روزنامه همشهری؛ گروه خانواده، رابعه تیموری :در میان این جمعیت عظیم، بزرگسالان و پدر و مادرهای بسیاری هم هواداران خردسال رونالدو را همراهی کردند تا وظیفه خود برای شاد کردن فرزندانشان را تمام‌وکمال به سرانجام برسانند. فارغ از نظرات مختلفی که درباره ابراز علاقه غلیظ و آتشین هواداران نوجوان ایرانی مطرح‌شده، دلیل و ریشه این شیوه ابراز علاقه و هواداری یک چهره ورزشی جای اما و اگر دارد. حسین شکیب راد معتقد است تغییر معیارهای هویت‌یابی نوجوانان سبب این ابراز احساسات اغراق شده می‌شود. در گزارش زیر این کارشناس و پژوهشگر حوزه نوجوان به دلایل و چرایی این موضوع پرداخته است :
حسین شکیب راد/ پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان
نوجوان هویت جو است
حسین شکیب راد ویژگی‌های شخصیتی نوجوانان را از عوامل موثر در بروز رفتارهایی مانند هواداری‌های آتشین می‌داند و می‌گوید : «اساسا نوجوانان به‌دنبال پیدا کردن هویت خود هستند و داشتن هویت فردی برای این نسل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آنها برای پیدا کردن این هویت گمشده خود به راه‌های مختلفی متوسل می‌شوند. » او به تفاوت شیوه هویت‌یابی نسل امروز با نسل گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید : «نسل گذشته هویت خود را از مهارت‌ها، فعالیت‌ها و مشاغل خود به‌دست می‌آوردند. مثلا ما می‌بینیم که بسیاری از فامیلی‌ها و نام‌های خانوادگی به شغل فرد اشاره می‌کند. مثلا فامیلش جورابچی، چایچی و... است که نشان می‌دهد افراد هویت خود را از کسبشان گرفته‌اند. این مسئله سبب شده بود نوجوانان هم علاقه‌مند باشند تابستان‌ها و در ایام فراغت خود به یادگیری حرفه‌ای بپردازند و خودشان را به‌عنوان شخصی دارای مهارت به دیگران بشناسانند. » این پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان ادامه می‌دهد : «اما نوجوان نسل جدید هویتش را از مصرفش می‌گیرد. این نوجوان در کنار پروفایلش می‌نویسد : «من طرفدار موسیقی کره‌ای هستم یا من پرسپولیسی هستم یا من گوشی اپل استفاده می‌کنم. یعنی مصرف خود را هویت خود می‌داند. این ویژگی در نسل جدید بسیار پررنگ است و طرفداری از یک فرد یا یک محصول، یک فیلم یا یک موسیقی برای آنها هویت ایجاد می‌کند. » او هواداری آتشین نوجوانان از شماره ٧ باشگاه النصر را هم ناشی از این نیاز به کسب هویت عنوان می‌کند و می‌افزاید : «در این فضا و اتمسفری شخصیت‌های محبوب جهانی و ملی اهمیت زیادی پیدا می‌کند و نوجوان برای این که هویت پیدا کند، خود را به افرادی مانند رونالدو متصل می‌کند. »
او تغییر مفهوم مرز در پندارهای نوجوانان را از ویژگی‌های این نسل ذکر می‌کند و می‌گوید : «نوجوان امروز خودش را به مرزهای جغرافیایی و سیاسی محدود نمی‌کند. او در فضای مجازی برای خود دوستان خارجی دارد که با هم تعامل برقرار می‌کنند. »
علایق بدون مرز
شکیب راد به تغییر مفهوم مرز در نگرش نوجوانان اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد : «نسل امروز مهاجرت و ترک وطن را نشانه نداشتن تعصب و بی‌عرقی نمی‌داند و باور دارد که همه‌جا خاک خدا است و نباید فرد را به مرزها محدود کرد. تعاریف علایق این نسل هم گسترده شده است. »
رواج داشتن هواداری از نسل‌های گذشته تا امروز موضوعی است که این پژوهشگر حوزه نوجوان در ادامه صحبتش به آن اشاره می‌کند. او می‌گوید : «هواداری چهره‌های ورزشی خارجی در نسل‌های پیش هم وجود داشته، اما تفاوت هوادار نوجوان امروزی با نسل گذشته این است که این نسل با یک بازیکن خارجی احساس فاصله نمی‌کند و بین خود و یک چهره خارجی مرزی را نمی‌بیند. درعین‌حال این بی‌مرز بودن نوعی نامحدود بودن را برای او به وجود می‌آورد. به همین دلیل اصلا در چهارچوب‌های او نمی‌گنجد که بگوییم فرد باید به انسان‌های فرهیخته‌تری علاقه داشته باشد یا بگوییم علاقه باید محدودیت داشته باشد و نباید تو فردی را بی‌حد و مرز دوست داشته باشی. » او توضیح می‌دهد : «خواسته‌های نسل جدید نسبت به خواسته‌های نسل گذشته تفاوت زیادی دارد. چون منبع شناختیش تغییر کرده است. دو دهه قبل کتاب‌ها و چند شبکه تلویزیونی محدود منبع اطلاعاتی نوجوانان بود که سبب می‌شد خواسته‌های آنها محدودتر شود، ولی وقتی با داشتن یک دستگاه تلفن همراه، یک فضای نامحدود اینترنت در اختیار نوجوان قرار می‌گیرد، او سلایق مختلف دنیا را می‌بیند و طبیعتا هرچیزی را می‌بیند، طلب می‌کند. نوجوانی که در فضای بازی جی تی‌ای انواع خودروها و اتومبیل‌های گرانقیمت را استفاده می‌کند، در فضای واقعی هم دوست دارد این وسایل را داشته باشد. این علایق و دلبستگی‌ها به امکانات مادی محدود نمی‌شود و در شکل‌گیری گرایش‌ها و احساسات مادی‌گرایانه در نوجوانان هم تاثیرگذار است. »
