آشنایی با لیگ سری A ایتالیا

سری A بالاترین سطح بازی فوتبال حرفه‌ای در ایتالیا است که بر طبق ارزش‌گذاری پنج ساله یوفا، پس از لالیگای اسپانیا و لیگ برتر انگلیس، سومین لیگ معتبر و مهم اروپایی به شمار می‌رود

سری A با نام رسمی [Lega Nazionale Professionisti. Serie A TIM]، زیر مجموعه فدراسیون فوتبال ایتالیا (F.I.G.C) است، با این وجود به شکل ساده "لیگا کالچو " نامیده می‌شود.

تاکنون 18 مرتبه بازیکنان شاغل در سری A به عنوان فوتبالیست سال اروپا انتخاب شده‌اند که از این لحاظ این لیگ رکورددار است و در این بین باشگاه‌های یوونتوس تورین (هشت بار) و میلان (هفت بار) بیشترین سهم را دارند که البته در بین این بازیکنان، تنها نام چهار بازیکن ایتالیایی به چشم می‌خورد.

سری A هفت بار نیز به طور رسمی برترین فوتبالیست سال دنیا را معرفی کرده و پیش از آن نیز نه مرتبه  یک بازیکن از سری A به طور غیر رسمی این عنوان را از آن خود کرده است.

 از فصل 05-2004 لیگ متشکل از 20 تیم شده است (قبلا 18 تیم). سه تیم آخر جدول که در طول فصل کم‌ترین امتیازات را کسب کرده‌اند به لیگ دسته دوم (سری B) سقوط می‌کنند و به همین صورت سه تیم اول سری B به سری A صعود می‌کنند.

در حالت تساوی امتیاز بین دو یا چند تیم، بازی مستقیم تیم‌ها ملاک قرار می‌گیرد. تا فصل 2005-06 در پایان فصل، در مواقع یکسانی امتیازها، یک بازی بین دو تیم برگزار می‌شد. آخرین بار در پایان فصل 05-2004 تیم‌های پارما و بولونیا یک بازی برای فرار از سقوط به دسته پایین‌تر انجام دادند.

شروع فصل، مسابقات سوپرجام ایتالیاست که در پایان ماه آگوست برگزار می‌شود. به دلیل اهداف تبلیغاتی، گاهی این بازی‌ها در خارج از کشور انجام می‌گیرد. مسابقات قهرمانی لیگ به طور معمول در آغاز ماه سپتامبر شروع، و در پایان ماه مه خاتمه می‌یابد. پس از دور رفت که در ماه دسامبر تمام می‌شود و بعد از تعطیلات کوتاه‌مدت زمستانی، دور برگشت در روز 6 ژانویه آغاز می‌شود.

هر تیم در طول فصل دو بار با هر تیم دیگر رو به رو می‌شود، یک بار در ورزشگاه خانگی و یک بار در زمین حریف. هرهفته دو بازی در روز شنبه و بقیه بازی‌ها بعد از ظهر یکشنبه و مهم‌ترین بازی هرهفته نیز یکشنبه شب انجام می‌شود. در برخی مواقع، بازی‌‌ها در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه نیز انجام می‌گیرد.

قهرمان تیمی است که در پایان 38 بازی بیشترین امتیاز را به دست آورده باشد. به دلیل قرار داشتن سری A ایتالیا در بین پنج لیگ برتر اروپا در ارزش‌گذاری یوفا، سه تیم اول لیگ به طور مستقیم وارد لیگ قهرمانان باشگاه‌های اروپا می‌شوند، تیم چهارم وارد مرحله سوم مقدماتی می‌شود و تیم‌های پنجم، ششم و نیز قهرمان جام حذفی ایتالیا به جام یوفا راه پیدا می‌کنند.

عنوان قهرمانی

عنوان قهرمانی سری A اغب در زبان عامیانه "اسکودتو " به معنای سپر کوچک نامیده می‌شود که به رنگ پرچم ایتالیا بوده و تیم قهرمان می‌تواند آن را در طول فصل بر روی پیراهنش داشته باشد.

به زبان رسمی، به عنوان قهرمانی ایتالیا " Albo d'oro می‌گفتند که در پایان فصل به تیم قهرمان اعطا می‌شد و در سال 1960 جام طلایی قهرمانی که توسط اتوره کال‌وتی طراحی شده بود، جایگزین آن شد.

به ازای هر ده قهرمانی، یک باشگاه مجاز است یک ستاره بر روی آرم باشگاه در روی پیراهنش قرار دهد. باشگاه یوونتوس تورین با کسب 27 عنوان قهرمانی و داشتن دو ستاره، موفق‌ترین باشگاه فوتبال ایتالیاست و پس از آن باشگاه‌های میلان با 17 و اینتر میلان با 16 قهرمانی، هر کدام دارای یک ستاره هستند.

