واکنشی است از احساس عمیق مذهبی ملت ایران؛ نمایشی است از بپا خاستن مردمی که می‌خواستند ظلم و ستم را از بن برکَنند؛ تجسمی است از تاریخ اسلام و درجه‌ای است برای سنجش فداکاری و از خودگذشتگی انسان‌هایی که به دنبال آرمان الهی حرکت می‌کنند.
پانزدهم خرداد، روز قیام خونین مردم جان‌برکفی است که به نام اسلام و برای اسلام به میدان آمدند تا سلطه طاغوتیان را از کشورشان برچینند.
دستگیری امام خمینی(ره)
در سحرگاه پانزدهم خرداد سال 1342، دژخیمان رژیم ستمشاهی به خانه امام خمینی(ره) یورش بردند. آنها امام را که سه روز پیش از آن، به مناسبت عاشورای حسینی در مدرسه فیضیه، در سخنان کوبنده‌ای، از جنایات شاه و اربابان آمریکایی و اسرائیلی او پرده برداشته بود، دستگیر و دور از چشم مردم، به زندانی در تهران منتقل کردند.
هنوز چند ساعتی از این حادثه نگذشته بود که خیابان‌های شهر قم، زیرپای مردان و زنان انقلابی به لرزه درآمد. این صحنه، در آن روز در تهران و چند شهر دیگر نیز بوجود آمد.
قیام پانزدهم خرداد قم
پس از انتشار خبر دستگیری امام(ره) بسیاری از مردم قم، به منزل ایشان رفتند و به اتفاق فرزندشان، حاج آقا مصطفی، در حدود ساعت شش بامداد، به سمت حرم حضرت معصومه(س) حرکت کردند. پس از مدتی، صحن مطهر و خیابان‌های اطراف، لبریز از جمعیتی شد که شعار «یا مرگ یا خمینی» را با هیجان شدیدی تکرار می‌کردند.
در همان زمان، علما و مراجع وقت هم با صدور بیانیه‌هایی، خواستار آزادی فوری حضرت امام(ره) شدند. در حدود ساعت 10 صبح، با ورود نیروهای مسلح برای تقویت نیروهای شهربانی قم، تیراندازی و رگبار مسلسل‌ها شروع شد و تعداد زیادی از مردم زخمی شده یا به شهادت رسیدند.
رود خون در تهران
مردم تهران همچون سایر شهرها، در اعتراض به دستگیری امام خمینی(ره) به خیابان‌ها ریختند و قیام خونین خویش را آغاز کردند. سیل خروشان کشاورزان غیور و کفن‌پوش ورامین، دهقانان کن و نیز مردم جماران به سوی تهران سرازیر شد.
انبوه جمعیت بازاری، بارفروش، دانشگاهی و اقشار مختلف مردم، با فریادهای رعدآسای «یا مرگ یا خمینی» و «مرگ بر شاه» تهران را به لرزه درآورد. شاه که در برابر قیام ملت، تاج و تخت خود را در حال زوال می‌دید، با رگبار مسلسل به جنگ ملت مظلوم رفت و تهران را در پانزدهم خرداد1342، کشتارگاه مخوف تبدیل ساخت.
راه‌پیمایی در سایر شهرها
در بیشتر شهرها، درگیری، راه‌پیمایی، برگزاری جلسات و نیز سخنرانی برضد رژیم و اعتراض به دستگیری امام صورت گرفت. در بعضی از شهرها مانند شیراز، تبریز و مشهد، اعتراض از شدت و گستردگی بیشتری برخوردار بود که در اثر این حوادث، تعداد زیادی کشته، مجروح یا زندانی شدند.
انعکاس نهضت پانزدهم خرداد
پس از واقعه پانزدهم خرداد 1342، با وجود سانسورهای شدید دستگاه شاه، خبرهای دستگیری امام خمینی(ره) و قیام پانزدهم خرداد؛ در مدت کوتاهی، تنها در سراسر کشور، که به فراتر از مرزها گسترش یافت و موجی از نفرت و خشم برضد شاه به راه افتاد.
وزه‌های علمیه نجف، کربلا و کاظمین، به حمایت از امام خمینی(ره)، تلگراف‌هایی به سران کشورهای اسلامی و سازمان‌های بین‌المللی مخابره و کشتار پانزدهم خرداد رژیم را به شدت محکوم کردند. تمام این جریان‌ها در حالی صورت می‌پذیرفت که در مطبوعات کشور هیچ خبری از حقایق و وقایع منعکس نمی‌شد. این موضوع در مطبوعات جهان نیز انعکاس وسیعی داشت.
آزادی امام امت
جنبش پانزدهم خرداد، اگر چه واکنش طبیعی مردم مسلمان در برابر مصوبات خلاف اسلام رژیم و بازداشت امام خمینی(ره) بود، آزادی فوری ایشان را در برنداشت. از این‌رو، اعتراض‌ها از همه نقاط ادامه داشت و سرانجام علمای طراز اول کشور، برای چاره‌جویی، در تهران اجتماع کردند. رژیم حاکم که از یک پانزده خرداد دیگر بیمناک بود، کوشید آنها را پراکنده سازد و قدمی در راه خواست آنها برندارد.
از طرفی مراجع تقلید، اعلامیه‌ای صادر کردند، مبنی بر این که امام خمینی(ره) مجتهد جامع‌الشرایط و مرجع تقلید است و بر‌اساس قانون، از محاکمه و تعرض مصون است. سپس با انتشار این مطلب، رژیم خود به خود مجبور شد برای فرونشاندن نارضایتی‌های عمومی، امام خمینی(ره) را هجدهم فروردین 1343 آزاد کند.
قیامی مردمی
قیام پانزدهم خرداد 1342، قیامی کاملاً مردمی بود تکیه‌گاهی جز مردم رنج‌دیده و مظلوم ایران نداشت. اینان، نه چهره‌های سیاسی محض بودند و نه مردمی که برای هواهای نفسانی و مادی قیام کرده باشند، بلکه همین مردم پاک‌دل کوچه و بازار بودند که یک صدا و یک نوا برضد ظلم و خیانت رژیم ستمشاهی پهلوی بپا خاستند. به همین دلیل، رژیم شاه سخت به وحشت افتاد و چاره‌ای جز گلوله‌باران مردم ندید.
امام خمینی(ره) درباره روز پانزده خرداد 1342 چنین فرمودند: «روز پانزده خرداد، در عین حال که چون عاشورا، روز عزای عمومی ملت مظلوم است، روز حماسه‌آفرین 15خرداد، بزرگداشت ارزش‌های انسانی در طول تاریخ است.»
* مشاور شهردار و رئیس مرکز فعالیت‌های دینی
همشهری جمعه
