپلماسی اقتدار جواب داد

گروه دیپلماتیک - همشهری آنلاین: دی‌ماه ۱۳۹۶، در اوج آشوبی که در خیابان‌های تهران جریان داشت، ناگهان هشتگ توییتری به زبان عربی داغ شد که نقل قولی از «محمد بن سلمان» ولیعهد جوان عربستان سعودی بود: #سننقل_المعرکه_الی_ایران(#جنگ_را_به_ایران_منتقل_میکنیم.) در آن زمان بن‌سلمان در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی «السعودیه» با اشاره به اینکه هیچ نقطه مشترکی میان ایران و عربستان سعودی نیست، مدعی شده بود که ما منتظر نمی‌مانیم که عربستان میدان جنگ شود، بلکه تلاش می‌کنیم نبرد را به درون ایران بکشانیم. از آن خطابه جنجالی بن سلمان علیه ایران حدود ۶سال می‌گذرد، اما ۲ روز پیش ولیعهد عربستان با استقبال از وزیر خارجه ایران در ریاض از حسین امیرعبداللهیان خواست تا سلام رسمی پادشاهی سعودی را به مقامات عالی‌رتبه ایران برساند. چه اتفاقی افتاد که بن سلمان از جنگ در داخل ایران به ابلاغ سلام به تهران رسید؟

ثبات در مواضع اصولی تهران
ایران به سمت عربستان چرخید یا عربستان به سمت ایران؟ این سؤالی است که با توجه به تحولات جاری در روابط ایران و ریاض بسیار پرتکرار شده است. حقیقت آنکه مواضع ایران درباره سوریه، یمن، عراق و لبنان در مقایسه با ۶سال پیش هیچ تغییری نکرده است. متحدان منطقه‌ای تهران در همه این سال‌ها همان حمایت‌هایی را از ایران دریافت کرده‌اند که تا روز دیدار وزیر خارجه ایران و عربستان نیز از همان حمایت‌ها برخوردار بودند و همچنان نیز برخوردار هستند. قطب نمای سیاست خارجی ایران در همه این سال‌ها گفت‌وگو با همه اعضای سازمان ملل به استثنای رژیم صهیونیستی بوده است؛ همانگونه که ایران به تازگی نیز تعاملاتی را با واشنگتن در راستای آزادی زندانیان دوطرف و آزادسازی میلیاردها دلار از اموال بلوکه شده به نتیجه رساند.

از عربستان۲۰۱۷ تا عربستان ۲۰۲۳
در عین حال مواضع منطقه‌ای عربستان سعودی در مقایسه با گذشته با تغییرات مثبتی همراه بوده است. درحالی‌که در سال ۲۰۱۷ شعله‌های آتش جنگ در یمن به‌دلیل بمباران جنگنده‌های سعودی زبانه می‌کشید، سعودی‌ها حداقل از یک سال و نیم گذشته و پیش از آغاز گفت‌وگوها با ایران، آتش‌بس غیررسمی با مقاومت یمن را مورد پذیرش قرار دادند. در سوریه هم از زمانی که «فیصل بن فرحان»، وزیر خارجه سعودی در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان‌ عربی‌در چرخشی آشکار در قبال دمشق از پیوستن مخالفان به دولت بشار اسد حمایت کرد. این در حالی است که ریاض از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه بر کنار رفتن کامل دولت بشار اسد تأکید داشت .

چرخش ریاض به سمت قدرت‌های شرقی
«امنیت منطقه‌محور»، ازجمله اهداف سیاست خارجی منطقه‌ای ایران در خلیج‌فارس و غرب آسیا بوده است و ایران همواره بر اخراج نیروهای خارجی و آمریکایی از منطقه تأکید دارد. از طرفی، میانجیگری موفق چین در بازگشایی پنجره‌های همسایگی ایران و عربستان، نتیجه روابط همسو و نزدیک تهران و ریاض با دوست مشترکی به نام پکن محسوب می‌شود. در واقع چین توانسته با بازی پررنگ خود در خلیج‌فارس، منافع مشترکی را با ایران و عربستان دنبال کند. این در حالی است که طی ۴دهه گذشته ائتلاف ریاض-واشنگتن هیچ‌گاه نتوانست منافع مشترکی با تهران داشته باشد، اما اکنون هم ریاض و هم تهران با چین به‌عنوان یک شریک سیاسی و اقتصادی بزرگ هم ائتلاف هستند.