همشهری - محمد سرابی: از شهرهای کوهستانی اروپا تا شهرهای آسیایی که در دشت و جلگه قرار دارند، خطر سیل و رواناب‌ها، زندگی روزمره شهروندان را تهدید می‌کند.
سویس
سکونت کنار رودخانه
سویس به دلیلی شرایط جغرافیایی خود همیشه دارای فصل پرباران بوده است اما اکنون تغییرات اقلیمی باعث شده است که شهرهای این کشور هم به دنبال راهی برای کاهش خطر سیل و آب‌گرفتگی باشند. طرح‌های مدیریت سیل که با روش‌های جدید اجرا شدند ۴۰ سال سابقه دارند اما این مربوط به دورانی بود که گرمایش جهانی مقدار ذوب شدن برف‌ها و شدت بارش‌ها را بیشتر نکرده بود. از سال‌های دهه ۲۰۱۰ باران آنقدر زیاد شد که دیگر خاک کوهستان ظرفیت جذب آن‌ها را نداشت و سیل وارد شهرها شد. در ۲۰۰۵ سیل ناگهانی بیشترین خسارت را در شهرهای این کشور ایجاد کرد. در این ۴۰ سال از هر ۵ شهر ۴ شهر دچار سیل شده‌اند و ارزیابی‌های شهرداری‌ها نشان می‌دهد که حالا دو سوم ساختمان‌های شهری به شکلی در معرض رواناب سطحی هستند و از هر ۷ نفر سویسی یک نفر در ساختمانی زندگی می‌کند که در معرض سیل قرار دارد.
دانمارک اسفنجی
دیگر کشور اروپایی یعنی دانمارک طرح «اسفنجی کردن» شهرها را زودتر از سویس شروع کرد و بازطراحی فضای عمومی و زیرساخت‌ها انتقال آب زمینه فرستادن آب سطحی به درون خاک را فراهم کرد ولی سویس از این راه‌حل عقب ماند. در سال ۲۰۱۸ گزارش‌های صنعت بیمه نشان داد که سرمایه‌گذاری برای زیرساخت‌های کنترل سیل کافی نیست و یک واقعه ناگهانی می‌تواند ضرر زیادی وارد کند. جمعیت شهری سویس بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۲۰۲۲ تقریبا ۲ برابر شده است و اکنون سه چهارم جمعیت در مناطق شهری زندگی می‌کنند. ۸۰ درصد اقتصاد کشور هم در این شهرها متمرکز است.
طغیان رودخانه‌ها
یک مشکل دیگر طغیان رودخانه‌ها است که نوع متفاوتی از سیل را در این کشور ایجاد می‌کند. حدود ۲۰ درصد از جمعیت سیل در مناطقی زندگی می‌کنند که نزدیک رودخانه‌ها و آبراهه‌ها هستند اگرچه این ساختمان‌ها با استانداردهای ایمنی ساخته شده‌اند اما در صورت افزایش ناگهانی حجم آب، با سیل روبه‌رو خواهند شد. حدود ۳۰ درصد شغل‌ها و ۲۵ درصد دارایی‌ها هم در این مناطق نزدیک رودخانه قرار دارند. چند شهر سویس کار بازآفرینی سطوح شهر برای جذب بیشتر و فرستادن آب باران به لایه‌های زیری خاک را شروع کرده‌اند. تابستان امسال رودخانه میلیباخ در شهر برنیز این کشور طغیان کرد و آب خودروها را با خود برد و ریل قطار را خراب کرد. در شهر زرمات هم که به دلیل گردشگری اسکی شهرت دارد برف‌ها آب شدند و سیل باعث تخریب جاده‌ها و توقف حرکت قطارها شد که در ۳۰ سال گذشته بی‌سابقه بود.
هند
باران بیشتر از ