اعتیاد شوک هزاره سوم

مسأله این است که 2 میلیون نفر معتاد که به قول کارشناسان این حوزه 800 هزار نفرشان از سر تفنن مواد مخدر مصرف می کنند، امنیت 68 میلیون نفر را تهدید می کنند.

هیچ آماری وجود ندارد که مشخص کند دستگیری و اقدام به درمان آنها چقدر تأثیرگذار بوده است. 500 میلیارد دلار سود خالص مواد مخدر که با سود تجارت نفت و اسلحه برابری می کند. هم قطعاً  از سوی قاچاقچیان مواد مخدر قابل گذشت نیست. می ماند طرح های مختلف ستاد مبارزه با مواد مخدر و نیروی انتظامی و سایر دستگاههای فرهنگی متولی مبارزه با مواد مخدر کشور که قرار شده از امسال هماهنگ عمل کنند. ستاد برنامه و بودجه کمکی بدهد و آنها هم اجرا کنند.

مدیر کل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر از افزایش 13.4 درصدی بودجه ستاد در بخش پیشگیری خوشحال است چون معتقد است به ازای هر واحد سرمایه گذاری فرهنگی می توان 30 برابر سود البته از نوع فرهنگی دریافت کرد؛ این در حالی است که به گفته وی این افزایش بودجه به 17 میلیارد و 500 میلیون تومان تنها سه میلیون و 230 هزار نفر را تحت پوشش قرار می دهد. اقدامات سال گذشته ستاد مبارزه با مواد مخدر و برنامه های سال 85 آن موضوع مصاحبه با «حمید صراحی» مدیر کل فرهنگی پیشگیری ستاد است.

شوک مواد مخدر

مدیر فرهنگی و پیشگیری مواد مخدر سه شاخص اصلی هزاره سوم را استرس، اضطراب و توسعه خشونت می داند و می گوید: بزرگترین شوک هزاره سوم مواد مخدر است که در دو نوع مواد طبیعی و مواد صنعتی (شیمیایی) خود را نشان می دهد. این شوک امنیت اجتماعی، اقتصادی و سلامت افراد را به خطر انداخته است.

حمید صرامی در مورد خسارت های مواد مخدر در ایران می گوید: مواد مخدر چهارمین عامل مرگ پس از تصادفات رانندگی، سکته قلبی و سوختگی در کشور است. ناخالصی موجود در مواد بویژه در مواد مخدر صنعتی که به دلیل قیمت ارزان و راحتی مصرف، روبه افزایش است. یکی از دلایل افزایش مرگ و میر ناشی از مواد مخدر در ایران است.

وی با اشاره به این که مواد مخدر سالانه 10 هزار میلیارد تومان به اقتصاد کشور خسارت وارد می کند می گوید: این رقم را به عوارض مواد مخدر در ایجاد اختلال در سیستم اقتصادی، درگیرشدن سرمایه های داخلی کشور در معاملات غیرقانونی ناشی از خرید و فروش مواد مخدر، مخارج اضافه ناشی از دستگیری معتادان و قاچاقچیان و حذف نیروی مولد کشور از چرخه تولید نیز باید اضافه کرد. »

50 درصد از مشکلات اجتماعی ناشی از مواد مخدر است. به اعتقاد مدیر کل فرهنگی و پیشگیری از مواد مخدر ستاد مبارزه با مواد مخدر طی ربع قرن گذشته یک میلیون و 400 هزار نفر از کسانی که به دلیل شرارت دستگیر شده اند رابطه ای با مواد مخدر داشته اند.

آمارها نشان می  دهد که 70 درصد از این دستگیرشدگان متأهل بوده و بنابر این دستگیری شان باعث برهم خوردن آرامش روانی خانواده، توسعه آزارهای جسمی و جنسی و بی سرپرست شدن تعداد زیادی از زنان و کودکان شده است.

حمید صرامی با ابراز تأسف از این که هم اکنون استفاده از مواد مخدر در بین برخی گروه های اجتماعی به یک هنجار مثبت تغییر یافته است می گوید: مصرف مواد مخدر به یکی از راههای کسب ذلت و گذران اوقات فراغت تبدیل شده است. نوجوانان به اشتباه فکر می کنند برای رفع استرس و اضطراب و دوری از ناامیدی و ناکامی ها و همچنین تحمل آنها مواد مخدر مفید است. مصرف تفننی و کسب نشاط و لذت هم این روزها در بین جوانان می توان مشاهده کرد.

