همشهری آنلاین - مجید جباری: یک پنجم درختان با ارزش ترین عرصه های جنگلی ایران طی ۵ دهه گذشته از بین رفته است. هجوم ریزگردها، خشکسالی‌های پی درپی، آتش سوزی، بهره برداری غیر اصولی مردم محلی و فشار بیش ازتوان به این عرصه‌ها، رویشگاه ‌های جنگلی ایران را در معرض خطر جدی قرار داده است. این عرصه ها از نظر ارزش های اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی در دنیا بی نظیر است. گونه های جنگلی ایران به ویژه در ناحیه رویشی زاگرس نقش مهمی در چرخه آب کشور و سدی در برابر هجوم ریزگردها دارند. ضمن اینکه از نظر تاثیرات دمایی نباید از نقش عرصه های جنگلی غافل شد. طبق اعلام کارشناسان محیط زیست سالانهٔ ۶۳ هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس و شمال ایران نابود می‌شود و در صورت تداوم چنین روندی تا ۵۰ سال آینده همه جنگل‌ها را از دست می‌دهیم. در واقع دلیل اصلی نابودی جنگل ها به عنوان مهمترین دارایی انسان در طبیعت، طمع انسان‌ها و نه نیازشان است.

ایران با دارا بودن ۵ ناحیه رویشگاه جنگلی رتبه ۵۶ را در بین کشورهای دارای جنگل جهان دارد. این رویشگاه ها که هریک گونه های ارزشمند بسیاری را در خود جا داده اند، هر یک مناطق وسیعی از ایران را در برگرفته اند. در این میان اما جنگل های زاگرس و هیرکانی بیشترین آسیب را از طمع انسان و تغییر اقلیم دیده است.

تنها راه احیاء جنگل‌ ها

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور راه احیای عرصه های جنگلی را جنگلداری اجتماعی عنوان کرد و گفت: زاگرس که وسیع ترین عرصه جنگلی ایران است، بیش از سایر عرصه ها و رویشگاه های جنگلی ایران آسیب دیده است. البته همه رویشگاه های جنگلی کشور در معرض خطر قراردارند اما زاگرس حال و روز اورژانسی دارد. بیش از ۵۰ سال است زادآوری درختان زاگرس کم شده و توانی برای درختان پیر زاگرس نمانده است. صفر شدن زادآوری درختان ارزشمند زاگرس، تعادل اکولوژیکی این عرصه مهم و حیاتی کشور را برهم زده است.

نقی شعبانیان در گفت و گو با همشهری آنلاین به راهکارهای نجات جنگل ها اشاره کرد و گفت: اجرای طرح جنگلداری اجتماعی یکی از راهکارهای اساسی احیاء جنگل هاست. این طرح در چند کشور اروپایی که عرصه های شبیه به رویشگاه های زاگرس دارند، موفقیت آمیز بوه و جنگل ها را احیا کرده است.

استانی که حتی از استان‌های شمالی جنگل بیشتری دارد | حضور غافلگیرکننده سیستان و بلوچستان در بین ۵ استان با بیشترین اراضی جنگلی + اینفوگرافیک

آتش گرفتم | آتش سوزی ایلام عمدی بود | زورشان به جنگل می رسد

احیاء جنگل‌ با مشارکت مردم

شعبانیان تصریح کرد: مطالعات جنلگداری اجتماعی انجام شده و با مشارکت مردم محلی، به صورت پایلوت در بخش هایی از زاگرس در حال اجراست. این طرح می تواند برای همه رویشگاه های جنگلی ایران اجرا شود و در حال برنامه ریزی برای این کار هستیم. البته اجرای طرح احیاء جنگل ها بدون مشارکت مردم محلی امکان پذیر نیست. درواقع هر طرحی که اجرا می شود باید به منافع مردم محلی به عنوان یک اصل توجه جدی کند. ضمن اینکه برای تحقق مدیریت پایدار جنگل ها ضرورت دارد مسائل اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی در کنار هم دیده شوند.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با بیان اینکه هرچه درتوان داریم باید برای احیا و محافظت از جنگل ها صرف کنیم، گفت: خوشبختانه یکی از فرصت های مهمی که در این زمینه وجود دارد، مشارکت و همکاری حداکثری مردم محلی در اجرای پایلوت جنگلداری اجتماعی است و اگر ضعفی وجود دارد، به برنامه ریزی ها بر می گردد. بنابراین در صورت برنامه ریزی درست و اجرای دقیق طرح جنگلداری اجتماعی، به کمک مردم محلی به موفقیت های خوبی برای احیاء زاگرس و دیگر عرصه های جنگلی ایران دست پیدا می‌کنیم.

