نه از هیاهوی آدم‌ها و ماشین‌ها خبری هست و نه از هیجان رنگ‌ها و صداها که چشم‌ها را می‌نوازند و می‌آزارند. گویی زندگی و هرچه که در شهر هست به‌خواب می‌رود. خوابی که می‌گویند خوب نیست و کارشناسان شهری آن را معلول چندین و چند علت می‌دانند و از اینکه این خواب، شهر را به رخوت می‌برد، نگران هستند.
با اینکه خیابان‌های بی‌نور و صدا، شهر را به رخوت می‌برد، آنها می‌گویند: مسئولان باید از همان سال‌های شکل‌گیری و توسعه تهران برای زندگی شبانه آن برنامه‌ریزی می‌کردند و نمی‌گذاشتند تهران به خواب برود ولی درباره اینکه چرا خواب پایتخت عمیق و آرام شده، آنها عللی را مطرح می‌کنند که ریشه‌یابی و حل همین علل خود به بیداری شهر می‌انجامد.
اقتصاد
کارشناسان شهری بر این باروند که وضعیت اقتصاد تهران، نخستین و مهم‌ترین عامل پایان زندگی در شب‌های تهران است چراکه صاحبان مغازه‌ها و اماکن خرید به‌خاطر پایین بودن میزان فروش در روز، دیگر انگیزهای برای فعالیت در شب ندارند.
علی نوذرپور، کارشناس شهری در این رابطه شهر سئول را مثال می‌زند و می‌گوید: در مسافرتی که به این شهر داشتم شاهد جریان زندگی در تمام ساعات شب و روز بودم؛ گویی که شهر همیشه بیدار است و خواب ندارد.
آنجا تمامی مراکز خرید و فروشگاه‌ها به‌ویژه در نقاط مرکزی شهر تا صبح باز بودند و شهروندان نیز همانند روز از آنها بازدید و خرید می‌کردند که این مسئله در شکوفایی اقتصاد سئول، تاثیر بسیاری داشته و درصد قابل‌توجهی از پیشرفت این شهر از نظر اقتصادی مدیون برنامه‌ریزی‌های مسئولان شهر برای شب‌های آن است.
او می‌افزاید: در تهران ما فعالیت‌های اقتصادی را به‌مدت 8 ساعت متوقف می‌کنیم و این مسئله اقتصاد شهر را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار داده و جالب است که بدانید تمام مسئولان شهرهای بزرگ در این رابطه برنامه‌ریزی می‌کنند و اخیرا در کشورهای شرق آسیا نیز به موفقیت‌های قابل‌توجهی دست یافته‌اند که در تهران باید تلاش شود اولا اقتصاد را از حالت رکود خارج کرده و در مرحله بعد امکانات را در شهر ایجاد کنند که خرید در شب را ترغیب کند. بنابراین با توجه به این مسائل علت اصلی که ما در تهران حیات شبانه نداریم وضعیت بداقتصادی است.
نورپردازی شهری
این کارشناس شهری علت دیگر نبود حیات شبانه در پایتخت را مسئله امنیت می‌داند که به اعتقاد او، بیشتر از موضوع نورپردازی در شهر نشأت می‌گیرد.
نوذرپور می‌گوید: هرچند در سال‌های اخیر اقدامات خوبی جهت نورپردازی در تهران صورت گرفته اما این واقعیت است که تهران از نظر روشنایی وضعیت خوبی نداشته و مناطق بسیاری در سطح شهر هستند که تاریک بوده و نوعی احساس ترس در میان شهروندان به‌وجود میآورد، به‌گونه‌ای که افرادی که در این مناطق زندگی می‌کنند سعی می‌کنند رفت‌وآمدهای خود را در شب کاهش داده و کمتر در کوچه و خیابان تردد کنند.
او می‌افزاید: البته باید این موضوع را هم در نظر داشت که تاریکی معابر و خیابان‌ها در شب
نه تنها حیات را در آن دچار رکود می‌کند بلکه به بروز جرم و بزه نیز می‌انجامد و سیاست‌های مهم مسئولان شهری در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان در راستای روشن‌تر کردن شهرهاست، چرا که بین این روشن بودن شهر در شب و کاهش جرم و بزه ارتباط مستقیم وجود دارد.
از دیدگاه او تاریک بودن معابر و خیابان‌ها برای زنان و سالمندان بیشتر از هر گروه دیگر احساس ناامنی به‌وجود میآورد و برای حل این مشکل باید نورپردازی متناسبی در شهر انجام داد. در حال حاضر نیز روشنایی یکی از بحث‌ها و چالش‌های اصلی تهران است که باید مورد توجه قرار گیرد.
