همشهری آنلاین: بیست سال پیش دوره غش و ضعف برای هر چیزی بود که پست‌مدرن محسوب می‌شد. پست‌مدرن مثل وِردی جادویی وقتی به لب می‌آمد، گوش‌ها را تیز و چشم‌ها را خیره می‌کرد. هنر در چنبره پست‌مدرنیسم بود و هر چیزی که پست‌مدرن نبود، ارج و قربی نداشت. این روزها دیگر پست‌مدرن و پست‌مدرنیته و پست‌مدرنیسم بروبیای آن سال‌ها را ندارد. حالا پست‌مدرنیسم یکی از دوره‌های تاریخ هنر شده که حتی می‌توان نقدش کرد و در مذمت عوام‌فریبی و نخبه‌کشی‌اش سخن‌ها گفت. دیگر کلمه پست‌مدرن آن طنین جادویی را ندارد و نگاه‌ها را خیره نمی‌کند و کسی را مرعوب نمی‌سازد. در عوض، هنر چیدمان یا اینستالیشن آرت این وظیفه را بر دوش گرفته است. هر چیزی که در حیطه نقاشی یا مجسمه‌سازی یا عکاسی یا ویدئو آرت نگنجد و ترکیب چند تایی از اینها باشد، به ناچار نام چیدمان بر آن گذاشته می‌شود. کاری به آن دسته از چیدمان‌های اثرگذار و جدی و دارای فکر و هدفی خاص ندارم، مسئله‌ام با «چیز» هایی است که معلوم نیستند دقیقاً قرار است چه باشند و چه کنند.
مشکلی که بسیاری از چیدمان‌های ما با آن مواجه هستند این است که با روح هنر چیدمان همخوانی ندارند. در این چیدمان‌ها، «تولیدکننده» چیدمان می‌تواند آنچه را مد نظر دارد در قالب نقاشی بیان کند یا در قالب مجسمه‌سازی یا در قالب ویدئوآرت و به وضح نیازی نیست که از فرم چیدمان استفاده کند. اما استفاده از چیدمان در این موارد یک علت بزرگ دارد؛ ایده اولیه، جرقه نخست، فکر ابتدایی کار چنان بی‌مایه و کوچک است که برای بزرگ کردن آن چاره‌ای جز توسل به شلوغ‌کاری نیست.
«تولیدکننده» خیال می‌کند با ترکیب چند رشته هنری ــــ بی‌آنکه بر هیچ یک از آنها به طور کامل مسلط باشد یا شناخت درستی از ابعاد مختلف‌شان داشته باشد ــــ می‌تواند تماشاگر را تحت تأثیر قرار دهد. در واقع، ایده کلی بسیاری از چیدمان‌ها تحت تأثیر قرار دادن تماشاگر است. تماشاگر باید به وجد بیاید، متحیر شود و تعجب کند. این همان کاری است که از شعبده‌بازها انتظار می‌رود. یک شعبده‌باز خوب، با ترفند و شگرد، چیزی را در مقابل چشمان ما غیب یا ظاهر می‌کند. در وهله اول از کار او حیرت می‌کنیم و تبحر و استادی‌اش را می‌ستاییم؛ اما کافی است تا راز کار شعبده‌باز را دریابیم تا استادی و مهارت او در نظرمان افول کند. هر حقه‌ای، هرقدر بزرگ و جذاب، باز حقه است و نسبتی با هنر ندارد.
بسیاری از چیدمان‌هایی که در گالری‌های شهر به نمایش درمی‌آیند، شبیه همین شعبده‌بازی‌ها هستند. به محض اینکه رازشان عیان شود، دیگر جاذبه و جذبه‌ای ندارند. بار دیگر که به تماشای یک اثر چیدمان رفتید، مراقب باشید ــــ به جای هنر ــــ شعبده به خوردتان ندهند.
نظر شما