جنگ هشت ساله کشور ما در برابر دشمن نیز گوشه‌ای از تاریخ ایران زمین است که خاطره‌های تلخ و شیرین زیادی را در خود دارد. تاریخ جنگ در سرزمین ما و مهمترین مصداقش در هشت سال دفاع مقدس، با تاریخ جنگ در قالب ملل و در اکثر ادوار تاریخی متفاوت است.
جهانی مجهز به آخرین دستاوردهای نظامی و فنی با جنگ افزارهای مهیب و ابزارهای کشتار جمعی و با داشتن سرمایه‌های نا‌محدود به رویارویی این سرزمین آمده بود و دلاور مردان این سرزمین بار دیگر حماسه روح در مصاف ماده و برتری ایمان بر قوای مادی را به اثبات رساندند.
با هر معیاری، حتی از چشم دشمنان، ارزش‌های مقدسی که در این سوی میدان حاکم بود نه فقط عامل استقامت و پیروزی در برابر سرب و پولاد، بلکه به دلیل بازگشت اعتماد به نفس تاریخی ملتی بود که در قرون اخیر فرصت ابراز وجود و قدرت‌نمایی و اثبات حقانیت خود در جنگ‌های پیاپی و نابرابر را نیافته بود.
اگر این جنگ هشت ساله را امام خمینی(ره) نعمتی برای ما خواند از آن رو بود که دفاع مقدس فرصت و آزمونی را ایجاد کرد برای کشف دوباره آن ارزش‌ها در میدان عملی جهاد و شهادت، غرور، غیرت، ایمان و استقامت، ارزش‌هایی ناشناخته برای دنیایی که در میدان جنگ جز سلاح آهنین نمی‌شناسند.
از این رو حفظ این تجربه بی‌مانند تاریخی و تذکر دائمی دستاوردهای معنوی و مادی و استمرار ارزش‌های والای آن در سطح جامعه و حتی جهان، وظیفه خطیری محسوب می‌شود که حفظ پیوند نسل حاضر و نسل‌های آتی با آن دستاوردها و ارزش‌ها و حتی تداوم حیات قومی و تمامیت ارضی و و‌حدت ملی این سرزمین در گرو آن است.
احیای خاطرات دفاع مقدس
باغ موزه دفاع مقدس با این هدف در بخشی از اراضی عباس‌آباد، در بزرگراه حقانی، ورودی پارک طالقانی در ضلع جنوبی ایستگاه مترو در حال ساخت است. اراضی عباس‌آباد تهران که روزی می‌رفت تا باز هم میزبان ساختمان‌های اداری و تجاری شود، اینک شاهد ساخت فضاهایی است که توسعه فرهنگی را به دنبال دارد و فرهنگ ایرانی-اسلامی را به چشمان هر بیننده‌ای دعوت می‌کند.
طرح و احداث باغ موزه دفاع مقدس در راستای این دیدگاه و با هدف ساماندهی و تمرکز بخشی به مجموعه تلاش‌های رزمندگان جنگ تحمیلی و یادآوری دلاورمردی‌های آن روزگار در طول قریب به دو دهه که از آن زمان می‌گذرد، انجام می‌شود و رسالت ثبت و ضبط و یادآوری آگاهی‌ها، ارزش‌ها و عواطف عمیق و فرهنگ گرانقدر دفاع مقدس را بر عهده دارد.
محتوای این باغ موزه، هر آن چیزی است که بازتاب دهنده تاریخ دفاع در ادوار مختلف گذشته سرزمین ما باشد، از آلات و ادوات جنگ در دورانهای باستان تا به امروز، اسناد و فرامین و نشان‌های جنگی دورانهای مختلف، تصویر و تندیس بزرگان تاریخ دلاوری – شهیدان نام‌آور تاریخ- تا آثار مختلف هنری که در دورانهای مختلف تاریخ در حاشیه جنگ یا درباره آن تولید و عرضه شده است.
همچنین تجسم عینی برخی فضاها و نمونه‌های کوچک میادین جنگ در ابعاد واقعی یا نمادین با جنگ افزارهای شبیه‌سازی شده و غیره در آن وجود دارد؛ ضمن آن که تاکید بر وجود فضاهای باز اعم از فضای سبز برای حضور و تفرج عامه مردم و فضایی برای برگزاری رزمایش‌ها در مناسبت‌های مختلف، امکان تنوع کاربری‌های مختلف را بنا بر مناسبت‌های زمانی افزایش می‌دهد.
این کاربری‌ها شامل رزمایش‌های هفته دفاع مقدس، برگزاری آئین تعزیه در ماه محرم یا نمایش فیلم‌های جنگی بر پرده بزرگ و در هوای آزاد و حتی جشنواره‌های فیلم و نمایش دفاع مقدس است.
مقدمات ساخت پروژه باغ موزه دفاع مقدس
مطالعات اولیه پروژه باغ موزه دفاع مقدس طی جلسات متعدد با مدیریت شهری، شورای اسلامی شهر تهران، بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس و ستاد کل نیروهای مسلح به تایید رسید و ساختار مدیریت و طرح و اجرا مشخص شد.
