در معماری معاصر جهان اهمیت طراحی تجهیزات و مبلمان شهری به حدی است که حتی از معماران شاخص فعال در زمینه طراحی صنعتی جهت طراحی و اجرای مبلمان و تجهیزات شهری دعوت میشود. گریمشاو (معمار انگلیسی مدیر شرکتهای مشاوره در برلین و لندن و طراح پروژههایی همچون مرکز فضایی ملی، ترمینال بینالمللی واترلو) عهده دار طراحی مبلمان شهری خیابان نیویورک است.
مبلمان شهری گریمشاو، دپارتمان ترابری و حملونقل شهر نیویورک با شرکت «طراحی صنعتی گریمشاو»، شعبه شرکت نیکلاس گریمشاو و شرکا در لندن و کمپانی اسپانیایی Cemusa قراردادی در حدود یک میلیارد دلار میبندند در قبال خدماتی همچون: 3300 ایستگاه اتوبوس، 330 دکه روزنامه فروشی و 20 سرویس بهداشتی اتوماتیک. تمامی تجهیزات از جنس فولاد ضدزنگ، آلومینیوم آنودیزه شده و شیشه سخت هستند.
حتی فرانگ گهری (معمار مشهور کانادایی و نوبلیست معماری در شهر هانوفر آلمان) یک ایستگاه اتوبوس را طراحی میکند.طراحی شهری، چیزی فراتر از ساختن چند جعبه گل در میادین و تعیین ایستگاههای اتوبوس و تاکسی است. بدیهی است آنچه به شهر هویت میبخشد یا به قول «سن سووینی» آنچه برای ساکنان شهر آسایش و برای گردشگران خارجی جاذبه دارد، نه فقط انبوه ساختمانها و ترافیک خیابانهای آن، بلکه منظر شهر، پارکها و مبلمان آن است و توسط آنهاست که ونیز از لس آنجلس، مادرید و... متمایز میشود و تفاوت خاطرات و فضای مختص آن شهر را در نظر مجسم میسازد.
مبلمان شهری در ایران
بهعلت بیهویت بودن مبلمان شهری در تمامی شهرهای ایران در سفرهایمان به آن شهرها هیچ خاطرهای از آنها نداریم، بلکه از بناهای قدیمی خاطراتی داریم. وقتی به اصفهان یا شیراز و یا شمال کشور سفر میکنیم فرقی میان مبلمان شهری نمیبینیم. مبلمان شهری ما در ایران براساس اقلیم، فرهنگ و هویت منطقهای طراحی نشده است. مبلمان شهری باید نشانهای از فرهنگ، تمدن و هنر منطقهای یا کشوری باشد.
متأسفانه معماران امروزی ایران هنوز اهمیت و تاثیر مبلمان شهری را در شهرسازی درک نکردهاند و فکر میکنند طراحی یک صندلی در برابر یک ساختمان شهری هیچ ارزشی ندارد. وقتی ما سطحی به این موضوع بنگریم شکل شهرمان تبدیل به شهر عام میشود. برای حفظ شهرهای تاریخی ایران باید مبلمان شهری دوباره مورد بررسی قرار گیرد.باید از معماران بزرگ در طراحی این بخشها کمک گرفت و به روز کردن مصالح ساخت مبلمان شهری نباید ملاک باشد بلکه براساس اقلیم، تاریخ و حتی صنایعدستی با رویکردی به آینده را ملاک طراحی قرار داد. اگر سیمای مبلمان شهری در شهرهای ایران با این رویکرد تغییر کند میتوان امید به بازسازی شهرهای ایران در چند دهه آینده داشت.
فرهنگسازی توسط رسانه ملی نقش بسیار مهمی میتواند برای بالا بردن سطح عمومی کشور در حفظ، نگهداری و احیای دوباره مبلمان شهری داشته باشد. بهعنوان مثال طراحی یک سطل زباله یا یک ایستگاه اتوبوس در تهران یا اصفهان و یا شیراز میتواند به مسابقه گذاشته شود و براساس آن معیارها طرح برنده ساخته و اجرا شود و پس از آن بازتاب محلی مورد بررسی قرار گیرد و در آن موقع مسئولان میتوانند نقش مبلمان شهری را درک کنند.جوانان معمار ایران برای احیای معماری از دست رفته این سرزمین باید از کوچکترین عناصر شهری تا بزرگترین عناصر شهری را احیا کنند. ما میتوانیم از کوچک به بزرگ با فرهنگسازی برسیم اما از بزرگ به کوچک سرابی بیش نیست.
مبلمان شهری به نماد تندیس اطلاق میشود که در شهر و خیابان و در کل فضای باز نصب شدهاند و استفاده عمومی دارند. مبلمان شهری تقریبا شامل بخشهای زیر میشود:
1- اطلاع رسانی:ستونهای تبلیغاتی (موریس)، نقشههای شهر یا مترو یا...، ساعت، تابلوهای تبلیغاتی، تابلوهای اطلاع رسانی رایگان، تابلوهای نامگذاری ( معابر، میادین )، تابلوهای جهتدهنده و راهنما، علائم ترافیکی، تابلوهای هشدار دهنده، خطوط عابرین پیاده، گل میخها، میلههای هشداردهنده، تابلوهای LED پیام دهنده، تلویزیونهای شهری، داربست اطلاع رسانی، تابلوهای سردر مغازهها، تابلوهای پزشکان، پرده و آویزهای اطلاع رسانی، تابلوهای مکان نما (مسجد، بیمارستان و... )، پلاکها و نشانگرها و....
2- سرپناه:کیوسکهای عرضه (روزنامه، گل، مواد غذایی و... )، کیوسک فروش بلیت، کیوسک تلفن، کیوسک ماموران پلیس، ورودی مترو و قطار شهری، کیوسک اطلاع رسانی و راهنمای توریست، ایستگاه اتوبوس، ایستگاه تاکسی، کیوسکهای کنترل و بازرسی، ایستگاه تراموا، سکوی پلیس و.....
3- تغذیه و توزیع:ترانسفورماتور، خطوط انتقال و تیرهای هوایی ( برق و تلفن )، دستگاههای توزیع اتوماتیک، صندوق ارتباطات، آبخوریها، روشویی و دستشوییها، فواره و آب نما، آب پخش کنها، پستهای آتشنشانی، پستهای تلفن، دستگاه عرضه روزنامه، دستگاه عرضه مواد خوراکی و....
4- تزئینی:گلدان و گلجای، سبدهای تزئینات، میلههای نصب پرچم، میلههای نصب رژی و ریسه، طاق نصرت، پرچم، پارچه و آویز، عناصر تزئینی بادی و...
5- روشنایی: چراغهای راهنمایی و رانندگی، چراغهای خیابان، چراغهای تزئینی، عناصر نورانی (درخت، حجم و....)، نورافکنهای میدانی، چراغهای پارکی و کوتاه و....
6- نقل و انتقال:پله برقی، پیادهرو متحرک، پل عابر پیاده، پلکان و....
7- تخلیه و جمعآوری: آبریزگاه، سطلهای زباله، مخازن تفکیک زباله، مخازن جمعآوری زباله، سطلهای شن و ماسه، صندوقهای پست، صندوقهای صدقات و....
8- موانع و راهبند:جدول، تیرک، نرده و حفاظ، حصار و پرچین، گاردریل، راه بند و....
9- عمومی: سنگفرش، شبکه پای درخت، حصار و محافظ درخت، صندلی، نشیمنگاه، یادمانها، احجام، پلها، دریچههای فاضلاب و... .