اعتکاف زندان جسم نیست، تطهیر فکر و اندیشه است

بلکه عرصه‌ای است برای چشیدن طعم شیرین تلاش‌ها و کوشش‌های گذشته است و می‌توان به جرأت گفت که از جمله آن موقعیت‌ها و فرصت‌های ناب، اعتکاف است. البته حجت الاسلام و المسلمین علوی تهرانی استاد حوزه و دانشگاه  این مهم را به مثالی از المپیک پیوند زده است تا موضوع را قدری برای ما آسان‌تر نماید. او معتقد است در المپیک فرصتی برای آزمون و خطا نیست، بلکه عرصه‌ای است برای بهره بردن از تلاش‌های چهار ساله ورزشکاران برتر. او همچنین می‌گوید: «برای چشیدن طعم شیرین اعتکاف نیز باید خود را از قبل آماده نمود.»

حلاوت عبادت

حجت‌الاسلام علوی تهرانی حقیقت اعتکاف را متجلی در مفهوم عبادت می‌داند و می‌گوید: در قرآن کریم هدف از خلقت انسان را عبادت حضرت حق بیان فرموده و تصریح دارد که همه آفرینش را به هدف رسیدن به مقام عبودیت خلق  است، البته این مقام عبودیت آنقدر والا مقامی است که حتی ما در تشهد نماز وقتی می‌خواهیم به مقام رسالت پیامبراکرم(ص) شهادت بدهیم

اول به مقام عبودیت او شهادت می‌دهیم، یعنی تا کسی به مقام عبودیت نرسد، در حقیقت به هیچ جایگاه رفیع دیگری هم نمی‌رسد. وی ادامه می‌دهد: برای رسیدن به حقیقت عبودیت باید از چارچوب خودش که همان برنامه‌های دین است پیروی کرد.

 این چارچوب دربردارنده یک سری برنامه‌هاست، برنامه‌هایی مثل اعتکاف که به حق یکی از بهترین آنها در رساندن انسان به درجه عبودیت است. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «پروردگارا، شیرینی عبادتت را به من بچشان.» و من به جرأت می‌توانم بگویم که این اعتکاف عبادتی است که شیرینی آن در کام آدمی چنان لذت‌بخش است که تا انسان خودش آن را تجربه نکند، متوجه نمی‌شود که چه حلاوت و شیرینی دارد و وقتی طعم آن را چشید، چگونه می‌تواند آن لذت را برای دیگران وصف کند؟!

   آمادگی از قبل

علوی تهرانی ضمن تأکید بر ضرورت آماده شدن برای این عبادت بی‌همتا تأکید می‌کند: بعضی از فرصت‌ها آنقدر حساس است که زمانی برای آزمون و خطا و تجربه بی‌هدف نیست، مثل المپیک که بسیاری از ورزشکاران خود را چهار سال آماده می‌کنند تا در آن فرصت بتوانند بهره و حظ تمام از تلاش‌شان بگیرند.

 اعتکاف هم تقریباً چنین حالتی دارد، یعنی حتی زمانی برای کسب تجربه و اینکه «ببینیم چه می‌شود» نیست، بلکه فرصتی است برای دیدن ثمره تلاش‌های گذشته، اعتکاف با محوریت بودن در مسجد و روزه داشتن، برای کسی مفید خواهد بود که خود را آماده کرده باشد، حتی بگویم کسی در این سه روز شیرینی حقیقی آن را می‌چشد که 362 روز دیگر سال خود را آماده نموده باشد، باید مقدمات در ما آماده باشد تا از رفتن بهره‌ای حاصلمان شود.

   یاد من باش تا به یادت باشم

حجت‌الاسلام علوی تهرانی در پاسخ به اینکه چه بهره‌ها و آثاری را شما در اعتکاف برمی‌شمارید پاسخ داد: خداوند می‌فرماید اُذکرونی، أذکرکم؛ به یاد من باشید تا من هم به یاد شما باشم. در حدیث قدسی پیامبر(ص) می‌فرماید چگونه به یاد تو باشم؟ خداوند پاسخ می‌فرماید: به خلوت گزیدن از مردم.

 یعنی از مردم جدا شو. وقتی به عبادات نگاه می‌کنیم، می‌بینیم تنها عبادتی که جلوه جدا شدن از مردم در آن بیشتر تبلور دارد، اعتکاف است و در بقیه عبادات حتی تصریح شده است که در جمع مردم ثواب بیشتری دارد. 

عادی‌سازی، آسیبی به روح اعتکاف

حجت الاسلام علوی تهرانی افزود: اما نکته‌ای که باید توجه شود این است که ما یک اموری را عادی سازی کرده‌ایم و آن را آنقدر کلیشه‌ای مورد استفاده ابزاری قرار داده‌ایم که به نظر بسیار معمولی به نظر می‌رسد، اعتکاف هم دچار این صدمه شده است. ما با رسانه‌ای کردن فضای اعتکاف آن را اگرچه بیشتر در بین مردم ترویج کرده‌ایم، اما با این کار آن را تاحدی از کارکرد حقیقی خود خارج نموده‌ایم.

 نباید اینگونه تلقی شود که یک اردوی سه روزه برگزار شده است و برویم ببینیم چه اتفاقی می‌افتد، زیرا همانطور که عرض کردم اگر قرار است اتفاقی بیافتد باید ماه‌ها قبل آمادگی ایجاد شده باشد.

تطهیر فکر و اندیشه

علوی تهرانی با تأکید مجدد بر ضرورت کسب آمادگی برای ورود به اعتکاف تصریح کرد: به نظر من باید از قبل در مردم آمادگی ایجاد نمود. به هر کیفیتی که نباید در مسجد معتکف شد، باید فضایی تداعی شود که هم حرمت مسجد حفظ شود، هم مجاورت با دیگران نباید موجب آزار ایشان شود و هم اعمال و روزه را حفظ نمود.

 این عمل به دلیل همین وجه‌های فراوانش است که یک عمل بسیار خوب و با اهمیت است و چه بهتر که این عمل بزرگ را با نیتی مثل «برای سلامتی امام زمان(عج)» گره بزنیم، زیرا که قطعاً امام زمان(عج) نظر می‌کند و بهره انسان به لحاظ معنوی بیشتر می‌شود و اگر کسی بخواهد آن را متعالی کند توجه به این نکات بسیار موثر است.

 حجت‌الاسلام علوی تهرانی درباره مراقبت‌های لازم در اعتکاف گفت: امیرالمومنین(ع) در این خصوص می‌فرماید: اعتکاف ماندن حداقل سه روز در مسجد است (نه حیاط مسجد، زیرا دیده‌ایم عده‌ای خیال می‌کنند بعد از افطار و نماز مغرب می‌توانند به حیاط مسجد بروند و قدم بزنند یا با خانواده دیدار کنند و...)

 پس ماندن در مسجد و ذکر خدا و تلاوت قرآن و اقامه نماز، همچنین حرف دنیا نزند و سخنان ناسزا نگوید و مجادله نکند، بلکه هر اندازه کمتر سخن بگوید و بیشتر بیندیشد، برایش بهتر است.

وی در پایان یادآور شد: نباید اعتکاف محلی برای حبس جسم باشد، بلکه محلی برای تطهیر فکر و اندیشه است، یعنی انسان فکر و اندیشه‌اش را در راستای خدا به حرکت درآورد، بیندیشد در احوالات گذشته خود و تأمل کند در روش آینده خود آنچه بوده و هست و خواهد بود همه برای رضای خدا باشد.

همشهری جمعه