همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: برای ورود به این مسجد باید از یک در چوبی دولنگه که ارتفاع بسیار کمی دارد بگذرید تا به حیاط برسید. در همان بدو ورود به مسجد، شبستان زیبای آن در ضلع شمالی که با دو ستون بلند استوار شده و نیز حوض بزرگ و هشت ضلعی و فیروزه‌ای رنگ مرکز حیاط جلب توجه می‌کند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
به گواه کتیبه کاشی‌کاری سر در ورودی مسجد، ساخت این بنا در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار به پایان رسیده و حدود ۱۵۰ سال قدمت دارد. اگرچه مسجد بارها تعمیر و مرمت شده اما ساختمان بنا تغییر نکرده و هنوز معماری سنتی خود را حفظ کرده است. مسجد و مدرسه حاج قنبرعلی‌خان که به نام بانی خود حاج قنبرعلی خان سعدالدوله به مسجد سعدیه نیز شهرت دارد، بنایی دو طبقه شامل سردر ورودی، دو ورودی مجزا، دالان و هشتی، صحن و شبستان و هجده حجره، گنبد، رواق‌ها و دیوارهای کاشی‌کاری شده است.
یکی از ویژگی‌های معماری این مسجد ساده اما بسیار چشم‌نواز وجود دو شبستان زمستانی و تابستانی است. «علیرضا زمانی» تهران‌پژوه دراین‌باره می‌گوید: «شبستان تابستانی این مسجد در ضلع جنوبی صحن قرار گرفته و گنبدخانه و دو رواق دارد. شبستان زمستانی صحن نیز در ضلع غربی آن واقع شده و دو ورودی دارد. یکی از صحن مسجد و مدرسه و دیگری در ضلع جنوبی و از کوچه شهید علی مرادی.»
اما یکی از زیباترین نمادهای معماری این مسجد، ماذنه یا همان محل اذان‌گویی است که در گذشته وقتی خبری از آپارتمان‌های بلندبالای اطراف نبود به رهگذران ناآشنا نشان می‌داد مسجدی در نزدیکی آنهاست. زمانی درباره ویژگی‌های این ماذنه می‌گوید: «ماذنه ۶ متری مسجد حاج قنبرعلی‌خان روی پشت بام مسجد قرار دارد و علاوه بر اینکه محل گفتن اذان بود، قسمت پایینی آن به عنوان بادگیر شبستان تابستانی مسجد هم استفاده می‌شد. مسیر دسترسی به این ماذنه نیز معماری جالبی دارد. پله‌هایی مارپیچ در داخل بدنه ماذنه تعبیه شده و قسمت اذان‌گویی آن هم با آجر سنتی تزیین شده است.» زمانی درباره معماران و هنرمندان این بنای زیبا می‌گوید: «در منابع مکتوب در فهرست معماران این مسجد تنها به نام محمد قزوینی معروف به عمادالکتاب خطاط کتیبه سر در ورودی مسجد اشاره شده است.»
نام: مسجد و مدرسه حاج قنبرعلی خان
معمار: محمد حسین قزوینی (خطاط)
بانی: حاج قنبرعلی خان سعدالدوله
محله: عودلاجان
سال ساخت: ۱۲۵۰ هجری شمسی
نظر شما