حمل‌ونقل عمومی
حمل‌ونقل عمومی نیز به موازات اقتصاد و نورپردازی شهری فعالیت و حیات در شب را تحت‌تأثیر قرارداده و موجب می‌شود شهروندان نتوانند از آن برای انجام امور و حتی تفریح استفاده کنند.
مهدی رضایی کارشناس شهری با تاکید بر این نکته که حمل‌ونقل عمومی تمامی فعالیت‌ها در شهر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد می‌گوید: همان‌گونه که اقتصاد و امنیت بر فعالیت و حیات شب تاثیر می‌گذارد، حمل‌ونقل نیز به همان صورت عمل می‌کند چرا که اگر ما سیستم حمل‌ونقل پیشرفته‌ای داشته باشیم که در تمام ساعات شبانه‌روز به شهروندان خدمات ارائه دهد بسیاری ترغیب می‌شوند که برخی فعالیت‌های خود را در شب انجام دهند، در حالی‌که در تهران ما چنین چیزی نداریم و وسایل حمل‌ونقل عمومی مثل مترو، اتوبوس و... تنها تا ساعات خاصی از شب خدمات ارائه می‌دهند و همین مسئله خود حیات شبانه شهر را کاهش می‌دهد.
او می‌افزاید: بسیاری از شهروندان وسیله نقلیه شخصی ندارند و لازم است برای تردد در شب از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند. بنابراین وقتی می‌بینند اتوبوس تا ساعت 10- 5/9 بیشتر کار نمی‌کند و مترو هم تا ساعات مشخصی خدمات‌رسانی می‌کند بنابراین دیگر انگیزهای برای فعالیت و استفاده از تفریح‌گاه‌های شهر ندارند و زندگی در شهر محدود می‌شود. به روز و ساعات اولیه شب که البته آن هم کمرنگ می‌شوند.
رضایی معتقد است: در اغلب شهرهای بزرگ جهان وسایل حمل‌ونقل عمومی در تمام ساعات شبانه‌روز خدمات ارائه می‌دهند و شهروندان در هر ساعت از شب که اراده کنند بدون استفاده از وسیله نقلیه شخصی به نقطه‌ای از شهر تردد کنند، می‌توانند و امکانات آن فراهم است. بنابراین یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌ها برای تداوم حیات در تهران توسعه و افزایش ساعات کار وسایل حمل‌ونقل عمومی است.
اماکن تفریحی و فضای سبز
براساس اظهارات کارشناسان شهری کمبود فضاهای سبز و اماکن تفریحی از دیگر علل کمرنگ شدن حیات شهر در شب بوده و این موضوع نیازمند بازنگری مسئولان در برنامه‌ریزی‌های آینده شهری است، به‌گونه‌ای که اگر روند گذشته درخصوص ساخت و ساز شهری ادامه پیدا کند، نه تنها حیات شهر در شب بلکه در روز نیز دچار مشکلات جدی خواهد شد.
محمد ساداتی‌پور استاد دانشگاه و کارشناس شهری با ضروری خواندن این موضوع می‌گوید: در محلات مختلف شهر پارک و فضای سبز به اندازه کافی نداریم و این در حالی است که برخی نیز صرفا به‌صورت چمن بوده و نورپردازی درآنها صورت نگرفته بنابراین طبیعی است که با پایان گرفتن روز در شهر گشت‌و‌گذار نیز رو به اتمام بگذارد و شهروندان تمایلی برای تردد و حتی بهره بردن از هوا نشان دهند.
او می‌افزاید:کمبود فضای سبز و اماکن تفریحی از مهم‌ترین علل بوده و برای اینکه حیات شهر در شب تداوم داشته باشد باید زیرساخت‌ها را در این رابطه فراهم ساخت چرا که در اغلب شهرهای بزرگ به این منظور فضاهایی برای ورزش طراحی کرده و مربیانی در آنجا به آموزش می‌پردازند.
این استاد دانشگاه در حالی این مسئله را مطرح می‌کند که مطابق صحبت‌های برخی دیگر، مشکل کمبود سالن‌های سینما را نیز باید به آن اضافه کرد و برنامه‌ریزی‌هایی در این رابطه انجام داد.
آنها معتقدند: پراکندگی سالن‌های سینما به‌گونه‌ای است که شهروندان باید از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر بروند و این برای اغلب آنها مقدور نیست.
البته در کنار این موضوع ساعات سانس فیلم‌ها هم باید افزایش یابد؛ موضوعی که رعایت آن موجب می‌شود زندگی در امتداد شب جریان یابد.
نرگس رضایی
