در بازاریابی پیچیده و رقابتی امروز برای تمام شرکتها کسب شهرت بسیار دشوار و از دست دادن آن بسیار آسان است. امروزه شرکتهایی که جهانی فکر میکنند رسالت واقعی بازاریابی آنها درک نیازها و خواستههای مشتریان و ارائه راهکارهای مؤثر برای تولید محصولاتی متناسب با آن نیازها و خواستههاست. شرکتهایی که در عرصه جهانی رقابت میکنند شرکتهایی هستند که با برخورداری از تفکر تجارت در عرصه جهانی فقط بهدنبال فروش نیستند بلکه عمدتا در تلاش برای حفظ سهم خود در بازار و رشد آن، جلب رضایت مشتریان و ارائه راهکارهایی برای تولید بیشتر محصولات مطابق با آن نیازها و خواستهها هستند تا از این مسیر، ادامه تولید و کسب درآمد خود را تضمین کنند.
بحران فعلی جهانی به زعم نظر برخی کارشناسان ریشه در بازارهای مالی آمریکا دارد که با منفی شدن تراز عملیاتی آن کشور این مشکلات به بانکها، شرکتها و مؤسسات بینالمللی دیگر سرایت کرده است. برخلاف این دیدگاه گزارشهای ارائه شده حکایت از آن دارد که هماکنون اقتصادهایی وجود دارند که همچنان به رشد قابل توجه خود ادامه میدهند. بهطور مثال بانکهای کانادایی بهدلیل انجام آنچه اقدامات احتیاطآمیز و عدمعدول از چارچوبهای سیاستگذاری شده در اعطای وام عنوان میشود هرگز دچار چالشهای همسایه ابر قدرت خود نشدهاند.
یا اینکه وزارت اقتصاد کرهجنوبی اعلام کرده که سرمایهگذاریهای خارجی در این کشور طی سال2008 نسبت به سال قبل از آن 57.6 درصد و تولید نفت و گاز 37درصد افزایش داشته است. برزیل بزرگترین و پرنفوذترین کشور آمریکای لاتین که بسیاری آن را غول اقتصادی آمریکای لاتین توصیف میکنند از جمله دیگر کشورهایی است که با وجود کاهش تولیدات صنعتی خود در ماههای پایانی سال گذشته میلادی توانسته خود را از خسارتهای شدیدتر رکود اقتصادی جهان مصون بدارد.
ارزیابیها نشان میدهد شرایط فعلی بیشتر قدرتهای بزرگ صنعتی جهان را گرفتار خود کرده است؛ بهطوری که وزیران اقتصاد کشورهای عضو اتحادیه اروپا که در گروه 20 عضویت دارند همراه با نمایندگانی از کمیسیون اتحادیه اروپا و بانکهای مرکزی اروپا و انگلیس به دعوت آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان گرد هم آمدند تا برای این معضل بزرگ که موضوع محوری اجلاس آتی این اتحادیه در لندن بوده است، راهکار مشترکی بیابند.
در شرایط حاضر برخی کشورها وضع بدتری دارند. بهطور مثال براساس ارزیابی بانک مرکزی فرانسه تولید ناخالص داخلی این کشور در 3ماهه اول سال2009 حدود 6/0درصد دیگر نیز کاهش نشان میدهد. کریستین لاگارد، وزیر اقتصاد فرانسه اخیرا گفته است اوضاع اقتصادی فرانسه هیچگاه تا این اندازه بد نبوده و این اوضاع ممکن است تولید صنعتی آن کشور را تا آستانه فروپاشی پیش ببرد.
نیکلا سارکوزی، رئیسجمهوری فرانسه نیز پس از نشست اعضای اروپایی گروه 20 در آلمان اعلام کرده: ما همگی خواهان پیشرفت هستیم و راهها و امکاناتی را برای متقاعد کردن اعضای گروه 20 به لزوم پایهریزی دوباره سیستمهای خود اتخاذ کردهایم.
در آلمان کاهش تقاضاهای صادراتی موجب کاهش تولید شرکتهای آلمانی و اخراج کارکنان آن شرکتها شده است، بهطوری که میزان تولیدات صنعتی آن کشور بهشدت کاهش یافته و صادرات آلمان با کاهش 10.6 درصدی روبهرو است.
اما در همین شرایط، پاسکال لامی، مدیرکل سازمان تجارت جهانی اظهار داشته که در شرایط نابسامان فعلی جهانی حدود یک سوم اقتصاد کشورهای جهان رشد اقتصادی تقریبا 5درصدی خود را همچنان حفظ کردهاند و این کشورها عمدتا کشورهای نوظهور و در حال رشد هستند.
مواد پتروشیمی نیز همچون سایر تولیدات جهان از شرایط فعلی اقتصادی متاثر و دچار کاهش قیمت شده است و مسئولان بازرگانی پتروشیمی ایران نیز این کاهش قیمتها را تایید کردهاند؛ کاهشی که برای محصولات مختلف دامنههای متفاوت و گاه تا حدود 50درصد قیمت را شامل شده است. از جمله تدابیر به کار گرفته شده توسط مسئولان پتروشیمی، ذخیرهسازی مواد پلیمری تولیدی و دیگر محصولات جامد در انبارهای پیشبینی شده در کشورهایی از جمله چین و بلژیک و برنامهریزی برای ذخیرهسازی مواد تولیدی مایع مانند متانول در کشورهایی چون بلژیک و کره است. نژاد سلیم، مدیرعامل پتروشیمی ایران نیز با اشاره به شرایط فعلی جهانی اظهار داشته که از تمامی مدیران مجتمعهای پتروشیمی خواستهاند تا برنامههای خود برای تولید محصولات پتروشیمی با ظرفیت 100درصدی را اعلام کنند و اضافه کرده، با رفع اشکالات جزئی تولید و انجام اقدامات اصلاحی میتوان ضمن افزایش بهرهوری دستگاهها و تجهیزات، کاهش هزینههای تولید و کاهش قیمت تمام شده محصول را در اختیار گرفت.