تاریخچه

بین شروع مسابقات قهرمانی در سال 1898 تا بعد از فصل 1928، قهرمان ایتالیا پس از یک دوره مسابقه بین برندگان لیگ‌های منطقه‌ای مشخص می‌شد. (مثل سیستم فوتبال آلمان تا قبل از سال 1962) رقابت‌های اولیه در ایتالیا هیچ شباهتی به لیگ‌های فعلی نداشت. این مسابقات، تورنمنت‌های کوچکی بودند که در بعد از ظهرهای آفتابی انجام می‌شدند. اولین دوره این بازی‌ها در 8 ماه مه سال 1898 در تورین برگزار شد. در آن دوره چهار تیم شرکت داشتند: جنوا، قهرمان بعدی آن، و سه تیم تورینی اینتر نازیوناله تورینو، تورینه‌زه و جاناستیکا تورینو.

به دلیل وقوع جنگ جهانی اول، این رقابت‌ها بین سال‌های 1916 تا 1919 برگزار نشد، اما بلافاصله بعد از آن دوباره این مسابقات با همان شیوه قبلی به راه افتاد. در هرج و مرج و بی‌نظمی دوران پس از جنگ، دو فدراسیون فوتبال مدعی مسابقات قهرمانی ایتالیا بودند.

در کنار FIGC، در سال 1919 [‍‍Confederazione Calcistica Italiana]، نیز تاسیس شد که آن هم مسابقات قهرمانی را برگزار می‌کرد. چیزی که در واقع باعث شد تا دو تیم به نام‌های "پرو ورچلی" و "نووزه" رسما در یک سال عنوان قهرمانی را به دست آورند. اما این کنفدراسیون (CCI) در سال 1922 دوباره در FIGC ادغام شد.

بعد از جنگ، علاقه به فوتبال افزایش چشمگیری پیدا کرد و کم کم فوتبال حرفه‌ای شکل گرفت. اولین بازیکنی که نامش به عنوان بازیکن حرفه‌ای ثبت شد، ویرجینو روزتا بود که در سال 1923 از پرو ورچلیب به یوونتوس تورین پیوست. ادواردو آنیه‌لی، سرمایه‌ای وارد باشگاه تورینی کرد که از طریق آن، باشگاه توانست روزتا را با مبلغ 50000 لیر که در آن زمان رکورد محسوب می‌شد به تورین انتقال دهد.

حرفه‌ای شدن فوتبال برای جنوا، قهرمان آن زمان، و پرو ورچلی پایان موفقیت بود. از سال 1924 نه جنوا و نه پرو ورچلی نتوانستند در سطح حرفه‌ای عنوانی ملی کسب کنند. در سال 1927،‌دومین باشگاه تورینی، اف.ث.تورین، که عنوان قهرمانی را نیز یدک می‌کشید، به دلیل تضادهای قانونی دوباره عنوانش سلب شد.

سال 1929 شیوه برگزاری مسابقات تغییر کرد. از آن زمان دیگر مسابقات در بین برندگان لیگ‌های منطقه‌ای برگزار نشد، بلکه در بین تمام تیم‌های شرکت‌کننده‌ انجام گرفت و مدت زمان مسابقات نیز طولانی‌تر شد و برای اولین بار تا سال بعدش هم ادامه یافت. علاوه بر آن موسولینی، دیکتاتور آن زمان ایتالیا که یک هوادار معروف فوتبال بود، دو تیم میلانی اینتر میلان و میلانزه را مجبور به ادغام،‌ تحت نام آمبروزیانا اینتر کرد. اما بلافاصله پس از سقوط وی در سال 1943 دوباره دو تیم از هم جدا شدند.

بین سال‌های 1944 تا 1946 بازهم به علت جنگ جهانی دوم، ‌مسابقات انجام نشد. از آنجایی که در این زمان،‌قهرمانی رسمی وجود ندارد، در سال 1944 یک سری مسابقات غیررسمی برگزار شد که در آن، تیم اسپریا (که با حضور ماموران محلی داوطلب آتش‌نشانی تقویت شده بود) به قهرمانی رسید.

رقابت‌های سری A تحت این نام، اولین بار در سال 1946 به طور منظم آغاز شد و این تقریبا هم‌زمان بود با تاسیس "لیگا کالچو" در 14 مه 1946. در ابتدا فقط یک لیگ حرفه‌ای کاملا ایتالیایی تشکیل شد که در آن در سال 48-1947،‌ 21 تیم شرکت داشتند (تا امروز،‌بیشترین تعداد باشگاه). تغییر شکلی که پس از آن اتفاق افتاد،‌ سری A و سری B را،‌ هرکدام با 18 تیم به وجود آورد. از همان زمان هم سری A این نام را به خود گرفت.