آشنایی با عرصه های جنگلی ایران

• ۵ ناحیه رویشی ایران شامل جنگل‌های ارسباران، جنگل‌های هیرکانی، جنگل‌های زاگرس، جنگل‌های ایران-تورانی و جنگل‌های خلیج عمانی است.
• مساحت جنگاهای ایران، ۱۴ میلیون هکتار است که ۷.۶ درصد از مساحت کشور را شامل می شود
• مساحت جنگل‌های زاگرس ۶ میلیون هکتار برآورد شده است
• ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ۱۸۰ ﮔﻮﻧﻪ درﺧﺘﯽ و درﺧﺘﭽﻪ‌ای در جنگل‌های زاگرسﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ ﺷﺪه و گونه های شاخص این ناحیه رویشی، ﺑﻠﻮط، ﺑﻨﻪ، ﺑﻬﻤﺮاه ﮐﯿﮑﻢ و ﺑﺎدام است
• مساحت جنگل‌های ارﺳﺒﺎران ۱۳۰هزار هکتار است
• ﻋﻤﺪه‌ﺗﺮﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‌ﻫﺎی درﺧﺘﯽ و درﺧﺘﭽﻪ‌ای ناحیه رویشی ارسباران، اوری ﯾﺎ ﺳـﯿﺎه ﺑﻠـﻮط، ﺳـﻔﯿﺪ ﺑﻠـﻮط، ﻣﻤـﺮز (اوﻻس)، ﮐﭽﻒ، اﻧﻮاع اﻓﺮا، ﮔﯿﻼس وﺣﺸﯽ، زﺑﺎن ﮔﻨﺠﺸﮏ، ﻣﻠﭻ، ﻧﺎرون، ﺳﺮﺧﺪار، ﺑﺎراﻧﮏ، اﻧﻮع ﺳﺮو ﮐﻮﻫﯽ، ﻓﻨـﺪق، ازﮔﯿـﻞ، ذﻏـﺎل اﺧته و ... است.
• مساحت جنگل‌های هیرکانی ۲ میلیون هکتار است
• بیش از ۸۰ گونه درختی پهن برگ، ۴ گونه سوزنی برگ و ۵۰ گونه درختچه‌ای در ناحیه رویشی هیرکانی شناسائی شده که گیلاس وحشی، آزاد، ملج، راش، ممرز، بلوط، افرا، توسکا، بادام کوهی، سرخدار، نمدار، بلندمازو، افرا، شمشاد، سپید پلت، شاه بلوط، زربین، انجیلی، لرک، زبان گنجشک، لیلکی، شب خسب، نارون و ... . از گونه‌های مهم آن هستند
• مساحت جنگل‌های ایران- تورانی که در نواحی وسیعی از مرکز ایران پراکنده است، ۱.۴ میلیون هکتار برآورد می شود.
• گونه های شاخص : ﺑﻨﻪ، ﺑﺎدام، ارس (ﺳﺮو ﮐﻮﻫﯽ)، ﺗـﺎغ از گونه ای شاخص این ناحیه رویشی است.
• مساحت جنگل های خلیج عمانی ۲.۳ میلیون هکتاربرآورد می شود و ﮐﻬﻮر، آﮐﺎﺳﯿﺎ، ‌حرا، چندل از گونه های این عرصه جنگلی جنوب ایران است.