کارشناسان مدت‌هاست در مورد خطرات استفاده از این لامپ‌ها هشدار می‌دهند؛ به‌طوری که روز گذشته مهندس‌علی گورانی، کارشناس مسئول بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت وجود اشعه ماورای بنفش را در لامپ‌های فشرده کم مصرف تایید کرد.
لامپ‌های فلورسنت فشرده که در کشور ما به لامپ‌های کم‌مصرف شهرت دارند، درست مثل اجداد فلورسنت لوله‌ای‌شان حاوی مقدار اندکی عنصر جیوه هستند که این میزان معمولا در حدود 5 میلی‌گرم است.
قابلیت نورافشانی لامپ‌های فلورسنت مبتنی بر خواص جیوه است و در این مورد هیچ عنصر دیگری به اندازه جیوه کارایی ندارد. البته جیوه که به آن گاهی Quicksilver نیز گفته می‌شود، به همان اندازه که در ایجاد نور سفید توانایی و کارایی دارد، سمی و خطرناک نیز هست.
این خطرات ناشی از سمی بودن جیوه، به‌ویژه مغز جنین و کودکان خردسال را تهدید می‌کند. به همین علت است که مقامات رسمی استفاده از آن در برخی کاربرد‌ها از دماسنج گرفته تا اتومبیل و سوئیچ‌های ترموستات را محدود یا به کلی قدغن کرده‌اند.
در واقع یک سوئیچ ترموستات ساده که هنوز در برخی خانه‌ها وجود دارد، می‌تواند حاوی 3 هزار میلی‌گرم جیوه باشد که معادل 600 لامپ فلورسنت فشرده خواهد بود. اما زمانی مشکل پدید می‌آید که لامپی می‌شکند.
به محض شکستن، بخشی از جیوه به شکل بخار قابل استنشاق فرار می‌کند و بخشی دیگر نیز به‌صورت پودر سفید‌رنگ بسیار نرمی درمی‌آید که می‌تواند روی فرش و دیگر منسوجات بنشیند. براساس آمار‌های منتشر شده، دست‌کم یکی از موارد مسمومیت با جیوه به لامپ‌های فلورسنت تعلق دارد.
در این میان متخصصان نیز هشدار داده‌اند که استفاده مداوم از لامپ‌های فلورسنت موجب بروز عوارض بسیاری ازجمله سردرد، اگزما و دیگر عوارض پوستی می‌شود؛ به‌طوری که بسیاری افراد نسبت به لامپ‌های الکتریکی حساس هستند و همین امر موجب می‌شود عوارض استفاده از لامپ‌های فلورسنت در آنها بیش از دیگران بروز کند و ممکن است دچار چندین عارضه شوند.
البته استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف مطلوب است اما متخصصان پوست به این نتیجه رسیده‌اند که بهتر است در محل‌هایی که افراد مرتبا در آنها حضور دارند از این لامپ‌ها استفاده نشود و در عوض در مکان‌های عبور و مرور و راهروها و پارکینگ‌ها و اتاق‌های انتظار و نظایر آن می‌توان از این‌گونه لامپ‌ها استفاده کرد.
با این حال نباید این نکته را نادیده گرفت که عوارض لامپ‌های فلورسنت در مواردی به قدری شدید است که موجب ایجاد دانه‌های قرمز پوستی و اگزمای شدید می‌شود و برخی از کشورها مانند انگلستان استفاده از این لامپ‌ها را در برخی از مکان‌ها از سال2011 به بعد ممنوع اعلام کرده‌اند.
همچنین استفاده از برخی انواع لامپ‌های فلورسنت و کم‌مصرف ممکن است عامل شروع سردردهای میگرنی باشد؛ به‌طوری که انجمن میگرن بریتانیا اخیرا در گزارشی اعلام کرده نسل جدید لامپ‌های فلورسنت و کم‌مصرف به‌علت آنکه نور ثابت و با شدت مناسبی ایجاد نمی‌کنند و نور آنها به‌صورت لرزشی یا در اصطلاح سوسو زننده است، ممکن است عامل شروع سردرد در مبتلایان به سردردهای میگرنی باشد.
