شاید این خواب، بیداری نداشته باشد

چند روز بود که کودک را روز و شب‌های کشیک به مادر و خواهرش می‌سپرد و صبح می‌آمد و خستگی یک شب پرکار را با خنده‌های کودکش‌ درمی‌آورد.

آن روز هم، مثل همیشه برای بازگرداندن کودک خردسال خود به خانه مادرش مراجعه کرد و هرچه زنگ خانه را به صدا درآورد، کسی در را باز نکرد. تلفن زد، کسی گوشی را برنداشت.

موبایل مادر و خواهرش را گرفت، بازهم پاسخی در کار نبود. نگران شد و در خانه همسایه‌ها را زد. هر طور می‌توانستند وارد خانه شدند. اما کاش هیچ وقت در آن خانه باز نمی‌شد...

همین چند روز پیش روزنامه‌ها در صفحه حوادث، خبر مرگ ناشی از گازگرفتگی 6 عضو یک خانواده در شهر ری را چاپ کردند. در میان قربانیان یک کودک 4ماهه هم بود.

«مونوکسیدکربن» گازی که مسمومیت با آن، خانواده را برای همیشه داغدار کودک 4ماهه‌اش کرد، سن و سالی نمی‌شناسد.

***

 گازگرفتگی و مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن، موضوعی است که عامه مردم درباره آن اطلاعات کمی دارند. این در حالی است به گفته کارشناسان گازگرفتگی و مسمومیت با مونوکسیدکربن پس از مسمومیت ناشی از اعتیاد و داروها،سومین عامل مرگ و میر بر اثر مسمومیت در کشور است.

بد نیست بدانید که این آمارتنها مواردی از گازگرفتگی با مونوکسیدکربن را شامل می‌شود که به پزشکی قانونی اعلام شده است و در شهرهای کوچک و روستاها بسیاری از موارد گازگرفتگی به عنوان مرگ طبیعی قلمداد می‌شود و اصلاً به پزشکی قانونی ارجاع نمی‌شود.

قاتل زمستانی

یکی از مشکلات فصل سرما، مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن است. بیشتر گازگرفتگی‌ها معمولاً در فضاهای بسته، هنگامی که بخاری به وسیله سوخت‌های فسیلی مانند ذغال یا نفت و مشتقات آن به صورت ناقص می‌سوزد، ایجاد می‌شود.

در این فضاها میزان اکسیژن هوا، رفته رفته کم می‌شود و مقدار مونوکسیدکربن موجود در هوا افزایش می‌یابد،‌به شکلی که منجر به مسمومیت فرد یا حتی مسمومیت جمعی می‌شود و از آنجا که این گاز بی‌رنگ و بی‌بو بوده، حین استشمام به ویژه اگر فرد در خواب باشد، متوجه مسمومیت با آن نمی‌شود.

هشدار برای‌ آذری‌ها

استان آذربایجان شرقی شاید به دلیل سردسیر بودن آن و استفاده بیشتر مردم از بخاری‌های نفتی یا گازسوز، پیشتاز مرگ ناشی از گاز مونوکسیدکربن در کشور است؛ تا جایی که چندی پیش مدیر کل پزشکی قانونی این استان، نسبت به مرگ ناشی از گازگرفتگی به مردم این استان هشدار داد.

این در حالی است که این استان  در دو سال گذشته با مرگ 5/2نفر در هر صدهزار نفر جمعیت، بیشترین میزان مرگ و میر در این زمینه را در کشور داشته است. پس از آن، سمنان، اصفهان، اردبیل، خراسان، چهارمحال و بختیاری و تهران قرار دارند و استان قم نیز کمترین میزان را در کشور دارد.

خون کشنده

جالب است بدانید علایم اولیه ناشی از تنفس گاز مونوکسید کربن، تا حدی شبیه به آنفلوآنزا است. با این تفاوت مهم که در آن تب وجود ندارد! علایمی نظیر سردرد، حالت منگی، سرگیجه و سیاهی رفتن چشم، تهوع و استفراغ، سردرگمی، از دست دادن تمرکز حواس و نهایتاً بیهوشی، نشان‌هایی از مسمومیت با گازمونوکسیدکربن است.