وی معتقد است نفی و انکار و سکوت در مقابل مواد مخدر آسیب های آن را بیشتر می کند. او می گوید: پذیرش پیچیدگی های آسیب های اجتماعی ناشی از مواد مخدر نکته ای است که نباید از نظر دور کرد روزگاری مواد مخدر تریاک و حشیش بود ولی امروز با انواع قرص های اکس و کریستال با مواد ناخالص همان حس را با عوارض بیشتر به دست می آورند. در عصر تهاجمات فرهنگی تنها با نگاه واقع گرایانه و رویکرد علمی همراه با برنامه ریزی های بلندمدت و کوتاه مدت می توان با آسیب های مواد مخدر مقابله کرد.

نگاه سیستمی

حمید صرامی در مورد نگاه ستاد مبارزه با مواد مخدر در بحث مقابله با آن می گوید:  دیدگاه ستاد مبارزه با مواد مخدر سیستمی است. ویژگی تفکر سیستمی ایجاب می کند موضوع مواد مخدر را از چند بعد بررسی و در مورد آن تصمیم گیری کرد. توسعه تک بعدی در طی ربع قرن گذشته لطمات بسیاری به مقوله مبارزه با مواد مخدر وارد کرده است. توسعه اقتصادی و سیاسی صرف در این سالها باعث غفلت از بعد فرهنگی مبارزه شده است. در نتیجه مردم از صحنه مبارزه دور شدند آنها احساس کردند که فقط دولتمردان موظف به مبارزه هستند. سکوت برنامه اول تا سوم توسعه نیز مزید بر علت شد. تا یک نگاه برنامه ای در این زمینه شکل بگیرد. دستگاههای فرهنگی نیز وظیفه و رسالتی را برای خود احساس نکردند.

وی در مورد نتایج عدم آموزش و اطلاع رسانی منسجم در طول سالهای 63 تا 68 گفت: براساس یک نظرسنجی در نتیجه این رویکرد موجود نسبت به برنامه های فرهنگی 13.3 درصد از دانش آموزان در معرض خطر مواد مخدر قرار گرفتند.15.8 درصد آنها نیز در معرض خطر مشروبات الکلی قرار گرفتند. 20  درصد از دانشجویان در آن دوره اعلام کردند که حداقل یک بار مصرف مواد الکلی و 10 درصد نیز حداقل یک بار مصرف مواد مخدر را تجربه کرده اند.

حمید صرامی می گوید که در برنامه چهارم توسعه برای اولین بار اقدامات پیشگیرانه مقابله با عرضه و کاهش آسیب در ماده 97 برنامه توسعه گنجانده شد و در نتیجه 15 میلیارد و 700 میلیون تومان برای پوشش 2 میلیون 789 هزار نفر (افراد بالای 20 سال) اختصاص یافت.

وی ستاد مبارزه با مواد مخدر را در اجرای اهداف برنامه  چهارم توسعه موفق دانسته و می گوید: با بودجه ای که سال قبل به ستاد داده شد 850 هزار نفر دانش آموز، 116 هزار نفر دانشجو و 412 هزار نفر از والدین توانستند زیر چتر اقدامات پیشگیرانه قرار بگیرند و برنامه هایی چون آموزش مهارت زندگی، اطلاع رسانی توسعه فعالیت های ورزشی هنری و مشاوره ای را تجربه کنند. براساس تحقیقی که در سال های 82 و 83 انجام شد، هر قدر آموزش های مهارت زندگی و اطلاع رسانی بویژه برای دانش آموزان افزایش یابد گرایش آنها به رفتارهای پرخطر سیگار و مواد مخدر کمتر می شود.

مدیر کل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر در مورد دومین سال شروع برنامه چهارم توسعه و برنامه های ستاد می گوید: سه میلیون و 230 هزار نفر را امسال پوشش خواهیم داد.

جامعه هدف امسال خانواده ها، دانشگاهها، مدارس (به خصوص ابتدایی و دبیرستان)، محله ها (با هدف تقویت جنبش فراگیر اجتماعی پیشگیری از مصرف مواد مخدر) و محیط های کاری (اداری، کارگری، صنعتی و نظامی) است.وی در مورد اولویت های ستاد مبارزه با مواد مخدر در سال 85 می‌گوید: اولویت در اجرای برنامه هایی است که در آن برای جوانان نشاط، تحرک و تفریح به همراه بیاورد. این برنامه ها طیف آموزش مهارتهای زندگی، مهارت های اجتماعی و برقراری ارتباط، آگاه سازی در مورد مواد مخدر،  توسعه مراکز مشاوره تلفنی و حضوری، تقویت تشکل های غیردولتی برگزاری جشنواره های فیلم کوتاه و سینمایی و انیمیشن را دربر می گیرد.