سپس طراحی باغ موزه دفاع مقدس به مسابقه گذاشته شد و 250 گروه در مسابقه شرکت کردند که از آن بین 42 اثر به دبیرخانه تحویل و جوایز برگزیدگان در آبان ماه 84 در مراسم ویژه‌ای با حضور شهردار تهران، ریاست شورای شهر تهران و ریاست بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس اهدا شد.
معرفی بخش‌های مختلف باغ موزه دفاع مقدس
باغ موزه دفاع مقدس دارای کالبدی در سه بخشی است: بخش اول راه تعالی که شامل تالارهای شش گانه، بنای یادبود شهید گمنام و صحن وسیع انتظار که تالار هفتم را تداعی می‌کند.در بخش دوم این کالبد که باغ است، صحن وسیع انتظار و فضاهای سبز و باز شهری و دسترسی‌ها‌ی عمومی قرار دارد.
صحن وسیع انتظار، زمینی است به مساحت 40 هزار متر مربع که بنای یادبود برای ذکر، نماز و دعا اختصاص داده شده است که با توجه به باز بودن این فضا، 20 هزار متر مربع از فضای تداعی برای این صحن در نظر گرفته شده است و 20 هزار متر مربع از باغ نیز به آن اختصاص یافته است.
بخش سوم نیز به مساحت 11 هزار و 500 متر مربع فضاهای جنبی این کالبد را شامل فضاهای اداری، اجتماعات، خدماتی و اطلاع‌رسانی تشکیل می‌دهد و 182 هزار متر مربع نیز محوطه‌سازی در آن انجام گرفته است. همچنین سالن آمفی‌تئاتر با ظرفیت 500 نفر، پارکینگ‌های طبقاتی، دریاچه مصنوعی، کتابخانه و پژوهشکده نیز در این پروژه پیش‌بینی شده است.
در مجموع 480 متر مربع فضای اداری، 15 هزار و 630 متر فضای آرایه، دو هزار و 10 متر فضای فرهنگی، 1230 متر مربع فضای رفاهی، 2010 متر فضای پشتیبانی و مجموع فضاهای سرپوشیده 21 هزار و 360 متر مربع خواهد بود.
باغ موزه دفاع مقدس، متفاوت از سایر موزه‌های کشور
مهندس اکبر تشکری‌نیا، مدیر عامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران در مورد ساخت این پروژه در تپه‌های عباس‌آباد می‌گوید: در گذشته قرار بود تا ساختمان‌هایی اداری و یا تجاری در این مجموعه ساخته شود و طرح‌هایی با این موضوع برای آن صورت گرفته بود، اما در دوره جدید مدیریت شهری، قرار شد تا کل این فضا به عنوان فضایی عمومی در اختیار شهروندان قرار گیرد که در آن طراحی این فضای عمومی صرفاً یک پارک نبود، بلکه فضاهای مختلف فرهنگی و تفرجی برای آن در نظر گرفته شد.
وی می‌افزاید: در این اراضی علاوه بر باغ موزه دفاع مقدس، باغ هنر، باغ کتاب، باغ قرآن و غیره در نظر گرفته شده است تا قابل استفاده برای همه شهروندان باشد و این اراضی به عنوان آدرسی برای تفریح مردم شناخته شود.
تشکری‌نیا ساخت این پروژه را با در نظر گرفتن همه استانداردهای بین‌المللی می‌داند و می‌گوید: باغ‌موزه دفاع مقدس تمام ویژگی‌های یک موزه با استانداردهای بین‌المللی را در خود دارد و در هر هفت منزل آن از آخرین فناوری روز دنیا استفاده شده است تا بازگو کننده بخش‌هایی از دفاع مقدس باشد.
وی ادامه می‌دهد: به دلیل استفاده از این فناوری، امکان تغییر سریع سناریوی موزه در طول زمان بهره‌برداری مانند موزه‌های بزرگ دنیا وجود دارد، ضمن این که در برنامه‌ریزی این مجموعه به این موضوع توجه شده است که در آینده امکان برگزاری مراسم فرهنگی هنری مرتبط با موضوع دفاع مقدس اعم از جشنواره‌های فیلم، تئاتر، هنرهای تجسمی و غیره را در خود داشته باشد.
تشکری‌نیا با اشاره به بخشی از باغ موزه به عنوان دره باغ که در فضای باز این مجموعه قرار دارد، ادامه می‌دهد: این فضا نیز ضمن ارائه مضامین مورد نظر، محیطی توام با آرامش و مفرح را برای حضور مردم و استفاده از امکانات متنوع موزه فراهم می‌کند. به گفته تشکری‌نیا طرح به گونه‌ای است که گویی از دل آسمان جوشیده و سپس به سوی زمین سرازیر شده و گسترش می‌یابد.
تشکری‌نیا ادامه می‌دهد: باغ موزه دفاع مقدس یکی از پروژه‌های مهم شهرداری تهران است و در حال حاضر زمان زیادی برای اتفاق نظر در مورد بخش‌های مختلف آن از نظر محتوا صرف شده است.
