اولین آمریکایی در ایران
بر طبق اسناد، جاستین پرکینز اولین آمریکایی است که در تاریخ به ایران پای گذارد. در سال ۱۸۵۰ امیر کبیر به حاجی میرزا احمد خان مصلحت گذار ایران در استانبول دستور داد با جورج مارشال وزیر مختار ایالات متحده آمریکا در عثمانی درباره انعقاد قراردادی بین دو دولت وارد مذاکره شود. این مذاکرات در ۱۹ اکتبر ۱۸۵۱ (۱۲۶۷ هجری قمری) منجر یه انعقاد عهد نامه مودت و کشتیرانی گردید.
بر اساس این عهدنامه، روابط بازرگانی و کنسولی بین دو کشور و حق آزادی کشتیرانی در رودخانه‌های دو کشور برقرار شد. همچنین شرط دولت کاملة الوداد میان دو کشور به رسمیت شناخته شد. عهد نامه جدیدی در ۱۳ دسامبر ۱۸۵۶ (۱۲۷۳ هجری قمری)و پس از عزل امیر کبیر میان دو کشور منعقد شد. در آن زمان انگلستان مانع گسترش روابط ایران و آمریکا بود. اما آمریکا درصدد بود تا نفوذش را در این سوی دنیا بیشتر کند.
تأسیس سفارتخانه
آغاز روابط رسمی دیپلماتیک ایران و ایالات متحده نیز به حدود سال 1883 میلادی برمی‌گردد. این سال آغاز روابط رسمی سیاسی دو کشور بود.در ژوئن ۱۸۸۳ (۱۳۰۰ هجری قمری) آمریکا اقدام به تأسیس کنسولگری در ایران کرد و دیپلمات ارشدی به نام ساموئل گرین بنجامین به تهران فرستاد.
دولت ایران هم نخست در سال ۱۸۵۶ میرزا ابولحسن شیرازی، و سپس در اکتبر ۱۸۸۸ میلادی (۱۳۰۶ هجری قمری) حاج حسینقلی خان صدرالسلطنه، فرزند میرزا آقاخان نوری را به عنوان نماینده رسمی به آمریکا فرستاد. وی به نام حاجی واشنگتن در تاریخ ایران ماندگار شده‌است.روابط در حد سفیر بین دو کشور در سال ۱۹۴۴ برقرار شد.
والاس موری (Wallace Murray) که در سال‌های دهه ۲۰ میلادی دیپلمات ارشد (Charge d’Affaires) آمریکا در ایران بود، از نخستین سفیران این کشور در ایران شد.
طمع اولیه
تاشهریور ۲۰ و اشغال خاک ایران توسط نیروهای متفقین مناسبات ایران و آمریکا در حد روابط فرهنگی و اقتصادی باقی ماند. آمریکایی‌ها که از مدت‌ها قبل به توسعه منابع نفتی ایران علاقه مند شده بودند در زمان نخست وزیری قوام السلطنه مذاکره با تهران را برای عقد قراردادی آغاز کردند.
در آبان سال ۱۳۰۰ (۱۹۲۱) شرکت استاندارد اویل آمریکا با دولت ایران قرارداد بست که به موجب آن امتیاز بهره برداری از معادن نفت ۵ استان مرکزی ایران به مدت ۵۰ سال به این شرکت واگذار می‌شد. اما اعتراض شدید دولتین روسیه و بریتانیا موجب انصراف تهران از معامله با آمریکایی‌ها شد.
اختلال در رابطه
در زمان سلطنت رضاشاه، یک حادثه کوچک رانندگی توسط وزیر مختار ایران در واشنگتن به قطع روابط دیپلماتیک میان دو کشور منجر شد. گویا غفار جلال علا (جلال السلطنه) در سال ۱۳۱۴ به دلیل عدم رعایت قوانین رانندگی در آمریکا بازداشت شد، اما پس از پی بردن آمریکایی‌ها به هویت نامبرده، وزیر مختار ایران بلافاصله آزاد گردید.