این علایم در نتیجه کاهش غلظت اکسیژن در بافت‌های بدن بیماری که گاز را استنشاق کرده  است در این بیماران، به جای اکسیژن در خون ترکیبی به نام کربوکسی هموگلوبین به وجود می‌آید و در مواقعی که مسمومیت با این گاز، به مرگ فرد منجر نشود، ممکن است نابینایی، ناشنوایی، ناراحتی‌های کلیه، کبد و به خصوص سیستم مرکزی اعصاب را به دنبال داشته باشد.

در واقع یکی از مهمترین دلایل خطرناک بودن مونواکسیدکربن میل ترکیبی بالای آن با هموگلوبین خون است. همانطور که می‌دانید، هموگلوبین به طور طبیعی با پیوند موقت با اکسیژن، آن را تا سلول‌های بافت‌های مختلف بدن حمل می‌کند، اما در رقابت با مونوکسیدکربن کاملاً ناتوان است، طوری که وقتی مونوکسیدکربن وجود دارد، اکسیژن هیچ شانسی برای باند شدن به هموگلوبین نخواهد داشت، زیرا میل ترکیبی مونوکسیدکربن 250برابر بیشتر از اکسیژن است.

در نتیجه تشکیل چنین ترکیبی(کربوکسی هموگلوبین) انتقال اکسیژن توسط گلبول‌های قرمز خون، با مانع مواجه شده و غلظت اکسیژن در بافت‌های بدن فرد، کاهش می‌یابد که منجر به مسمومیت شدید و حتی کشنده خواهد شد.

می‌خواهم زنده بمانم

با توجه به اینکه در فصل سرما قرار داریم و گاز گرفتگی با مونوکسیدکربن از شایع‌ترین تهدیدکننده‌های سلامتی افراد در این فصل محسوب می‌شود باید با انجام اقدامات زیر از گازگرفتگی پیشگیری کنید:

1 -رنگ شعله بخاری به شما تا حدی کمک می‌کند تا ایمنی آن را بررسی کنید. اگر رنگ آن نارنجی است، مشکل دارد هرچند رنگ آبی شعله الزاماً به معنای سلامت و ایمنی کامل نیست، بنابراین هر سال پیش از استفاده از وسایل حرارتی آن را بررسی و سرویس کنید.

2 - نصب وسایل گرمایشی گازسوز، توسط کارشناسان مربوطه یکی از مهمترین نکات در رعایت اصول ایمنی است، چرا که هر یک از وسایل گرمایشی گازسوز(شومینه، بخاری و...) باید با کانال تهویه جداگانه نصب شوند و نباید شکستگی و گرفتگی در آن وجود داشته باشد.

3 - گرفتگی‌ها می‌تواند بر اثر روئیدن گیاهان خزنده بر روی دیوار، لانه ساختن پرندگان بر دودکش‌ها و... باشد از این رو کلیه این مسدود کننده‌ها را به شکل کامل از ناحیه اطراف دودکش برچیده و یک نرده حفاظتی جهت جلوگیری از نشستن و لانه‌گذاری پرندگان بر روی آن کار بگذارید و اگر این کار را قبلاً کرده‌اید، آن را چک کنید.

4 - وسایل گرمازا مانند شومینه و بخاری را از لحاظ وجود دوده، زنگ زدگی و هرگونه آلودگی اضافه بررسی کنید، مخصوصاً به خوردگی‌ها و مسدود شدن مسیر دود دقت کنید و هرگز دریچه عبور دود را تا قبل از خاموش شدن کامل آتش نبندید.

5 - آبگرمکن و سایر وسایل گرمازا را در حمام و فضاهای بسته قرار ندهید و جریان هوا را از منافذ و لای پنجره‌ها و دیوارها بررسی کنید، اگر وسیله حرارتی در داخل منزل شما هوای کافی نداشته باشد تولید مونوکسیدکربن خواهد کرد.

6 - برای بخاری‌های نفتی از هیچ ماده سوختنی غیر از نفت استفاده نکنید و هرگز از اجاق گاز آشپزخانه برای گرم کردن خانه استفاده نکنید. وسایل گازسوز را به دقت تنظیم و تعمیر کنید. این موضوع به ویژه در مورد وسایلی که قبلاً سوخت دیگری مانند نفت داشته‌اند، اهمیت خاصی پیدا می‌کند.

7 - از منقل‌های ذغالی کباب در محیط منزل استفاده نکنید.

8 - از رنگ‌برهایی که حاوی ماده‌ای به نام متیلن کلراید هستند، در خانه استفاده نکنید این ماده پس از ورود به بدن به مونوکسید کربن تبدیل می‌شود.