تشکری‌نیا می‌افزاید: پروژه باغ موزه دفاع مقدس پیچیدگی‌ها و حساسیت‌های خاص خود را دارد و تلاش شده تا در مورد بخش‌های آن با بخش‌های مختلف از جمله سپاه، بسیج و ارتش جمهوری اسلامی اتفاق‌نظر وجود داشته باشد.
وی می‌افزاید: تلاش شده تا موزه دفاع مقدس متفاوت با موزه‌های دیگر و به شکلی کاملاً فعال، پویا و کاربردی برای نسل‌های سوم و چهارم انقلاب طراحی و ساخته شود و فضای خشک و بی‌روح موزه‌های معمول دیگر را نداشته باشد. به گفته مدیر عامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران قرار گرفتن باغ موزه دفاع مقدس در کنار باغ ایرانی و فضاهای دیگر فرهنگی و تفریحی تنوع و امکان جذب بیشتر برای جوانان را به همراه دارد.
باغ موزه دفاع مقدس عهده‌دار فرهنگ سلحشوران پس از واقعه عاشورا
احمد نوریان معاون فرهنگی - اجتماعی شهرداری تهران نیز در مورد باغ موزه دفاع مقدس می‌گوید: طرح احداث باغ موزه دفاع مقدس با هدف ساماندهی و تمرکز بخشی به مجموعه تلاش‌های پراکنده دلسوزان و یادآوران مخلص در دوران دفاع مقدس صورت گرفته است.
وی می‌افزاید: دفاع مقدس از وجوه مادی و معنوی مختلفی برخوردار است، که درک ابعاد تاریخی آن نیاز به بازخوانی و بررسی‌‌های فراوانی دارد و در مجموع باغ موزه دفاع مقدس، رسالت دائمی فرهنگ سلحشوران عاشق در روزگار پس از جنگ را همچون رسالت زینب کبری(س) پس از واقعه عاشورا بر عهده می‌گیرد.
طراحی هفت منزل عرفانی در باغ موزه دفاع مقدس
این پروژه که در زمینی به مساحت 200 هزار متر مربع بنا شده است، حدود30 هزار متر مربع فضای زیر‌بنایی ساختمانی دارد و دارای 70 هزار متر مربع فضاهای تداعی کننده دفاع مقدس است.
عملکرد مجموعه در بخش‌های سه‌گانه‌ای سامان می‌گیرد که باید انتقال آگاهی و حس حضور را در کالبد فضای مادی مجموعه، رنگی از تعالی ببخشد که این مسیر در اصطلاح راه تعالی نامیده می‌شود.
این مسیر بعد حماسی هفت‌خوان را با مکاشفه هفت مرحله عرفان در هم خواهد آمیخت و در هفت منزل جرعه‌ا‌ی از دریای حضور در دفاع مقدس را به ناظران هدیه می‌کند. این هفت منزل شامل منزل آستانه، دوم منزل حیرت و حقانیت، سوم منزل دفاع، چهارم منزل آرامش و منزل پنجم شهادت است که خود از هفت بخش تشکیل می‌شود. این هفت بخش را گام نیت، گام همت، گام هجرت، گام ریاضت، گام سرعت، گام سبقت و گام شهادت نامگذاری کرده‌اند.
در ادامه این منزل‌ها نیز، منزل پیروزی و منزل سرانجام وجود دارد که مجموعه این ارزش‌ها در انتهای مسیر تعالی، در نمادهای انتظار ظهور جلوه‌گر می‌شود. به طور کلی در برنامه این هفت تالار که در راه تعالی طراحی شده است، مفاهیم عمیق دفاع مقدس از مجموعه وقایع منجر به انقلاب اسلامی تا رسیدن به یادمان دفاع مقدس و ادای احترام به شهدای آن را نشان می‌دهد.
بهره‌برداری از باغ موزه دفاع مقدس تا پایان تابستان امسال
تشکری‌نیا در مورد اقدامات انجام شده در این پروژه می‌گوید: این پروژه تا‌کنون حدود 60 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است و بخش‌هایی از ابنیه آن به پایان رسیده است. وی می‌افزاید: در ابتدا قرار بود تا این پروژه در دو فاز اجرا شود که به دستور شهردار تهران، عملیات اجرایی با سرعت بیشتری ادامه یافته است تا شاهد افتتاح باغ موزه دفاع مقدس در یک مرحله باشیم.
مدیر عامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران معتقد است این پروژه ارزشی و معنوی، بسیار بزرگ و حساس است و امیدواریم تا در هفته دفاع مقدس و در پایان تابستان امسال به بهره‌برداری برسد.
به گفته تشکری‌نیا، با توجه به این که این مجموعه، فضایی است که معنویت جنگ هشت ساله و دلاوری رزمندگان ما را نشان می‌دهد، برای نسل امروز که خاطره‌ای از آن روزگار ندارند بسیار جذاب خواهد بود، ضمن آن که خاطرات تلخ و شیرین بسیاری از مردم کشور ما را زنده خواهد کرد و کسانی که به این مجموعه می‌آیند با استفاده از این فضا و فضای باز مفرح این مجموعه، خاطره‌ای خوش را از سپری کردن زمانشان در این مکان خواهند داشت.
همشهری جمعه