به گفته کارشناسان، انواع قدیمی‌تر لامپ‌های کم‌مصرف که این مشکل را نداشتند، باعث بروز حملات میگرن نمی‌شوند و بهتر است مبتلایان به میگرن از این نوع لامپ‌ها به جای لامپ‌های کم‌مصرف و فلورسنت جدید استفاده کنند.
با این حال مهندس علی گورانی با اشاره به‌وجود اشعه ماورای بنفش در لامپ‌های فشرده کم مصرف بیان کرد: از این‌رو در دنیا پروژه‌ای تحت عنوان Sunwise (برخورد خردمندانه با نور خورشید) مطرح شده که در ایران هم بسیار قابل توجه است.
وی با بیان اینکه ایران جزء کشورهای با میزان شیوع فراوان سرطان پوست، پیر‌پوستی و کاتاراکت به‌علت پرتوگیری از اشعه ماورای بنفش است، افزود: چون میزان کم گردش خون چشم سبب می‌شود که اشعه ماورای بنفش پس از ورود به چشم به حرارت تبدیل و به‌علت گردش خون کم حرارت، دیرتر از چشم خارج شود، چشم مستعد ابتلا به کاتاراکت می‌شود؛ همچنین، اشعه ماورای بنفش روی سیستم ایمنی بدن تاثیر سوئی دارد و در بسیاری از اوقات پرتو یونیزان به‌شمار می‌رود.
کارشناس مسئول بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت، پروژه Sunwise را یک الزام بهداشتی کشور برشمرد و خاطرنشان‌کرد: در لامپ‌های کم‌مصرف فشرده مرغوب در سطح داخلی از لایه فلورسنت با دقت و کیفیت استفاده می‌شود تا بدین ترتیب میزان تشعشعات اشعه ماورای بنفش به حداقل برسد.
گورانی با بیان اینکه دنیای کنونی مملو از انواع پرتوها و تشعشعات است، گفت: مقادیر قابل توجهی از این تشعشعات طبیعی و مقادیر فراوانی نیز مصنوعی هستند.وی تشعشعات کیهانی، خورشیدی و زمینی را از جمله تشعشعات طبیعی برشمرد و افزود: چون انسان سالانه 11درصد از طریق مواد خوراکی پرتوگیری می‌کند، بخشی از تشعشعات نیز اینترنال و داخل بدنی هستند.
کارشناس مسئول بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت، با این توضیح که هر وسیله برقی از منابع مولد اشعه به شمار می‌رود، بیان کرد: در اطراف هر وسیله‌ای که الکترون جریان دارد مانند موبایل، تلویزیون، سشوار و ماشین لباسشویی، 2 میدان الکتریکی و مغناطیسی (الکترومغناطیسی) ایجاد می‌شود؛ پس بشر همواره در معرض امواج الکترومغناطیسی است.
گورانی انرژی هسته‌ای و الکترومغناطیس را از انرژی‌های نو، تمیز و تجدیدپذیر برشمرد و یادآور شد: بنابراین انسان با شتاب به سمت آنها می‌رود که متعاقب آن میزان پرتوگیری هم افزایش می‌یابد.
وی درخصوص مکانیسم تولید نور در لامپ‌های کم مصرف فشرده گفت: در این لامپ‌ها با استفاده از پرتو ماورای بنفش اتم‌های جیوه تحریک می‌شوند و پرتوهای ماورای بنفش تولید می‌کنند اما لایه فلورسنت بخش داخلی این لامپ‌ها این اشعه را به نور مرئی تبدیل می‌کند و مانع از خروج اشعه ماورای بنفش می‌شود.
گورانی بخارات جیوه (فلز سنگین) را برای سلامت خطرناک برشمرد و افزود: از این‌رو هنگام مستعمل شدن و تعویض لامپ‌های کم‌مصرف فشرده باید از شکستن این لامپ‌ها خودداری کرد تا از پخش بخارات جیوه در فضا ممانعت شود.
