سومین شب کارگردانان سینما زیر سایه داد

این مراسم که با حضور جمع کثیری از سینماگران برگزار شد، برخلاف دوره‌های پیشین تنها به بزرگداشت یک سینماگر اختصاص داشت؛ سیف‌الله داد.

کرم‌پور ابتدای این برنامه با اشاره به اینکه هر سال در جشن کارگردانان خانه سینما از 5 نفر تقدیر می‌شد؛ 3 کارگردان از 3نسل مختلف از سینمای ایران و 2 تقدیر ویژه، گفت: امسال فقط از یک نفر تقدیر می‌کنیم، سیف‌الله داد که امثال او بسیار کم هستند. وقتی جلوی خانه خود را کاشی می‌کنیم، فقط به همان کاشی ‌کردن در خانه فکر می‌کنیم اما بعضی نه تنها به خانه بلکه به کوچه، خیابان و جامعه خود فکر می‌کنند و سیف‌الله داد از چنین افرادی بود.

اتکا به خرد جمعی

علیرضا رئیسیان نخستین سخنران این مراسم بود. رئیس کانون کارگردانان سینمای ایران با اشاره به اینکه قرار بود مطابق معمول این جشن در اردیبهشت برگزار شود،  گفت: در آن زمان او در میان ما بود، البته اطمینان دارم که در حال حاضر هم روح او در میان ماست.

شاید کارهای اثرگذار داد،  از عدد بیرون باشد. او پس از آنکه به مسئولیت معاونت سینمایی رسید شورای اکران را راه‌اندازی کرد و امور اکران را به دست سینماگران سپرد، ممیزی را تا حد زیادی حذف کرد و تشکیل شورای‌عالی سیاستگذاری سینمای ایران را راه‌اندازی کرد.

به گفته رئیسیان، این کارگردان همیشه با نگرانی مشتاق وقایع سینما بود. او در ادامه گفت: قطعا ترتیبات عجیب و غریبی باید بگذرد که عقلانیت با اتکا به خرد جمعی در وجود کسی جمع شود، آنگونه که در وجود سیف‌الله داد جمع شده بود و او ترکیبی منحصر به فرد بود.

امتزاج خاصی از حس مردم‌دوستی و قدرت در وجود او بود. ظاهر خشک و متین اما حس طنزی بسیار قوی‌ داشت. بسیار متأسفم که از میان قدیمی‌های 3 دهه اخیر، سیف‌الله داد نخستین کسی است که رفته و ما را تنها گذاشته است.

از دوست به یادگار دردی داریم

محمدعلی نجفی سخنران دیگر این مراسم بود، که پس از حضور بر صحنه گفت: صحبت کردن از داد کار بسیار سختی است اما مدتی است انگیزه‌ای برای هیچ کاری ندارم. او در ادامه یادداشتی را قرائت کرد.

در بخش‌هایی از این یادداشت آمده بود:  داد از این داد که می‌کشیم و گوش کسی بدهکار نیست. داد از این بودن و ماندن که برای مردان مرد جز داغ حسرت ندارد. داد از ما که باید بی‌داد بمانیم و موج  امید را بی‌او نظاره کنیم. داد از این زمانه که هر که در آن اهل داد باشد طاقتش طاق می‌شود و جز به رفتن نمی‌اندیشد.

داد از ما که می‌دانیم با کوچ هر یک از پرندگان امید، ماندن در این بیدادخانه دشوارتر می‌شود و ما باز می‌مانیم. از دوست به یادگار دردی داریم، آن درد به هزار درمان ندهیم.

فیلمساز سفارشی نبود

بهروز افخمی دیگر سخنران این مراسم، از سیف‌الله داد به‌عنوان یکی از 3 فیلمساز و رفیق قدیمی‌اش یاد کرد که حالا هیچ‌یک در کنار او نیستند. او گفت: هر سه از من بزرگ‌تر بودند و نقش برادر بزرگی را که هرگز نداشتم برایم ایفا می‌کردند.

اولی سید مرتضی آوینی بود، دومی مهرزاد مینویی و سومی سیف‌الله داد. هر سه‌ آنها در حدود سن 50‌سالگی رفتند؛ درست در سن و سال و موقعیتی که هنرمند به اوج شکوفایی و توان ذهنی می‌رسد.

هر سه رفتند اما فکر می‌کنم سیف‌الله به یک دلیل و با اراده خاصی چند سال در برابر بیماری سختش مقاومت کرد.

افخمی با اشاره به اینکه همیشه این سه دوست باعث افتخار من بودند و سرم را به خاطر رفاقت‌شان بالا می‌گرفتم، گفت: این سه نفر فقط فیلمساز نبودند بلکه اگر سینما نبود و وسایل و تکنولوژی آن به دست آنها سپرده می‌شد، می‌توانستند سینما را تعریف کنند. آنان از نوع فیلمسازان سفارشی، جشنواره‌ای و دولتی نبودند. سیف‌الله‌ داد همیشه با نهضتی که می‌خواست سینما را از بین ببرد مبارزه کرد و به خاطر این مبارزه ضربه خورد.