پس از جنگ، آ.ث.تورین قهرمان ایتالیا شد. تیمی که تورینوی بزرگ نامیده می‌شد و تا امروز هم یکی از بهترین باشگاه‌های این کشور است که تا به حال در سری A بازی کرده است. چند سال بعد در 4 مه 1949، تمام اعضای تیم ( به استثنای یک نفر) در سانحه سقوط هواپیما در تورین کشته شدند. از آن زمان به بعد، به غیر از چند مورد استثناء، چند باشگاه بزرگ وقایع فوتبال ایتالیا را رقم زدند.

 یوونتوس، اینتر و میلان از زمان جنگ دوم جهانی 55 بار عنوان قهرمانی را به دست آوردند. از سال 58-1957 داوران غیر ایتالیایی حق قضاوت در لیگ فوتبال ایتالیا را پیدا کردند و پس از آن در آن سال، اولین پخش زنده تلویزیونی یک مسابقه فوتبال انجام شد. آن زمان بازی‌ها در روز شنبه برگزار می‌شد.

از دید امروزی،‌ انتقاد رئیس کمیته ملی المپیک آن زمان، اونستی،‌ به لیگ فوتبال این کشور در 3 آگوست 1958 بسیار جالب است. وی آن موقع فدراسیون فوتبال را به شدت سرزنش می‌کرد که پول‌های زیادی را به فوتبال تزریق می‌کند ‌و همان زمان بود که اصطلاح "احمق‌های پولدار" رواج پیدا کرد.

لیگ فوتبال، تحت ریاست آلدو استاکی، ‌از آگوست سال 1956 تغییرات اساسی پیدا کرد. از فصل 68-1967، سری A از 18 به 16 تیم کاهش یافت (تا سال 1987 که دوباره 18 تیمی شد ). اما اقدام دوم بسیار جدی‌تر و شدیدتر بود. پس از شکست مفتضحانه قهرمان دو دوره جام جهانی در مقابل کره شمالی در جام جهانی 1966، برای تقویت تیم ملی ایتالیا و تجدید موفقیت‌های دهه 30 این تیم، بین سال‌های 1966 و 1980 هیچ بازیکن خارجی حق بازی در لیگ ایتالیا را پیدا نکرد. تیم ملی این کشور در سال 1982 ‌قهرمان جهان شد. اما چندباشگاه این روند را تحمل نکردند. بنابراین با دادن تابعیت ایتالیایی به بازیکنان خارجی، ‌آنها را به خدمت گرفتند.

سال 1973 فدراسیون فوتبال پول بیشتری از کمیته ملی المپیک تقاضا کرد. 500-600 میلیارد لیری که فدراسیون از پول‌های توتو کالچو (شرطبندی روی مسابقات) به دست آورد، نتوانست 50 میلیارد کسری بودجه باشگاه‌ها را جبران کند.

راه حلی هم پیش رو نبود و این چنین بود که هشت سال بعد، رسوایی شرطبندی، تنها یکی از پیامدهای بدهکاری باشگاه‌ها و لیگ شد و بازهم قانونی برای بازیکنان خارجی وجود نداشت. از ماه مه سال 1980 اما،‌آنها دوباره اجازه حضور در لیگ را پیدا کردند. رسوایی قابل ذکر، ماجرایی بود که در سال‌های 81-1980 روی داد، و طی آن دو باشگاه میلان و لاتزیو رم به دلیل انجام شرط‌ بندی‌های غیرقانونی مجبور به سقوط به دسته پایین تر شدند.

اما میلان دوباره سال بعد به سری A صعود کرد. البته در این سال‌ها قدرت سه تیم برتر شکسته شد و تیم‌های دیگری هم توانستند به قهرمانی لیگ برسند. بدین شکل که در سال 1983 آ.اث.رم پس از 40 سال دوباره قهرمان شد و در سال 1985 باشگاه هلاس ورونا برای اولین بار به قهرمانی رسید. بعد از آن در اواسط دهه 80 باشگاه ناپل به لطف حضور دیگو مارادونا، اسطوره فوتبال آرژانتین، موفق شد به برتری تیم‌های شمالی ایتالیا پایان دهد.

از آنجایی که وضعیت مالی باشگاه‌ها کمی بهتر شده بود،‌ از فصل 82-1981 تغییرات عمده‌ای از لحاظ مالی در لیگ پدید آمد.

از آن زمان ورود اسپانسرها آزاد شد و حق پخش تلویزیونی افزایش چشمگیری پیدا کرد. تا آن موقع،‌ حق پخش بازی‌ها در انحصار شبکه تلویزیونی دولتی RAI بود. همچنین وقتی برلوسکونی پیشنهاد سرمایه‌گذاری در تمام لیگ را مطرح کرد،‌ حق پخش بازهم در اختیار این شبکه بود، حتی وقتی که قرارداد به 5.8 میلیارد لیر (2.9 میلیون یورو) افزایش پیدا کرد.

