بنایی وجود نداشت که ازساخت فرهنگی و عقیدتی مردم و شهروندان و کالبد و بدنه شهر تاثیر نگیرد. اما امروز، روند شتابان تغییرات دنیای مدرن در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و معماری از یک سو و سیل ایده‌ها و طرح‌های جدید در طراحی و معماری از سوی دیگر موجب شده که سیمای امروز شهر ما نه آن هماهنگی و هم سنخی گذشته را حفظ کرده و نه ترکیب موزون و ساختار تعریف شده و معنا دار مدرن در آن پرورش یافته باشد.
حمید ماجدی، رئیس هیأت‌مدیره شهرسازان و عضو سازمان نظام مهندسی با اشاره به اینکه 3نکته مهم وجود دارد که باید در ساخت‌و‌ساز، آنها را رعایت کرد، عنوان کرد: نخستین نکته حائز اهمیت معماری ساختمان‌هاست که در کشور ما و به‌خصوص در تهران از شرایط مطلوبی برخوردار نیست. دومین مسئله هویت ساختمان‌هاست که با توجه به معماری کنونی متداول در کشور به راحتی می‌توان گفت که نه تنها این ساختمان‌ها به شهر هویتی نمی‌دهند بلکه هویت تاریخی و گذشته را از آن می‌گیرد. سومین نکته‌ای را که می‌توان به آن اشاره کرد، بحث ایمن‌سازی است.
ماجدی عنوان کرد: معماری شهرها در همه جای دنیا بخشی از هویت بومی و فرهنگی یک جامعه را به نمایش می‌گذارند. اکنون از ساخت و سازهای شهری آنچه نصیب شهروندان می‌شود، نوعی اغتشاش بصری است که هر روز، چشم‌اندازهای طبیعی را برای مردم محدودتر می‌کند.
وی افزود: این در حالی است که به موجب ماده 55 قانون شهرداری‌ها جلوگیری از ساخت و ساز غیرمجاز جزو وظایف شهرداری است. این مسئله تا حدودی در تهران توسط شهرداری کنترل می‌شود البته ناگفته نماند که در اجرا به‌طور کامل صورت نمی‌گیرد.
ساخت و سازها براساس معیار زلزله
هر ساله بین 70 تا 75 زلزله ویرانگر در سراسر جهان رخ می‌دهد که برخی از آنها خسارت و تلفات بسیار زیادی به بناهای نامقاوم وارد می‌کند.
در این میان، سهم ایران از این تعداد زلزله به‌طور متوسط هر 10 سال یک زلزله است. این در حالی است که در فاصله بین 2زمین‌لرزه بزرگ، وقوع زلزله‌های متوسط منجر به بروز خسارت‌های مالی و جانی قابل توجه می‌شود.
تکرار رویداد زمین لرزه‌هایی با قدرت کمتر یا بیشتر از زلزله بم، در هر یک از شهرهای پر جمعیت، تکرار فاجعه بم را به همراه خواهد داشت.
زلزله بم، گذشته از آثار و تبعات دلخراش و ناراحت‌کننده فرصتی ایجاد کرد تا با تجربه‌های به دست آمده در بخش ساخت و ساز، ایمنی اماکن عمومی و تامین تجهیزات و امکانات در مراحل آمادگی، پیشگیری، مقابله و بازسازی اقدام کنیم.از سوی دیگر، شهر تهران روی 3گسل جنبان در دامنه جنوبی البرز بنا شده و افزون بر آن تعدادی گسل ریز و درشت دیگر، تمام سطح این شهر را در معرض تکان‌های همیشگی قرار داده‌اند.
هرچند در نیم سده گذشته، تهران با ساخت و سازهای مهندسی در صنعت ساختمان آشنا شده و در 2دهه گذشته استانداردهای ساختمان‌سازی و مصالح ساختمانی در کشور توسعه یافته اما تهران همچنان در برابر زمین لرزه، ناپایدار و خطرپذیر است.
صمد زو اشتیاق کارشناس شهر‌سازی در این باره اظهار داشت: بدون شک در جوامع مورد تهدید زمین لرزه، ساخت و ساز مقاوم از ضروریات است. تهران به‌عنوان پایتخت ایران و پرجمعیت‌ترین شهر دارای شرایط ویژه‌ای است. در چنین شرایطی رشد بی‌رویه ساخت و سازهای مسکن که اغلب از نظر کیفیت در شرایط نامناسب قرار دارند، باعث شده ترس از این رویداد مورد توجه قرار گیرد.
بحران تراکم جمعیت در ساخت و سازها
جمعیت مجموعه شهری تهران در کمتر از 200 سال از 15000نفر به 7میلیون نفر در حوزه مرکزی و به 11 میلیون نفر در کل مجموعه رسیده است. وسعت تهران در کمتر از 130 سال تا حدود 190 برابر رشد کرده و طبعا تعداد ساختمان‌های مسکونی و غیرمسکونی آن به همین نسبت از رشد سریع و لجام گسیخته‌ای برخوردار بوده است.
ساخت و سازهای موجود در شهر تهران از نظر علمی و به اعتقاد متخصصان امر در وضعیت مطلوبی نیست و در مقابل زلزله احتمالی بسیار آسیب پذیر است.
مهرداد عزیزی، کارشناس شهر‌سازی معتقد است ؛ پس از تشکیل سازمان نظام مهندسی در شهرها در یک دهه گذشته به شهرداری‌ها اعلا شد که همه ساختمان‌ها علمی و براساس مقررات این سازمان ساخته شود، به‌طوری که ساختمان‌ها در مقابل زلزله و بحران‌های دیگر ایمن باشد. این در حالی است که قبل از این دهه دو سوم ساختمان‌ها به‌خصوص ساختمان‌های روستایی در مقابل هیچ بحرانی ایمن نشدند.
وی به یکی دیگر از بحران‌های برخی از شهرها اشاره کرد و گفت: در برخی از محدوده‌ها، بحران تراکم جمعیت به‌گونه‌ای است که شهرها در مقابل آن قادر به پاسخگویی نیستند.در بحث ایمن‌سازی باید بتوانیم برای وقوع احتمالی هر پدیده‌ای، بارهای ثقلی اضافه را برای آن ساختمان محاسبه کنیم و براساس این محاسبات بسازیم.
وی با اشاره به اینکه یکی از نکات مهم این است که آیین‌نامه‌های ساخت و ساز مطابق علم روز باشد، گفت: عمده نگرانی‌ها در مورد ساخت و سازهای خصوصی و خانه‌های مسکونی این است که متأسفانه ما همیشه از اطلاعات روز در زمینه تنظیم آیین‌نامه ساخت و ساز فاصله داریم و تنها به اقتباس از منابع خارجی اکتفا می‌کنیم.
