با تصویب قانون برنامه توسعه پنجم همه صنایع آلاینده محیط و خطرآفرین مانند تولیدکنندگان خودرو و غذاهای آماده ملزم به پرداخت مالیات سلامت می‌شوند که از این اعتبار برای ارتقای سلامت مردم هزینه می‌شود.
در این سیستم به‌منظور مشارکت عادلانه مردم در هزینه‌های سلامت، از همه افراد حقیقی و حقوقی که به‌نحوی در ایجاد مخاطرات سلامت اعم از آلودگی هوا، آب، خاک، محیط‌زیست یا تولید مواد مضر سلامت نقش دارند، مالیات و عوارض سلامت اخذ می‌شود؛ نمونه آن اخذ مالیات سلامت از سیگار و نوشابه است.
جلوگیری از 3 هزار سکته با اخذ مالیات
مالیات از دیرباز یکی از مسائل مهم اقتصادی هر جامعه بوده و تاثیر آن در همه ابعاد کاملا روشن است. یکی از حوزه‌های مهمی که رابطه مستقیمی با مالیات دارد، حوزه سلامت است. تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که اگر مالیات بیشتری بر موادغذایی ناسالم تحمیل شود، می‌توان از وقوع بیش از 3 هزار سکته مغزی و قلبی جلوگیری کرد.
دکتر ربابه شیخ‌الاسلام، اپیدمیولوژیست در این‌باره می‌گوید: امروزه بیماریهای غیرواگیر مانند بیماریهای قلبی و عروقی، دیابت، چاقی، مشکلات اسکلتی و استخوانی 60 درصد مرگ‌ومیرها را به‌خود اختصاص داده است که همگی از شیوه نادرست زندگی ایجاد می‌شود.
همه کشورها در راستای پیشگیری از این بیماری‌ها الگوهایی را تعریف کرده‌اند. مثلا در آمریکا سایتی راه‌اندازی شده که میزان شیوع چاقی را در همه ایالت‌ها نشان می‌دهد و براساس نوع حرارتی درجه 2 و 3، بیمه‌ها مدل‌هایی را تنظیم می‌کنند تا براساس آن از افراد چاق، حق بیمه بیشتری گرفته شود و به این ترتیب مسئولیت فردی را در جامعه بالا می‌برند.
وی ادامه می‌دهد: فردی که بنا به دلایلی مانند تغذیه نامناسب، سیگار کشیدن، عدم‌تحرک کافی و... بیمار می‌شود، نه تنها به‌خود آسیب می‌رساند بلکه بیماری‌ا‌ش موجب افزایش هزینه‌های دولت نیز می‌شود.
در بسیاری از کشورها با سنگین کردن مالیات موادغذایی مضر، افراد قدرت خرید این غذاها را از دست می‌دهند. از طرفی، دولت این مالیاتها را به‌عنوان یارانه برای موادغذایی سالم مانند لبنیات کم‌چرب هزینه کرده و درواقع سلامت جامعه را تامین می‌کند.
دکتر شیخ‌الاسلام با انتقاد از سیاست‌های موجود در بخش مالیات سلامت، می‌افزاید: چرا باید شرایطی وجود داشته باشد که یک مادر روستایی به جای نان از یک ماده غذایی سرشار از بیماری‌ها مانند پفک برای کودک خود استفاده کند و مانع رشد کودک خود شود؟ متأسفانه در کشور ما به این مسائل توجهی نمی‌شود.
مسئولان سلامت که به تولید موادغذایی مجوز می‌دهند، باید توجه داشته باشند که مصرف انواع پفک که با اسامی گوناگون در کشور رواج یافته، موجب افزایش بار بیماریهای بسیاری در جامعه می‌شود اما اگر این کالا به‌عنوان کالایی که سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد با مالیات زیاد و در نتیجه افزایش قیمت روبه‌رو شود، ناخودآگاه میل به خرید در مشتری از بین می‌رود.
در عین حال همین موضوع را می‌توان به سیگار تعمیم داد چرا که با افزایش قیمت سیگار و بستن مالیات سنگین بر آن، افراد سیگاری در جامعه کاهش می‌یابند. البته بسیاری از مسئولان مربوطه بر این باورند که با لحاظ این مالیات سنگین و به تبع آن، افزایش قیمت، بحث قاچاق سیگار مطرح می‌شود که نظارت دقیقی روی آن نمی‌توان داشت؛ بنابراین فعلا مصرف‌کننده است که متضرر می‌شود.
