آیا سرمای هوا واقعا باعث سرماخوردگی می‌شود؟ | چه کار کنیم سرما نخوریم؟

همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: شاید شما هم از خیلی‌ها شنیده باشید که می‌گویند قرار گرفتن در معرض هوای سرد باعث شد که سرما بخورند. حتی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های ما همیشه می‌گفتند سرمای هوا باعث شد بچاییم و مریض شویم.

اما آیا سردی هوا و قرار گرفتن در معرض سرما می‌تواند عامل سرماخوردگی افراد باشد؟ یا این موضوع، باوری غلط و نادرست است و اساس علمی ندارد؟ آیا ساکنان مردم سردسیر بیش از ساکنان مناطق گرمسیر سرما می‌خورند و بیمار می‌شوند؟ چه عوامل دیگری موجب ابتلای ما به سرماخوردگی می‌شود؟

بیشتر بخوانید؛

• چرا بعضی‌ها تند تند سرما می‌خورند؟ | این افراد دچار عفونت‌های تنفسیِ مکرر می‌شوند | چند بار در سال سرما بخوریم نرمال است؟

• مهم‌ ترین ویروس‌ های در حال گردش در زمستان | آسیب پذیری کودکان و نوزادان به ویروس‌های تنفسی

اصلا خرافات نیست

دکتر بابک پورقلیچ، پزشک عمومی و رئیس دفتر تهران انجمن پزشکان عمومی ایران در گفتگو با همشهری‌آنلاین به این سوالات پاسخ داده است. او می‌گوید: این تصور که قرار گرفتن در سرما و هوای سرد باعث سرماخوردگی می‌شود، حرف کاملا درستی است و اصلا هم خرافات یا باور نادرستی نیست. اما موضوع این است که خیلی‌ها فکر می‌کنند خود هوای سرد است که عامل سرماخوردگی است. در حالی که اگر این طور بود، ساکنان شهرهای سردسیر یا کشورهایی که دمای خیلی پایینی دارند، باید بیشتر از ساکنان مناطق گرمسیری سرما بخورند. در حالی که این طور نیست و این اتفاق نمی‌افتد.

دکتر پورقلیچ توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: وقتی تغییر ناگهانی دما اتفاق می‌افتد، یعنی زمانی که دمای بدن ما بالا است و ناگهان در معرض سرما قرار می‌گیریم، عروق مخاطی ما منقبض می‌شوند. انقباض عروق، خون‌رسانی به مخاط را کاهش می‌دهد. در مخاط‌های تنفسیِ ما میکروب‌ها حضور همیشگی دارند، اما در حالت عادی به خاطر سیستم دفاعی بدن که از طریق گردش خون تامین می‌شود، سلول‌های دفاعی یا واسطه‌های دفاعی مانع ورود میکروب‌ها به بدن و رشد و تکثیر آنها می‌شوند.

این پزشک عمومی ادامه می‌دهد: وقتی به صورت ناگهانی انقباض عروق صورت می‌گیرد، خون‌رسانی به بافت‌ها دچار مشکل می‌شود و در این فرصت کوتاه، میکروب‌ها شروع به رشد می‌کنند و میکروب‌هایی که بیماری‌زایی بیشتری دارند و بیشتر در بافت مخاط تنفسی حضور دارند، می‌توانند رشد کنند و منجر به بروز یک بیماری تنفسی شوند.

رئیس دفتر تهران انجمن پزشکان عمومی ایران با اشاره به این که عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی را هم اصطلاحا سرماخوردگی می‌گویند، می‌گوید: تا بدن دوباره بیاید و نیروهای دفاعی خود را از جاهای مختلف جمع کند و متمرکز کند و بتواند بر بیماری غلبه کند، چند روز زمان می‌برد. مدت بیماری بسته به بیماری‌زاییِ آن عامل بیماری‌زا ممکن است از ۳ روز تا ۲ هفته متفاوت باشد.

این پزشک تاکید می‌کند: بنابراین سرما به تنهایی نمی‌تواند عامل سرماخوردگی یا بیماری‌زایی باشد. بلکه ضعف سیستم ایمنی باعث کاهش ایمنی بدن می‌شود و درنتیجه ما مبتلا می‌شویم.

