به گزارش همشهری آنلاین گاهی افراد مشهوری که زیر خاک آرمیده‌اند موجب شهرت گورستان می‌شود و گاهی اوقات فضای منحصر به فرد یک گورستان. در گذر از روستاهای گوشه و کنار کشور به گورستان‌هایی که نوع سنگ قبرهای آن برگرفته از یک باور یا آیین محلی روستاست، سر زده‌ایم. برخی از این گورستان‌ها در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
خراسان شمالی
گورستان روستای ترکمن‌نشین باغلق در راز و جرگلان خراسان شمالی با ویژگی‌های پیچیده‌اش به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده و بیشتر افرادی که برای گردشگری راهی خراسان شمالی می‌شوند از این محل بازدید می‌کنند. گورستان، دور از روستا و بر فراز تپه قرار دارد به این دلیل که قبور و اموات حرمت دارند و نباید مزارشان زیرپا قرار بگیرد. تپه‌ای که برای گورستان درنظر گرفته می‌شود هم باید خاک‌رس داشته باشد.
زمانی که یک ترکمن در این روستا از دنیا می‌رود، صاحبان عزا، جنازه را روی «آتاآقاچی»که از چوب درست شده، می‌گذارند و رو به قبله می‌خوابانند و نماز میت می‌خوانند. نکته جالب توجه در این گورستان چوب‌هایی است که به‌صورت عمودی مشخصات متوفی روی آن درج شده و به‌جای سنگ قبر استفاده می‌شود.
اهالی روستا معتقدند این رسم از قدیم در روستا بوده و همچنان ادامه دارد. این رسم امروزه این روستا و قبرستان خاص آن را به یکی از جاذبه‌های گردشگری استان خراسان شمالی تبدیل کرده است.
گلستان
در میان گورستان‌های عجیب روستاهای کشور، از قبرستان تاریخی خالد نبی به‌خاطر سنگ قبرهای مشهورش بیشتر نام برده شده. این قبرستان در ارتفاعات کوهستانی استان گلستان، کمی با فاصله از زیارتگاه خالد نبی، روی یکی از تپه‌های این منطقه با تندیس‌های سنگی بسیار زیادی قرار دارد.
در این قبرستان 3نوع سنگ قبر وجود دارد. نوع اول، سنگ قبرهای استوانه‌ای بلند با وزنی زیاد، نوع دوم، سنگ قبرهای صلیبی‌شکل با صورتی دونیم‌کره و نوع سوم که تعدادشان از بقیه کمتر و به شکل شاخ قوچ است. برخی از روستاییان و ساکنان محلی باور دارند تندیس‌های بزرگ، نمایانگر مردانی هستند که کلاه بر سر و شال بر کمر دارند و تندیس‌های کوچک نیز نمایانگر زنانی هستند که دامن بر تن دارند. گفته می‌شود حدود ۶۰۰ سنگ قبر در این گورستان وجود دارد. گورستان باستانی خالد نبی از مناطق حفاظت شده میراث فرهنگی کشور است و سالانه بیش از 100هزار گردشگر ایرانی و خارجی از گورستان باستانی خالد نبی و مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی اطراف آن بازدید می‌کنند.
سیستان و بلوچستان
گورستان جن در روستای تیس بندر چابهار یکی از جاذبه‌های دیدنی سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود. روستای تیس در بندر چابهار یک روستای 2500ساله است که در زمان اسکندر مقدونی به آن تیز می‌گفتند که بعدها به تیس تغییر نام داد. در زبان بلوچ به این گورستان «جن سنط» می‌گویند. این گورستان سنگ قبرهای بسیار بزرگی دارد که میان کوه‌ها و سنگ‌های بزرگ کنده شده‌اند.
اهالی روستا این گورستان را متعلق به اجنه می‌دانند زیرا قبرهای بزرگی در دل کوه کنده شده‌اند و سر و صداهایی هم شب‌ها از آنجا شنیده می‌شود. بعضی دیگر مخالف این باور هستند و می‌گویند نیاکان مردم روستا از ترس گزند جانوران به مردگان خود، با سختی زیاد سنگ‌ها را می‌کندند تا به مردگان خود احترام بگذارند. بعضی دیگر هم معتقدند که این گودال‌ها محل جمع‌آوری آب در زمان‌های گذشته بوده است.
اصفهان
سنگ‌قبرها و کتیبه‌های بالای قبور در گورستان قدیمی روستای طره در شهرستان نطنز این گورستان را عجیب و در عین حال دیدنی کرده است. اینطور که علی‌اکبر علی‌اصغری، پژوهشگر و مورخ می‌گوید این قبرستان حدود هزار سال قدمت دارد و نقوش متفاوت روی سنگ قبرهای عمودی نامتقارن این گورستان را دیدنی و باصفا کرده‌است.