غفلت در حوزه فرهنگ
شکیب راد کم‌کاری‌ها و غفلت‌های متولیان حوزه‌های فرهنگی را در رشد این ویژگی‌های نوجوانان بی‌تاثیر نمی‌داند و می‌گوید : « ما در جهاد تبیین به خوبی کار نکردیم. یعنی نتوانسته‌ایم فضایی را به وجود آوریم که مقهوریت نوجوان در برابر جذابیت کاراکترهای خارجی کاهش پیدا کند. روی لباس نوجوانان ما عکس شخصیت‌های خارجی مانند استیوجابز یا چه گوارا یا رونالدو چاپ می‌شود و به نوعی آن ارتباط معنادار را با موفقیت‌های داخلی شخصیت‌های کشور خودش احساس نمی‌کند. از سوی دیگر در نسل امروز نوعی عدم خودباوری هم وجود دارد که حتی اگر به یک فرد ایرانی هم علاقه‌مند می‌شود، به فرد ایرانی علاقه پیدا می‌کند که از این مرزها عبور کرده، خارج از کشور زندگی می‌کند و با آنها متفاوت است. »
این پژوهشگر خانواده معتقد است خانواده‌ها باید در مقابل این رفتارهای نوجوانان برخوردهای سنجیده‌ای داشته باشند. او توضیح می‌دهد : «خانواده‌ها نباید به این احساسات نوجوانان پروبال دهند و به رسمیت شناختن بسیاری از این احساسات باعث می‌شود ما دچار تنش شویم. وقتی ما فکر می‌کنیم نوجوان دچار چالش شده ممکن است رفتار و برخوردهای غلطی داشته باشیم. ما باید بپذیریم این ویژگی‌ها از خصوصیات دوران نوجوانی است و تا زمانی که رفتارهای هیجانی نوجوان مانند هواداری یک چهره ورزشی از چهارچوب معمول خود عبور نکرده و سبب نشده نوجوان هزینه‌های هنگفت یا زمانی غیرطبیعی برای این علایق خود صرف کند، نباید نگران شویم و رفتاری نشان دهیم که نوجوان به بروز واکنش‌های لجبازانه روی آورد و برای رسیدن به خواسته‌های خود به مسیرهای نادرست متوسل شود. »او گفتگو را محور تعامل خانواده و فرزندان عنوان می‌کند و تذکر می‌دهد : « بایدگفتگو در فضایی هم سطح و دوستانه صورت بگیرد و در عین به رسمیت شناختن شخصیت نوجوان، نگاه از بالا به پایین نسبت به او نداشته باشیم. »
الگوی صحیح ارائه دهیم
شکیب راد توجه به جهاد تبیین را برای بهبود رفتار نوجوانان ضروری می‌داند و می‌گوید : «رسانه ما نباید فقط به طرد الگوهای رفتاری غلط بپردازد و باید با ارائه الگوی جذابی که ملاک و معیارهای ارزشمندتری از الگوهای خارجی دارد، به نوجوانان کمک کنیم. در ارائه این الگوها نباید از یاد ببریم که نوجوان به‌دنبال خاص و ویژه بودن است و ما باید به او کمک کنیم فردیت خود را حفظ کند و برای دیده شدن به‌جای این که به مصرف روی بیاورد، خودش تولیدکننده باشد. »
او توجه به جهاد تبیین را برای بهبود رفتار نوجوانان ضروری می‌داند و می‌گوید : « مثلا در رشته‌ای هنری به‌جای این که طرفدار یک هنرمند باشی خودت در رشته هنری مورد علاقه ات موثر و تولیدکننده باش. وقتی نوجوان ببیند از طریق اتفاقات مثبت دیده شده، تلاشش را برای رشد خود می‌گذارد نه این که توان و انرژیش را برای طرفداری از یک چهره بگذارد. »
جوزدگی خاص نوجوانان نیست
این کارشناس خانواده گفتگوی منطقی و مبتنی بر استدلال را تنها راه برای متعادل کردن احساسات نوجوانان پرسشگر امروزی می‌داند.
او به رواج فرهنگ جوزدگی در جامعه اشاره می‌کند و می‌گوید : «اتفاقی که در مورد استقبال از رونالدو شاهد بودیم نوعی جوزدگی است که مختص نوجوانان ما هم نیست و کل جامعه درگیر این حالت هستند. » شکیب راد جوزدگی را در رقم خوردن بسیاری از حوادث و اتفاقات اخیر موثر می‌داند و می‌افزاید : «اگر شخص احساس کند در صورت همراه نشدن با اعضای جمع، در آن گروه پذیرش نخواهد داشت، دچار جوزدگی می‌شود که از ضعف خودباوری نشات می‌گیرد. »
نظر شما