قاب دودی برای چشمان شما

همشهری - نیلوفر ذوالفقاری: تا همین چند سال پیش، استفاده از عینک آفتابی بیشتر از آنکه یک ضرورت برای حفظ سلامتی چشم‌ها باشد، با هدف زیبایی یا کامل کردن تیپ و ظاهر افراد انجام می‌شد. خیلی‌ها عینک آفتابی را وسیله‌ای غیرضروری و لوکس می‌دانستند و شاید حالا عجیب به نظر برسد، اما حتی بعضی افراد از اینکه عینک آفتابی بزنند خجالت می‌کشیدند! اما حالا دیگر عینک آفتابی جایش را بین وسایل شخصی ضروری که برای حفظ سلامت چشم‌ها لازم است، باز کرده و دیگر کودک و پیر و جوان، حواسشان هست که در روزهای آفتابی حتما آن را همراه داشته باشند.

نورهای مضر خورشید

رسیده‌ایم به میانه‌های فصل فرمانروایی خورشید، تابستانی که آفتاب تند و تیز می‌تابد و البته حسابی چشم‌ها را می‌زند. هرچند نور خورشید زندگی‌بخش است، اما می‌تواند ضررهایی هم داشته باشد. اشعه ماورای بنفش خورشید یا همان (UV) دارای سه نوع طول موج A، B و C است. نوع A بیشتر توسط عدسی چشم جذب می‌شود و ضرری برای چشم ندارد. نوع C در لایه ازون جذب می‌شود و به زمین نمی‌رسد، ولی آن قسمتی که برای چشم مضر است، نوع B است که عامل سوختگی پوست هم می‌شود. این همان طول موجی است که باید از رسیدن آن به چشم‌هایمان جلوگیری کنیم چرا که به شدت به بینایی ما آسیب می‌زند. دانشمندان معتقدند که تماس زیاد با اشعه ماورای بنفش نوع B می‌تواند در طولانی مدت، بیماری‌های برگشت ‌ناپذیر چشمی مانند آب مروارید، تغییر در مرکز دید، ناخنک چشم و حتی آفتاب ‌سوختگی چشم را به وجود آورد. این بیماری‌ها می‌توانند سبب تاری دید، دردناک شدن و قرمزی چشم، ریزش اشک، اختلال موقت دید و در برخی موارد منجر به نابینایی شوند. قرار گرفتن طولانی‌مدت و بدون محافظت در معرض پرتوهای فرابنفش خورشید می‌تواند به شبکیه چشم آسیب برساند. آسیب ناشی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند موجب تشکیل توده های کدر در لبه قرنیه شود که امکان بزرگ شدن آنها و بروز اختلال در دید انسان وجود دارد.

چرا عینک آفتابی؟

مقدار کمی تماس با اشعه ماورا بنفش جهت تولید ویتامین D ضروری است ولی تماس طولانی مدت آن برای چشم مضر است. از آنجایی که عینک آفتابی تا صد درصد از اشعه ماورا بنفش را جذب می‌کند استفاده از عینک‌های آفتابی و تا حدی کلاه‌های لبه‌دار برای جلوگیری از صدمات امواج ماورا بنفش ضروری است. عینک آفتابی نوعی از عینک است که زیادی نور خورشید را جذب نموده و پرتوهای مضر نور خورشید به ویژه اشعه ماورا بنفش را به طور کامل جذب می‌کند، گفت: میزان نور خورشید در هر محیط، با واحد کاندلا بر متر مربع (۲cd/m) اندازه‌گیری می‌شود. حداقل میزان نور لازم برای دید طبیعی، ۲cd/m ۳۵۰ می‌باشد ولی تا ۲cd/m ۲۰۰۰ نیز چشم انسان راحت است و احساس خیرگی و خستگی نمی‌کند. در بسیاری از محیط‌های خارج از منزل، میزان نور بسیار بیش‌تر از این مقدار است. عینک‌های آفتابی از نظر نور مرئی دارای دو ویژگی میزان عبور نور و رنگ هستند. عینک‌های آفتابی معمولی (استاندارد) معمولاً ۱۵ تا ۲۵ درصد از نور را عبور می‌دهند که این میزان برای اکثر فعالیت‌های روزمره کافی است. در سایه، میزان نوری که با این عینک‌ها به چشم می‌رسد؛ حدود ۲cd/m ۶۰ است که برای دیدن، همچنان کافی است. البته برای فعالیت‌های خاصی که در محیط‌های بسیار پرنور انجام می‌شوند؛ عینک‌های تیره‌تری لازمند. بیشترین ضرورت استفاده از عینک آفتابی در کودکان است چون ساختمان چشم کودکان به خصوص عدسی چشم آنها شفاف و حساس است و مقدار زیادی از نور ماوراءبنفش و نور آبی می تواند وارد چشم آنها شده و با مرور زمان باعث تغییر شبکیه و حتی کاهش دید شدید شود.