دولت باید غذاهای سالم و ناسالم را در 2 فهرست جداگانه قرار دهد و از مجاری قانونی بخواهد تا برای فهرست موادغذایی پرضرر، مالیات زیاد بسته شود.
البته این اتفاق برای نوشابه‌های گازدار رخ داد اما به جای آنکه این مالیات صرف آموزش و ساخت فیلم‌های کوتاه تلویزیونی در حوزه سلامت شود، در جاهای دیگری خرج شد. حتی اگر این مالیاتها به آموزش هم اختصاص نیابد، می‌تواند به‌عنوان یارانه‌هایی در نظر گرفته شود که به موادغذایی سالم تعلق می‌گیرد.
درصورتی‌که اگر یارانه به غذاهای سالم تعلق گیرد، افراد کمتر بیمار می‌شوند و دولت مجبور به صرف هزینه‌های هنگفت برای این بیماری‌ها نیست و در واقع پولی را که به یارانه‌ها اختصاص نمی‌دهیم در بخش مشکلات قلبی و انواع سکته‌ها هزینه می‌کنیم.
امروزه سهم سلامت از بودجه عمومی کشور کمتر از حد مطلوب آن است و باید با اصلاح آن بدون فشار به مردم، سلامت آنها ارتقا پیدا کند.حسن امامی رضوی به فارس می‌گوید: موضوع عدالت در سلامت از مباحث جدی دولت است که در متن قانون توسعه پنجم نیز به آن توجه شده است.
تصمیمی که امسال در قانون بودجه برای پرداخت حق بیمه متناسب با حقوق افراد اتخاذ شد نیز در همین مسیر است، زیرا باعث می‌شود هر کس درآمد بیشتری دارد، حق بیمه بیشتری نیز برای بیمه خدمات درمان بپردازد و هرکس درآمدش پایین‌تر است، کمتر بپردازد.
وی ادامه می‌دهد: در این قانون همچنین پیش‌بینی شده است که افرادی که اصلاً توان پرداخت ندارند، دولت حق بیمه آنها را بپردازد.
این نکته مهمی است که باعث می‌شود دولت به سلامت افراد فقیر و کم درآمد بیشتر توجه کند و اقشار کم درآمد نیز از خدمات اولیه و پایه درمانی برخوردار شوند، گرچه افراد با درآمد بالاتر می‌توانند با استفاده از بیمه‌های تکمیلی از خدماتی بیشتر از خدمات پایه درمانی برخوردار شوند.
به گفته معاون سلامت وزارت بهداشت، در قانون برنامه توسعه پنجم پیش‌بینی شده همه صنایعی که در کشور فعالیت اقتصادی، اجتماعی و صنعتی دارند، اعم از صنایع خودروسازی، شیمیایی، صنایع غذایی و هر فعالیت دیگر که به نوعی سلامت مردم را به مخاطره می‌اندازند، متناسب با خطرآفرینی آن فعالیت مالیات سلامت پرداخت کنند که از محل این اعتبار برای ارتقای سلامت مردم هزینه شود.
بعد از تصویب این قانون هر سال در قانون بودجه میزان مالیات سلامت برای فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی مختلف تعیین و دریافت می‌شود.
لیست سیاه برای موادغذایی مضر
موادغذایی مضر مانند انواع غذاهایی که حاوی نمک فراوان، ایزومرترانس بالا، چربی اشباع شده زیاد و پرکالری هستند باید در لیست سیاه قرار گیرند و از طرف دیگر به موادغذایی سالم مانند نان، لبنیات کم‌چرب و حتی با چربی صفر درصد که در سراسر دنیا رایج است، یارانه تعلق بگیرد.
این در حالی است که این روزها اگر سری به مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها بزنید، از لبنیات کم‌چرب خبری نیست و به جای آن لبنیات پرچرب حتی تا 14 درصد در اختیار شما قرار می‌گیرد که البته به‌دلیل افزایش همین چربی، قیمت بالاتری هم دارند.
در حقیقت کارخانه‌های تولید‌کننده برای رسیدن به سود بیشتر، 4 برابر شیر کم‌چرب، شیر پرچرب در اختیار مغازه‌دارها قرار می‌دهند و اگر همین روال طی شود و از مصرف‌کننده حمایتی نشود، ضرر و زیان آن برای دولت خواهد بود.
