همشهری آنلاین: دکتر مریم حسینی، استاد دانشگاه الزهرا، نخستین بار زنده‌یاد صمد موحد را در درس «گلشن راز» و کلاس استاد شیخ‌الاسلامی (رحمه الله علیه) می‌بیند. حسینی، درباره برادر کوچک‌تر استاد محمدعلی موحد می‌گوید: «او را انسانی سلیم‌النفس یافتم که بیشترین خدمت را به عارفان آذربایجان و به ویژه شیخ صفی‌الدین اردبیلی کرد.» دکتر مریم حسینی به مناسبت درگذشت صمد موحد یادداشتی کوتاه در اختیار ما گذاشت که در پی می‌آید:
سال‌ها باید که تا یک سنگ اصلی ز آفتاب در بدخشان لعل گردد یا عقیق اندر یمن...
درگذشت دکتر صمد موحد مایه اندوه بسیار جامعه علمی ایران به ویژه آذربایجان است. نخستین آشنایی من با آثار ایشان در درس گلشن راز و کلاس استاد شیخ الاسلامی(رحمة الله علیه) بود. کتاب گلشن راز انتشار کتابفروشی طهوری اثری جامع و کامل بود با تصحیح و توضیح و مقدمه ایشان که در دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران تدریس میشد و احتمالا هنوز تدریس میشود. سال 1391 هم توفیق داشتم تا دیدار کوتاهی با ایشان در شهر کتاب مرکزی داشته باشم به مناسبت نقد کتاب رساله سپهسالار. در آن جلسه او را همانند همه توصیفهایی که در این روزها از ایشان خواندم و شنیدم، فردی آرام و ساکت، موقر و سلیم النفس یافتم. همچنین به یاد میآورم هنگامی که کتاب مقامات حسن بلغاری را تصحیح میکردم متوجه آثار استاد صمد موحد در مورد عارفان آذربایجان شدم و از برخی کتاب‌های ایشان در نگارش مطالبی در مورد عارفان آذربایجان در تعلیقات آن کتاب استفاده کردم. در آن زمان بهتر از هر زمان دیگری متوجه دقت و موی شکافی استاد در مورد عرفان آذربایجان شدم. از جمله مطالبی که آن زمان در این باب برایم جالب به نظر آمد وجود پیرانی به نام بابا است که گاهی تعدادشان در زمان و مکان مشترک به هفتاد و اندی میرسد. این مشایخ پایبندی چندانی به آداب خانقاهی نداشتند و اغلب آنان شوریده و مجذوب بوده و گفتار و رفتارشان بیانگر تجارب معنوی و مکاشفات و مشاهدات ایشان بوده است. از جمله عارفان با عنوان بابا، می‌توان از بابا فرج وایقانی و بابامزید و بابا حسن سرخابی نام برد.
بیشترین آثار صمد موحد در راستای احیای عرفان آذربایجان بوده است. خطه‌ای عارفخیز که متأسفانه پژوهش‌های درخور آن کمتر صورت گرفته است. تلاش دکتر موحد در راستای شناساندن عارفان این سرزمین ستودنی است. چند تن از عارفان آذربایجان بیش از دیگران مورد توجه ایشان بودند. شیخ صفی الدین اردبیلی و شیخ شبستری صاحب کتاب گلشن راز که در تک نگاریهایی که در مورد ایشان نگاشته، به آنها پرداخته است. او همچنین مجموعه آثار شیخ محمود شبستری شامل گلشن راز، سعادت‌نامه، حق‌الیقین، مرآت‌المحققین، مراتب‌العارفین را تصحیح کرده و شرح داده و همچنین کتابی خواندنی درباره محمد شبستری با عنوان «عارفی با دو چهره» نگاشته است.
در کتاب شیخ صفی الدین اردبیلی از عارفان آذربایجان سخن رانده و اطلاعات ارزشمندی در مورد وی به قلم آورده است. همچنین از جمله تحقیقات استاد در این زمینه میتوانیم از کتاب سیری در تصوف آذربایجان نام ببریم که در این کتاب نیز نام برخی از عارفان آذربایجان همراه با شرح احوال و آثارشان آمده است. تسلط استاد به زبان عربی و همچنین عرفان ابن عربی ایشان را به ترجمه فصوص الحکم کشاند که بسیاری از صوفیان قرن هفتم به بعد تحت تأثیر مکتب وی بودند، به ویژه شیخ محمود شبستری که استاد موحد تحقیقات بسیاری در مورد وی و آثارش به ثمر رسانده است.
درگذشت این استاد فاضل کامل را به خانواده گرامی ایشان به ویژه جناب آقای دکتر محمدعلی موحد تسلیت می گویم. خدایش رحمت کناد و در بهشت جای دهاد.
نظر شما