اگر عینک نزنیم

وقتی که نور خورشید از هر سطحی مانند آب، برف و شیشه منعکس می‌شود، شدت تابش آن شدیدتر می‌شود. به این اثر، تابش خیره کننده می‌گویند که می تواند روی چشم‌ها تأثیر منفی بگذارد. ایجاد ناخنک، آب‌مروارید، صدمه قرنیه به خصوص هنگام اسکی روی برف و آب، صدمه ماکولا که عمدتاً توسط امواج مادون قرمز ایجاد می‌شوند جزو آسیب‌هایی هستند که امواج نامرئی به خصوص ماورا بنفش نوع ب ایجاد می‌کند. بعضی افراد استعداد بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های چشمی ناشی از UV دارند. مبتلایان به بیماری‌های خاص چشمی لازم است در بیرون از خانه همیشه از چشم خود محافظت کنند. در کشور ما سالانه بیش از هزاران نفر تحت عمل آب مروارید قرار میگیرند. در جریان این جراحیها، عدسی طبیعی چشم برداشته شده و به این ترتیب چشم تا حد بیشتری در معرض خطرات ناشی از UV قرار میگیرد. داروهای حساس کننده به نور (داروهایی که پوست شما را به نور حساستر میکنند) میتوانند چشم شما را هم به نور حساستر کنند. اشعه‌های خورشید باعث بیماری تخریب بافت ماکولای چشم می‌شوند که می‌تواند بر میزان وضوح و شفافیت بینایی تاثیر بگذارد و حتی باعث کوری شود. مثلا وقتی طول موج نوع B به روی برف می‌تابد، می تواند موجب کوری برگشت ‌پذیر شود و فرد برای ۱۲ تا ۴۸ ساعت بینایی خود را از دست بدهد. عینک های آفتابی نمی توانند چشم ها را در مقابل نورهای بسیار شدید برخی منابع تولیدکننده نور محافظت کنند. جوشکاری، نورهای شدید برنزه کننده، شرایط شدید برفی یا نگاه مستقیم به نور آفتاب (مثلاً در حین خورشیدگرفتگی) از این موارد هستند که نگاه مستقیم به هر یک از آنها بدون محافظ مناسب، می‌تواند باعث بروز مشکلات شدید چشمی و حتی از دست رفتن دائمی دید مرکزی شود.

چه عینکی استاندارد است؟

حالا که همه ضررهای نور تند آفتاب برای چشم‌ها را مرور کردیم، باید دنبال راه حلی برای جلوگیری از ورود این اشعه‌های مضر به چشم‌هایمان باشیم. راه‌حل، استفاده از عینک آفتابی است. اینجاست که استاندارد بودن عینک آفتابی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. یک عینک آفتابی خوب باید بتواند اشعه‌های فرابنفش نورخورشیدرا به میزان ۹۸ درصد به بالا جذب کند، به عبارتی دستگاه UV متر موجود در عینک‌فروشی، در تست عینک آفتابی باید میزان UV۴۰۰ را نشان دهد. داشتن این فاکتور حفاظتی، اصلی‌ترین ویژگی یک عینک آفتابی استاندارد است. در انتخاب عینک آفتابی دقت کنید که لازم نیست رنگ آن آنقدر تیره باشد که چشمان شما از پشت آن دیده نشود. چنین عینک‌هایی دید شما را کم می‌کنند. عدسی‌های غیراستاندارد معمولا سطح ناهموار و غیر یکنواختی دارند. برای اطمینان از عدم وجود انحراف در عدسی می‌توانید عینک را به چشم بزنید و به یک سطح منظم مثل لبه میز یا خطوط بین کاشی‌ها نگاه کنید و در همین حال سرتان را به بالا و پایین و چپ و راست حرکت دهید. اگر عدسی استاندارد باشد، این خطوط با حرکت چشم شما همچنان صاف باقی می‌مانند و در غیر این صورت، کج و معوج می‌شوند. عینک آفتابی باید کل فضای چشم و اطراف آن را در بر بگیرد. مطالعات نشان داده است اشعه ماورای بنفش از اطراف قاب عینک‌های آفتابی کوچک عبور کرده و به چشم می‌رسند. رنگ‌های مختلف عینک آفتابی هم ممکن است موقع انتخاب شما را سردرگم کند، بهترین رنگ برای عینک‌های آفتابی، رنگ خاکستری است که با وجود کم کردن نور، رنگ اشیا و محیط اطراف را برای استفاده کننده عوض نمی‌کند. عینک‌های آفتابی قهوه‌ای رنگ و سبز رنگ هم در بازار وجود دارند. عینک‌های قهوه‌ای، نور آبی آسمان را کاهش و حساسیت به تفاوت رنگ‌ها را افزایش می‌دهند که برای رانندگی طولانی، مطلوب هستند. به طور کلی بهترین رنگ برای عینک‌های آفتابی، ابتدا خاکستری و پس از آن قهوه‌ای است. به دنبال عینکی باشید که شیشه آن در برابر خراشیدگی مقاوم است؛ بسیاری از عینک‌های موجود در بازار شیشه‌های آسیب‌پذیری دارند.