رضاشاه که منتظر عذرخواهی آمریکایی‌ها بود پس از اجابت نشدن این خواسته دستور احضار وزیر مختار و تعطیلی سفارت ایران را صادر کرد، لیکن دولت آمریکا از تعطیلی سفارت خود در تهران خودداری کرد. این ماجرا سرانجام با اعزام نماینده ویژه روزولت رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در سال ۱۳۱۷ (۱۹۳۹) و عذرخواهی رسمی آمریکایی‌ها خاتمه یافت. پس از آن سفارت ایران در واشنگتن بازگشایی شد.
ملی شدن صنعت نفت
سیاست مداخله جویانه ایالات متحده آمریکا در طول دوران جنبش ملی شدن صنعت نفت و تشکیل دولت دکتر محمد مصدق یکی از مهم‌ترین دوران‌های روابط سیاسی دو کشور است و ریشه یک بدبینی تاریخی نیز به شمار می‌رود. ملی شدن شرکت نفت ایران و انگلیس، احساسات ملی گرایانه در دیگر کشورهای خاورمیانه بویژه در قبال احتمال ملی شدن شرکت آرامکو آمریکا را نگران کرد
به همین دلیل آمریکا با بریتانیا هم قدم شد که از ملی شدن صنعت نفت ایران حمایت نکند اما در عین حال واشنگتن دو طرف ماجرا را به حل اختلافات از طریق گفت و گو دعوت کرد. اما خود در این میان در جستجوی راهی برای تحقق منافعش بود.
با پیروزی وینستون چرچیل در بریتانیا و دویث دیوید آیزنهاور در آمریکا همسویی دو کشور در برخورد با دولت محمد مصدق شکل گرفت. آمریکا از ایده سرنگونی مصدق حمایت کرد. کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ اولین تجربه سیا در سرنگونی یک دولت خارجی به شمار می‌آید.
کودتای ۲۸ مرداد تأثیر مهمی بر روابط ایران و آمریکا گذاشت که هنوز آثار آن در روابط دو کشور محسوس است. در ۱۸ مارس سال ۲۰۰۰ میلادی مادلین آلبرایت وزیر امورخارجه آمریکا در سخنرانی خود گفت: در سال ۱۹۵۳ آمریکا نقش موثری در ترتیب دادن براندازی نخست‌وزیر ایران محمد مصدق داشت... تعجبی ندارد که هنوز بسیاری از ایرانیان از این دخالت آمریکا در امور داخلی آنان ناراحت‌اند.
دوران پس از انقلاب ایران
پس از انقلاب ایران، رهبران انقلاب اسلامی از آغاز بر دو نکته بیش از هرچیز تاکید داشتند: چیرگی بر استبداد شاهی و استقلال در برابر اعمال نظر دول خارجی و آمریکا. تصرف لانه جاسوسی آمریکا و اطلاع از اقدامات و برنامه‌های نامیمون این کشور، نقطه شروع فصل جدید از روابط سیاسی ایران و آمریکا شد.
آمریکا به طور کامل تحریم اقتصادی علیه ایران وضع نمود و سیاست خود را علیه تهران خصمانه کرد.با بدتر شدن روابط در طی زمان کار به برخورد نظامی در خلیج فارس در زمان جنگ ایران و عراق کشید و نیروی دریایی آمریکا ، کشتی‌های جنگی ایران و سکوی نفتی ساسان را نابود کرد.
انهدام هواپیمای مسافربری پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر بر فراز آسمان خلیج فارس توسط ناو جنگی وینسنس آمریکا، از نقاط اوج فجایع این دوران است. در واقع اقدامات آمریکا پس از انقلاب اسلامی ایران، راه را بر بهبود شرایط بسته است.
امروز نیز موضوع هسته‌ای ایران و تلاش جمهوری اسلامی در دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای به بهانه‌ای در دست آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی تبدیل شده است. این موضوع یک دوره روابط سرد را بین دولت ایران و دولت بوش داشت. اما با روی کارآمدن اوباما در آمریکا، هر از گاهی پالس‌های مثبتی از طرف آمریکا به ایران ارائه می‌شود. البته ایران معتقد است که آنها باید در عمل، تغییر رفتار خود را نشان دهند.
همشهری جمعه