نزدیکی سینمای ایران به زندگی ایرانی

علیرضا داوود نژاد سخنران بعدی مراسم بزرگداشت سیف‌الله داد بود. این کارگردان صحبت‌‌هایش را با انتقاد از وضعیت فرهنگی حاکم بر فضای جامعه آغاز کرد و گفت: دوست دارم درباره راهی که سیف‌الله داد در آن حرکت کرد، صحبت کنم اما حرفم را با سؤالی شروع می‌کنم و آن این است که چه کسی یا کسانی در حال حاضر از فضای دیداری و شنیداری فرهنگ کشور ما رضایت دارند؟

چه کسانی از بازار سیاه ویدئو کانال‌های بیشمار ماهواره، کم بودن سینماها، کم بودن اکران فیلم‌ها، پایین‌ آمدن سطح ذوق و تخصص و تاراج شدن فیلم‌ها رضایت دارند؟ سیف‌الله داد از مبتلا شدن کشور ما به این روز وحشت داشت و همه تلاشش این بود که به این روزگار نیفتیم. او از نسل مدیران اول انقلاب بود که تعصب خاصی به استقلال فرهنگی داشت.

این کارگردان در تشریح خصوصیات مثبت سیف‌الله داد به تلاش او برای رها کردن سینما از وابستگی دولت اشاره و اضافه کرد: او می‌خواست از کیفیت سینما مراقبت کند. همیشه می‌گفت سینما نباید مجیزگوی قدرت باشد و نباید تنها به‌دنبال پول بگردد.

او می‌خواست تجربیات تازه در سینما به‌وجود بیاورد و سینمای ایران را به زندگی ایرانی نزدیک کند. امیدوارم سینمای ایران راه خوب و درست خود را که سیف‌الله داد می‌خواست در آن راه قدم برداریم دوباره بیابد.

رفاقتمان خیلی زیاد نبود

بهمن فرمان‌آرا دیگر سخنران این مراسم، از سیف‌الله داد به‌عنوان سینماگری یاد کرد که حقی به گردنش دارد و گفت: فیلمسازی بعد از انقلاب من را او کلید زد. چند روز پس از تصدی معاونت سینمایی توسط آقای داد، او من را خواست.

آن زمان فیلمنامه‌ای داشتم به نام «من از عباس کیارستمی متنفرم» و داد 2ساعت با مقدار زیادی مهربانی برای رد کردن این فیلمنامه وقت صرف کرد و دیگر جای از کوره در رفتن را برای من باقی نگذاشت.

در انتهای جلسه گفت اگر شلوغ کنی، می‌توانی این فیلم را بسازی اما پس از آن دیگر نمی‌توانی فیلم بسازی. در انتهای همان جلسه بود که من فکر داستان فیلمسازی که نمی‌تواند فیلم بسازد و از مرگ خود فیلم می‌سازد به ذهنم رسید و پس از چند روز افسردگی طرحی نوشتم و آن را برای سیف‌الله داد بردم، اینگونه شد که «بوی کافور عطر یاس» را ساختم و این در حالی بود که حمله‌های زیادی به او شد.

«خانه‌ای روی آب» را هم در زمان او ساختم گرچه این فیلم هم 3 معاون سینمایی عوض کرد تا اکران شد! پس از اینکه او از وزارت ارشاد بیرون آمد، به او گفتم حالا که صاحب منصب نیستی بیا رفیق باشیم و از آن زمان، رفاقتی بین ما شکل گرفت که البته خیلی زیاد نبود اما همیشه بود.

حضورش همیشه حس می‌شد

محمد مهدی عسگر‌پور، مدیرعامل خانه سینما آخرین سخنران این مراسم با اشاره به اینکه در جلسه امشب، صحبت‌ها به شکلی بود که گویی اگر از سینمای نجیب صحبت می‌شد، حرف از داد بود یا برعکس، گفت: امروز به‌دلیلی فهرست فیلم‌های شاخص بعد از انقلاب را مرور می‌کردم، فیلم‌های ارزشمندی بود که تلاش بسیاری برای ساخت‌شان شده بود، البته روزگاری در مورد این فیلم‌ها اظهارنظرهای مختلفی می‌شد و ما می‌گفتیم این اظهارنظرها ارزشی ندارد اما انگار حالا این اظهارنظرها بسیار ارزشمند شده و گویی بذر نومیدی بسیار قدرتمندی در سینمای کشور پاشیده شده است.

او از سیف‌الله داد به‌عنوان سینماگری یاد کرد که زیاد فیلم نساخت اما حضورش همیشه حس می‌شد.

تقدیر از خانواده داد

علیرضا رئیسیان، محمد مهدی عسگرپور و مهدی کرم‌پور در پایان سخنرانی‌ها، لوح تقدیر و یادبود سیف‌الله داد را به همسر او اهدا کردند.

همسر داد با تشکر از حاضرین در این مراسم گفت: زمانی من و سیف‌الله داد، اینجا با هم همکار بودیم و سال‌های خوب و پرخاطره‌ای را در آن گذراندیم. مطمئنم روح او در اینجاست و مثل من از همه دوستان و برادرانش به خاطر همکاری‌ها و همدلی‌هایشان ممنون است.

در پایان مراسم و بعد از ضیافت شام، فیلم «بازمانده» به نمایش درآمد. گفتنی است محمدرضا جعفری‌جلوه، محمد بهشتی، محمود اربابی، علیرضا رضاداد، محمد‌حسن پزشک، مسعود کیمیایی، ابراهیم حاتمی‌‌کیا، رخشان بنی‌اعتماد، نیکی کریمی، ناصر تقوایی، سیروس الوند، هوشنگ گلمکانی و بسیاری از چهره‌های سینمای ایران از جمله حاضرین در این مراسم بودند