ظاهر عینک هم مهم است

البته که موقع خرید عینک آفتابی باید قبل از هرچیز از کیفیت استاندارد آن مطمئن شویم، اما به هر حال ظاهر آن هم مهم است. اولین نکته‌ای که باید به آن توجه کنید، اندازه فریم است. فریم عینک باید درست اندازه صورت باشد؛ طوری که انگار دقیقا برای صورت شما ساخته شده است. معمولا سه عامل مهم در انتخاب فریم عینک اهمیت دارد که به ترتیب عبارتند از: اندازه لنزها، اندازه پل و اندازه دسته‌ها. همه این اندازه‌ها باید بر اساس استانداردهای تعریف‌شده و با هم متناسب باشند. نکته بعدی توجه به فرم صورت برای انتخاب قاب مناسب عینک است. عینک آفتابی با فریم‌های تیره‌تر برای افرادی با صورت دایره‌ای، بسیار مناسب‌تر خواهد بود. این افراد باید عینکی را انتخاب کنند که صورت آنها را باریک‌تر نشان دهد و شکل صورت آنها را به شکل بیضی نزدیک‌تر کند. ، یعنی عینکی که پهنای آن بیشتر از ارتفاعش باشد. برای افرادی با صورت بیضی شکل، هدف اصلی حفظ تعادل صورت است. به همین دلیل این افراد باید از انتخاب عینک آفتابی بسیار بزرگ، پرهیز کنند. ترجیحا این افراد باید فریم عینکی به اندازه صورت خود انتخاب کنند. در نهایت نیز افرادی با صورت بیضی شکل، بهتر است که عینک‌هایی را انتخاب کنند که خط بالایی عینک آنها از خط ابروها آغاز شود. عینک‌های آفتابی به شکل مربعی با مستطیلی، تعادل چهره افراد دارای صورت مربعی را بر هم می‌زند. بنابراین این افراد برای حفظ تعادل در صورت خود باید قاب‌هایی گرد را انتخاب کنند. تناسب اندازه عینک با اندازه صورت اهمیت زیادی دارد و باعث می‌شود که فرد در نهایت عینکی دارای استانداردهای لازم را انتخاب کند.

تقلبی نخرید

شاید قیمت بالای عینک‌های آفتابی خوب یا تنوع‌طلبی برای داشتن عینک‌های مختلف، بعضی افراد را برای خرید نمونه‌های تقلبی آن وسوسه کند، اما اگر بدانند با این کار چه آسیبی به چشم‌هایشان وارد می‌شود، حتما در این تصمیم اشتباه تجدیدنظر می‌کنند. عینک آفتابی باعث می‌شود مردمک چشم باز شود و اگر این عینک استاندارد نباشد و نتواند UV را جذب کند، تمام اشعه‌های مضر به داخل چشم نفوذ می‌کنند. در لنز عینک‌های دودی ارزان ماده‌ای به کار می‌رود که فقط ۴۰ درصد از UV را جذب می‌کند و به همین دلیل است که این عینک‌ها برای چشم بسیار مضر هستند. بهترین راه شناخت و انتخاب عینک دودی استاندارد، استفاده از دستگاه UV متر است که اغلب در عینک‌فروشی‌های معتبر پیدا می‌شود. بدون استفاده از این دستگاه برای تشخیص استاندارد بودن عینک‌های دودی، انتخاب یک عینک دودی مناسب، حتی برای چشم پزشکان هم سخت و غیرممکن خواهد بود. این دستگاه باید UV عینک را از ۹۸ درصد به بالا نشان دهد. گاهی علامت ۴۰۰UV در کنار برخی از عینک‌های دودی درج شده که نشان‌دهنده قابلیت حفاظت آن عینک است. هرچند تقلبی‌ها ارزان‌ترند، اما نمی‌توان هر عینک دودی گران‌قیمتی را هم استاندارد دانست و باید تمام آنها توسط دستگاه تست شوند. ممکن است عینک‌های بی کیفیت دارای شیشه موج دار باشند. عینک را جلوی نور مهتابی بگیرید و آن را به بالا و پایین حرکت دهید. انحنای نور را بررسی کنید، اگر راستای نور به هم نریزد، شیشه عینک شما صاف و بدون موج است.