نوع چینش قبور در این قبرستان به شکل خاصی است به‌طوری که هر طایفه‌ای از اهالی روستا محل خاصی در قبرستان داشتند. روی سنگ‌قبرهای قدیمی عبارات مذهبی نادعلی، صلوات خاصه پیامبر(ص) و برای مرد مرحوم کلمه سعید و مرحومه سعیده نوشته شده است.
علی‌اصغری ادامه می‌دهد: «علائم و نقاشی‌های روی سنگ قبرها زیباست و معنا دارد. دایره‌های روبه‌روی هم به‌معنای گردونه حیات، فرشتگان، گیاهان و درختان بیشتر به چشم می‌خورد. شانه یک طرفه برای سنگ قبر مردان و شانه دو طرفه برای سنگ قبر زنان حک می‌شد. اهالی روستا نقش گیاه و درخت روی سنگ قبر را مبارک می‌دانستند. برخی از اهالی هم که طبع شعر داشتند برای متوفی شعر اختصاصی می‌گفتند و روی سنگ قبر حک می‌شد.» به‌گفته او، سنگ‌های نتراشیده از قسمت دیگر روستای طره به قبرستان آورده می‌شد.
مازندران
گورستان روستای سفیدچاه بهشهر در مازندران هم در نوع خودش یک جاذبه گردشگری است. آهک موجود در خاک این قبرستان بسیار بالاست به نوعی که رنگ خاک آن به سفیدی می‌زند. دلیل نامگذاری این گورستان سفید وجود همین خاک سفیدرنگ است. قبرستان سفیدچاه که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده به دوره تیموریان می‌رسد و از نخستین گورستان‌های مسلمانان در ایران به شمار می‌آید.
از اعتقادات جالب اهالی این روستا آن است که اگر در این قبرستان دفن شوند، جسد آنها سالم باقی می‌ماند یا هیچ آسیبی نمی‌بیند. بررسی‌ها نشان می‌دهد خاک این قبرستان دارای آهک بسیار است و اجساد در اینگونه خاک‌ها نسبت به بقیه انواع خاک دیرتر تجزیه می‌شوند.
در این قبرستان از تخته سنگ‌های کوه‌های اطراف برای سنگ لحد استفاده می‌شود که این هم در دوام جسد مؤثر است و شاید به همین دلایل بوده که افراد مهم و سرشناس اطراف را در این قبرستان دفن می‌کردند. روی سنگ قبرها علاوه بر نقوش هندسی (دایره، مربع و مثلث) از عناصر نمادین ازجمله آینه، سرو، دو کبوتر، انار و گل انار، خورشید و چلیپا نیز استفاده شده‌است.
خوزستان
گورستان شهسوار در روستای کهباد شهرستان ایذه استان خوزستان که از آثار ثبت ملی شده کشور است، مهد شیرهای سنگی نامیده می‌شود. هر مجسمه نشانه شجاعت، دلاوری در شکار، تیراندازی و جنگ بوده است و مورد جالب توجه درباره این مجسمه‌ها این است که بر سر مزار بزرگان قوم قرار می‌گرفت.
اندازه این مجسمه‌ها به بازماندگان متوفی بر می‌گردد؛ آنان براساس دلاوری‌ها و رشادت‌های فرد متوفی اندازه خاصی انتخاب می‌کردند و روی سنگ قبر قرار می‌دادند. در روستاها از چهارمحال و بختیاری تا خوزستان در مناطق بختیاری‌نشین شیرهای سنگی کوچک و بزرگی بر سر مزار چهره‌های ماندگار، سرشناس، کلانتر و بزرگ ایل از دوره افشاریه و زندیه تاکنون دیده می‌شوند که به رسم و آیین ایل بختیاری مربوط است.
اردبیل
قبرستان 400هکتاری یئری در مشگین‌شهر با عنوان گورستان انسان‌های بی‌دهان به این دلیل مشهور است که سنگ قبرهای این گورستان، نقش‌های یکنواخت از چهره انسان‌هایی هستند که دهان ندارند و کارشناسان دلیلی برای این نوع حکاکی پیدا نکرده‌اند.
تعداد 450گور در این قبرستان شناسایی شده که کوچک‌ترین آنها 3 متر و بزرگ‌ترین نیز 8 متر است. گورهای این مکان از نوع کلان سنگی و گورکان بوده و یک غار باستانی و تپه‌ای مربوط به دوران اسلامی نیز در این مکان شناسایی شده. سنگ‌نگاره‌های این گورستان با استفاده از سنگ‌های محکم، استخوان حیوانات و فلزات سخت تشکیل شده‌اند و نقش‌هایی از بز کوهی، انسان در حالت‌های متنوع و چندین نقش نامشخص دیگر دیده می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
اجساد گورستانی در ایران که هرگز نمی‌میرند + تصاویر
معمای گورستان‌های معلق | در عجیب ترین قبرستان جهان مرده‌ها به جای دفن شدن بین زمین و آسمان معلق می مانند
نظر شما