وی در مورد سرانه اعتبارات کمکی ستاد مبارزه با مواد مخدر در بخش پیشگیری می گوید: سرانه هر نفر روزانه ، 15 ماهانه 450 و سالانه 5400 تومان است. این ارقام در حالی است که براساس استاندارد جهانی سالانه بایستی ۲۰ دلار برای هر نفر هزینه شود.

همیشه پول کم داریم

وی در پاسخ به این سؤال که برای 65 میلیون نفر افراد سالمی که در جامعه با معتادان در تماس هستند چه برنامه ای در نظر گرفته شده است می گوید: اقدامات پیشگیرانه فقط برای جمعیت سالم کشور است. با توجه به محدودیت اعتبارات در برنامه چهارم توسعه فقط 3 میلیون نفر را می توانیم تحت پوشش قرار دهیم. این خلأ برای آحاد جامعه هنوز وجود دارد. بودجه ستاد مبارزه با مواد مخدر یک بودجه کمکی است. ما از سایر دستگاههای فرهنگی توقع داریم تا از بودجه خودشان برای پیشگیری استفاده کنند.

وی با اشاره به این که مجلس از 45 میلیارد تومان اعتبار درخواستی ما، تنها با 17 میلیارد تومان آن موافقت کرده است، می گوید: درخواست ما از مجلس برای سه سال آخر برنامه چهارم توسعه افزایش اعتبارات است. در صورت عدم افزایش بودجه شاهد افزایش گرایش افراد به مواد مخدر خواهیم بود.

حمید صرامی می گوید: بودجه امسال به سازمانهایی داده می شود که اعتبارات را در جای خود خرج کنند. اولویت نیز با برنامه های پیشگیرانه سازمانهای استانی است به همین خاطر 90 درصد بودجه با محوریت تمرکز زدایی به استانها داده خواهد شد.

وی در مورد رویکرد دولت در مبارزه با مواد مخدر با اشاره به سفرهای استانی رئیس جمهور می گوید: در این سفرها بنا به نوع نیاز هر استان اعتباراتی به استانها اختصاص داده می شود. در سفر اخیر هیأت دولت به سیستان و بلوچستان برای بخش پیشگیری تنها 5 میلیارد تومان برای مبارزه با مواد مخدر به این استان اختصاص داده شد. بودجه ای نیز به صورت مجزا برای بخش درمان و مقابله با عرضه در نظر گرفته شد.

تا زمانی که بیکاری وجود دارد نمی توان انتظار داشت اقدامات پیشگیرانه تأثیر فراوانی داشته باشد معاون فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر در این باره می گوید دستگاه های مداخله گر در زمینه اقتصاد بایستی متوازن با فعالیت های پیشگیرانه حرکت کنند. من هم معتقدم باید برای فقر و بیکاری و مهاجرت فکری شود. البته هدف معاونت فرهنگی ستاد در اجرای اقدامات پیشگیرانه رسیدن به مقوله خود کنترلی و خویش نگهبانی است.

وی با اشاره به این که هنوز در کشور مطالعات آینده نگرانه فراگیر و کاربردی نشده است می گوید: هیچ کس مسئول آینده نیست اگر امروز پیشگیری نکنیم بایستی برای دو موضوع پیش بینی نشده برنامه ریزی کنیم؛ یکی اعتیاد آینده ایران و دیگری آینده اعتیاد در ایران است. این که جوانان در سال 1400 کماکان برای سرگرم شدن به مواد مخدر و الکل روی می آورند و یا اینترنت و ...

همچنین با توجه به رشد 1800 درصدی تولید مواد مخدر در افغانستان بعد از انقلاب ایران و روند رو به رشد آن میزان ورود مواد مخدر به کشور چه اندازه تغییر خواهد کرد. انتخاب با ماست اگر امروز برای پیشگیری برنامه ریزی کنیم.

اتاق فکر برای مبارزه

حمید صرامی با اعلام خبر راه اندازی اتاق فکر در تمامی سازمانهای متولی امور فرهنگی و مرتبط با مسأله مبارزه با مواد مخدر می گوید: کمیته فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر به تازگی به صورت ملی در تمامی استانهای کشور راه اندازی شده است. در این کمیته راهبردهای ملی اقدامات پیشگیری را که بایستی در طول برنامه چهارم توسعه اجرا شود به تصویب می رسد.

وی در پایان با اشاره به لزوم حمایت از تشکل های غیردولتی می گوید: براساس مصوبه کمیته فرهنگی ستاد مبارزه با مواد مخدر از تشکل های غیردولتی که با موضوع مبارزه با مواد مخدر فعالیت می کنند. علاوه بر حمایت های معنوی حمایت مادی نیز می شود به طوری که به هر تشکل مبلغ 5 میلیون تومان کمک مالی داده می شود.