مراقبت از گنجینه چشم‌ها

چشم‌های ما پنجره‌ای رو به همه دیدنی‌های زندگی هستند، اهمیت سلامت آنها آنقدر واضح است که لازم نیست درباره آن حرف بزنیم. به جز استفاده از عینک‌های آفتابی استاندارد، مراقبت‌های دیگری هم هستند که می‌توانیم برای حفظ سلامت چشم‌هایمان انجام دهیم. انجام فعالیت در نور کافی یکی از این مراقبت‌هاست، نور خوب نوری است که دارای روشنایی کافی بوده، خیره‌کننده نباشد و به طور یکسان پخش شود. نور کم یا خیره‌کننده باعث می‌شود که چشم با دشواری بیشتری کار کرده و در نتیجه فشار بیشتری به آن وارد شود. مطالعه در نور شدید هم می‌تواند آسیب ایجاد کند. مکانیزم‌های مختلفی را برای شکل‌گیری این آسیب می‌شود مطرح کرد که یکی از آن‌ها، افزایش شدت نور صفحه نمایش است. صفحه‌ نمایش برای این‌که در محیط ‌های پرنور به خوبی دیده شود، باید نور بیشتری داشته باشد. بیشتر اوقات این کار را به صورت دستی انجام می‌دهیم یا این‌که بسیاری از وسایل‌ الکترونیکی مثل موبایل و تبلت به شکل اتوماتیک این تغییر را ایجاد می‌کنند. انعکاس نور شدید هم برای چشم مضر است. بهترین روش مراقبت از چشمها در کار با صفحه نمایش این است که در هر ۳۰ دقیقه تا یک ساعت، دست از کار بکشیم و به دور دست نگاه کنیم و مرتب پلک بزنیم. این کار باعث می‌شود جریان‌های عصبی چشم فعال شوند و از نزدیک‌بینی پیشگیری شود. مردمک چشم متناسب با نوری که به آن می‌تابد باز و بسته می‌شود و اگر نور محیط با مانیتور، موبایل یا تبلت شما مطابق نباشد چشم برای سازگار شدن با محیط به خود فشار می‌آورد، به همین دلیل هرگز در محیط تاریک به صفحه نمایش موبایل یا تبلت خود نگاه نکنید. مرکز مانیتور باید حدود ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر پایین تر از چشمان شما باشد. حواستان به تامین ویتامین‌های بدنتان باشد، با دست آلوده چشم‌ها را لمس نکنید، از شوینده‌های ملایم برای شست‌وشوی پلک‌ها استفاده کنید و در کنار همه این‌ها، قرارهای منظم با چشم‌پزشک‌ برای جلوگیری از آسیب دیدن ماکولای چشم و سایر مشکلات بینایی بسیار ضروری است.

تاریخچه ساخت عینک‌های آفتابی

مخترعان اولین نسل از عینک آفتابی، ساکنان قطب شمال بوده‌اند. آنها ورقه‌هایی از جنس دندان شیر دریایی را یک شکاف باریک برش می‌دادند و به صورت تخت به چشم می‌زدند. این عاج‌ها حاوی سوراخ‌هایی بودند که قابلیت دیدن را امکان‌پذیر می‌کردند و به این ترتیب چشم‌هایشان را از اشعه‌های مضر خورشید حفظ می‌کردند. امپراطور روم از اولین کاربران عینک دودی خارج از منطقه شمال و قطب بود. اسناد باستانی نشان می‌دهد که عینک‌های دودی کریستال در هنگام قضاوت در دادگاه‌های باستانی چین استفاده می‌شد تا در هنگام پاسخ، حالات چهره پوشانده شود. جیمز آیکوچ در قرن ۱۸ میلادی لنزهای رنگی را در عینک‌ها مورد آزمایش قرار داد. او معتقد بود که لنزهای رنگی سبز یا آبی هر کدام می‌توانند نوع خاصی از عیوب بینایی را اصلاح کنند. در نهایت در ابتدای قرن بیستم، استفاده از عینک آفتابی در میان اشخاص مشهور و سلبریتی‌ها رواج یافت. اولین عینک آفتابی‌های ارزان‌قیمت را که از جنس سلولوئید بودند، فردی به نام سم فاستر در سال ۱۹۲۹ در امریکا ساخت. در حال حاضر شهر شیامن در چین بزرگترین تولیدکننده عینک آفتابی در جهان است و همه ساله ۱۲۰ میلیون عینک به نقاط مختلف دنیا صادر می‌کند. در ایران اولین عینک آفتابی در دوره قاجاریه و با شروع سفرهای برون مرزی ناصرالدین شاه به کشور وارد شد و می‌توان از او به عنوان اولین فرد دارای عینک آفتابی در ایران نام برد. عینک آفتابی در سال‌های بعد در دوران پهلوی و پس از هجوم متفقین به ایران رواج بیشتری پیدا کرد.