چه راه‌های دیگری برای سرماخوردگی هست؟

اما چه راه‌های دیگری برای ابتلا به سرماخوردگی وجود دارد؟ اصلا میکروب‌ها چطور وارد مخاط‌ها یا بدن ما می‌شوند و ما را درگیر می‌کنند؟ جواب این موضوع بسیار ساده است اما خیلی از ما آن را نمی‌دانیم.

دکتر پورقلیچ در این باره توضیح می‌دهد: راه‌های ورود میکروب‌ها به داخل بدن فرد بیشتر از طریق محیط صورت می‌گیرد که می‌تواند به صورت قطرات تنفسی باشد یا آلودگی‌هایی که از طریق مخاط‌ها وارد بدن ما می‌شوند.

رئیس دفتر تهران انجمن پزشکان عمومی ایران می‌گوید: در محیط‌هایی که تجمعات افراد بیشتر است، جاهای بسته‌ای مثل مترو، اتوبوس، پادگان‌ها، مراکز درمانی، مدارس و ... که تراکم جمعیت بالا است، ترشحات تنفسی در هوا یا محیط وجود دارد و اگر ما از روش‌های پیشگیری مثل ماسک استفاده نکنیم، خیلی راحت در معرض این ترشحات قرار می‌گیریم و اگر عوامل عفونی توسط فردی که بیمار است، در محیط منتقل شود، امکان این که این ترشحات وارد مخاط ما شوند، هست.

دکتر پورقلیچ تاکید می‌کند که البته با ورود این ترشحات به بدن، ما لزوما بیمار نمی‌شویم. مگر این که سیستم ایمنی ما ضعیف باشد یا آن عامل بیماری‌زا آن قدر قوی باشد که بتواند در لحظه ورود، بر سیستم ایمنی ما غلبه کند.

چه کار کنیم سرما نخوریم؟

به گفته این پزشک عمومی، پوشاندن ورودی‌های مخاطی اعم از بینی و دهان - مثلا با استفاده از ماسک - از دو طریق یا مکانیزم می‌تواند از ابتلای فرد به بیماری‌های تنفسی و ویروسی جلوگیری کند. یک راه این است که تنفس ما را گرم نگه می‌دارد و بنابراین از انقباض عروق مخاطی جلوگیری می‌کند و مانع تضعیف سیستم دفاعی بدن می‌شود. دوم این که سدی در برابر ورود قطرات بیماری‌زا یا قطرات معلق در هوا می‌شود و به این ترتیب امکان و احتمال ورود عامل بیماری‌زا به بدن را کاهش می‌دهد.

دکتر پورقلیچ می‌گوید: در این فصول سرد و با توجه به شیوع آنفلوآنزا و کووید۱۹ توصیه می‌شود افرادی که در محیط‌های شلوغ حضور دارند یا با ارباب رجوع در تماس هستند، حتما از ماسک استفاده کنند و اگر موقعیتی پیش آمد که مجبور شدند دست به بینی و دهان و چشم‌های خود بزنند، آن موقع دست‌های خود را بشویند یا ضدعفونی کنند. چون شستن پیاپی دست‌ها هم ضررهای خودش را دارد.

دست‌ها؛ مهم‌ترین عامل انتقال بیماری به بدن

این پزشک درباره راه دیگر انتقال بیماری‌های تنفسی و ویروسی به بدن می‌گوید: راه دیگر انتقال بیماری‌ها، آلودگی مخاط‌های ما است و مهم‌ترین عامل انتقال آلودگی هم دست‌های ما هستند. ما از لحظه‌ای که از منزل خارج می‌شویم، دست‌های‌مان به طرق مختلف آلوده می‌شوند و این آلودگی را ناخودآگاه به مخاط‌های خود یعنی دهان، چشم‌ها و بینی منتقل می‌کنیم.

دکتر پورقلیچ این نکته را هم اضافه می‌کند که این میکروب‌ها در مخاط‌ها لانه‌گزینی می‌کنند و زمانی که شرایط برایشان مناسب بود یا اگر بیماری‌زایی میکروب‌ها زیاد باشد، باعث بیماری ما می‌شوند. به همین دلیل است که در فصول سرد سال که مدارس فعالند، درها و پنجره‌ها بسته‌اند و مردم تماس بیشتری با همدیگر دارند، بیماری‌های ویروسی و تنفسی خیلی شایع‌ترند.