اگرچه راهکارهای اتخاذ شده توسط مسئولان پتروشیمی اقدامات مؤثری بودهاند که با پیشبینی وقوع بحران جهانی صورت گرفته است ولی راهکار دیگر پیشنهادی برای تداوم حضور در برخی بازارهای مهم و جلوگیری از کاهش قیمتها بهویژه توسط سایر رقبا، میتواند بومی ساختن برخی محصولات تولیدی پتروشیمی در کشورهایی باشد که با آنها دارای روابط اقتصادی هستیم. بهطور مثال در نظر بگیریم کشور چین، یکی از بازارهای هدف پتروشیمی برای صدور محصولاتی مانند استایرن یا الفین بوده و این محصول در مقایسه با محصول مشابه سایر کشورها، شرایط خاص بینالمللی از جمله رکود اقتصادی موجود و از همه مهمتر تعرفهها و مقررات گمرکی آن کشور میتواند در معرض تهدید و خطر برای کاهش قیمت یا از دست دادن بازار و یا ضرر ناشی از نداشتن سود کافی قرارداشته باشد.
در این شرایط اگر بتوانیم با مشارکت سرمایهگذاران چینی واحدی برای تولید محصولاتی مانند استایرن و الفین در آن کشور احداث کنیم که خوراک بنزن یا متانول آن توسط ایران تامین شود این محصول بهعنوان یکی از تولیدات داخلی کشور چین محسوب شده، از چند جنبه دارای مصونیت خواهد شد؛ نخست اینکه این محصول تولید داخل آن کشور محسوب شده، مشمول تعرفههای مربوط به واردات نخواهد شد، دوم اینکه در مقابل محصولات وارداتی دیگر کشورها به چین از حمایت بیشتر دولت برخوردار میشود و دیگر اینکه رساندن آن به مشتری بسیار سریعتر و ارزانتر صورت میگیرد. اگر بخواهیم به یک جنبه سیاسی قضیه هم اشارهای داشته باشیم این خواهد بود که به بهترین شکل تحریمهای ایالات متحده را هم ناکارآمد ساختهایم. این اقدام تلاشی است که از سوی برخی شرکتهای بزرگ پتروشیمی آلمانی و آمریکایی قبلا در کشوری مثل چین صورت گرفته و برخی واحدهای الفین یا کراکر آن اخیرا به بهره برداری رسیدهاند.
مثال قابل ذکر دیگر مشارکت با شرکتهای هندی برای احداث واحد تولید کود شیمیایی در آن کشور با قید تامین خوراک مورد نیاز یعنی آمونیاک از ایران یا توسط ایران است. کشور هند یکی از واردکنندگان عمده کودهای شیمیایی است و بهنظر میرسد هیچگاه از تولید و واردات کود اشباع نمیشود. احداث چنین واحد مشترکی در هندوستان جنبههای مثبتی همچون موارد اشاره شده در مورد کشور چین را به همراه دارد. این راهکار درصورت حصول نتیجه مطلوب میتواند سایر محصولات پتروشیمی و کشورهای دیگری را نیز شامل شود.
پتروشیمی ایران در حال حاضر بیش از 100نوع انواع محصولات پتروشیمی را در داخل کشور تولید میکند که شامل گروههای مختلف شیمیایی، کودها، آروماتیکها و مواد پلیمری است. نظر به برنامه گسترده این صنعت برای رسیدن به 120میلیون تن تولید سالانه در افق برنامه 20ساله، بیشک این تنوع تولیدات بیشتر نیز خواهد شد و با توجه به اینکه استراتژی پتروشیمی در برنامههای آینده بیشتر بر محور توسعه صادرات قرار دارد، حضور کشورها و شرکتهای رقیب از جنبههای مختلف مانند کاهش قیمتهای رقابتی یا تلاش برای نفوذ در بازارهای هدف ایران نکاتی هستند که یقینا مسئولان پتروشیمی به آن توجه دقیق دارند.
بر این اساس چنانچه بومیسازی محصولات پتروشیمی در دیگر کشورها اقدامی باشد که علاوه بر گسترش مراکز تامین درآمد و تضمین برخورداری از سود، مناسبات دوستانه ایران با آنان را مستحکمتر کند، اقدامی است که یکی از دیگر جنبههای مهم و پنهان صنعتی که میتواند بهطور مؤثر در خدمت دیپلماسی کشور قرار بگیرد را به خوبی آشکار میسازد. پتروشیمی ایران طی نیم قرن حیات خود حوادث و شرایط ناگوار متعددی را تجربه کرده است و رکود فعلی اقتصاد جهان هر اندازه هم که بزرگ باشد چیزی نیست که این نماد توسعه صنعتی پس از انقلاب ظرفیت تحمل و توان مدیریتی برای عبور از آن را نداشته باشد.
تلاش برای بومیسازی برخی محصولات پتروشیمی در سایر کشورها شاید نتواند تمامی دغدغههای موجود در این صنعت را رفع کند ولی راهکاری است که توفیق در انجام آن با توجه به شرایط فعلی جهانی و چشمانداز توسعه این صنعت در کشور میتواند مؤثر واقع شود. از سوی دیگر برنامهریزی میان مدت یا درازمدت برای انجام این کار ما را از تکرار تجربه مشابه بحران کنونی شرایط اقتصاد جهانی مصون میسازد. این برنامه اقدامی است که مخصوصا در جهانی ماندن و حفظ برند بینالمللی NPC بسیار مفید خواهد بود.