اما وضعیت چندان بهبودی نیافت، بدهی باشگاه‌ها در اواسط دهه 80 بالغ بر 200 میلیارد لیر می‌شد. سال 1990 شبکه RAI مجبور شد برای تمدید قرارداد پخش، 162.5 میلیون یورو بپردازد و این تا امروز، آخرین باری بود که مسابقات فوتبال ایتالیا به صورت رایگان در تلویزیون دولتی مشاهده شد.

با آمدن تلویزیون‌های خصوصی به میدان‌، دوباره صندوق باشگاه‌ها به راحتی پر شد؛ تنها در سال 1995 از طریق قانون بوسمن، دوباره باشگاه‌هاا دچار مشکل شدند و تا امروز هم این وضعیت بهبود نیافته است. در سال 2005، ‌پارلمان ایتالیا قانونی را تصویب کرد که به موجب آن، باشگاه‌ها ضرر ناشی از کاهش ارزش نقل وانتقالات بازیکنان در طی سال‌ها، از مالیاتشان کسر شد.

فصل 07-2006 هم با رسوایی همراه بود. تک تک باشگاه‌ها با اعمال خشونت آمیز هواداران مقابله می‌کردند. اوج این خشونت‌ها بازی میان کاتانیا کالچو و پالرمو بود که طی آن صد نفر زخمی شدند و یک پلیس نیز با اصابت یک کاسه روشویی که توسط آشوبگران از جا کنده شده بود، ‌کشته شد. در واکنش به این اتفاقات، فدراسیون فوتبال ایتالیا نه تنها بازی‌های هفته بعد سری A، بلکه بازی‌های تمام لیگ‌های این کشور را لغو کرد. همچنین دیدار دوستانه تیم ملی این کشور مقابل رومانی در 7 فوریه سال 2007 منتفی شد.

باشگاه‌ها

از دیرباز در سری A ایتالیا نشانه‌های اختلاف قدرت شمال و جنوب دیده می‌شد. شمال ایتالیا که از لحاظ اقتصادی قدرتمندتر بود، در فوتبال هم به وضوح بر جنوب برتری داشت و موفقیت‌های تیم‌های شمالی گواه این ادعاست. به غیر از چند مورد استثناء ( 1956 و 1969 فیورنتینا، 1970 کالیاری، 1987 و 1990 ناپل، 1974 و 2000 لاتزیو رم، 1983 و 2001 آ.اس.رم )، از سال 1945 همه جام‌های قهرمانی به شمال رفته است، و بیش از همه در شهرهای صنعتی تورین و میلان ( آ.ث و اینتر ).

تا ده سال پیش تنها سه باشگاه جنوبی در لیگ دسته اول حضور داشتند که امروز تعدادشان به پنج تیم رسیده است. تا زمان سقوط اجباری ناپل به دسته دو، این تیم، نماینده شهرهای جنوبی در نبرد با شهرهای صنعتی شمال بود.

 در فصل 07-2006 پالرمو هم وارد این لیگ شد. در فصل پس از آن، ناپل دوباره به سری A بازگشت و رده هشتم جدول را به خود اختصاص داد. در این بین، دربی‌های سنتی فقط در شهرهای میلان و رم دیده می‌شود که اوج رقابت در دیدار تیم‌های آ.ث.میلان و اینتر میلان، و نیز آ.اس.رم و لاتزیو رم به چشم می خورد. البته دربی‌های دیگری هم مثل دربی شهر تورین بین یوونتوس تورین و آ.ث.تورین وجود دارد که کمتر انعکاس رسانه‌ای پیدا می‌کنند.

بقیه تیم‌های لیگ تقریبا به طور یکسان در مناطق مختلف ایتالیا پراکنده‌اند. بعضی از مناطق همف به خصوص در جنوب، از ده‌ها سال قبل نماینده‌ای در سری A ندارند، از جمله منطقه باسیلیکاتا، مولیسه و آبروزن. استان‌های خودمختار ترنتینو-تیرول جنوبی و آستاتال،‌هرگز در لیگ دسته اول نماینده‌ای نداشته‌اند.

فهرست اسامی روسای فدراسیون فوتبال ایتالیا از ابتدا تاکنون:

پی‌یرو پدرونی، 1946 – 1950
گراف ساوه ریو جولین، 1951 – 1957
جورجو پرلاسکا، 1958 – 1964
آلدو استاکی، 1965 – 1973
فرانو کارارو، 1973 – 1979
رنزو ریگتی، 1980 – 1981
آنتونیو ماتارزه، 1982 – 1987
لوچانو نیزولا، 1988 – 1996
فرانکو کارارو، 1997 – 2001
آدریانو گالیانی، 9 جولای 2002 – 22 ژوئن 2006
آنتونیو ماتارزه، از 22 ژوئن 2006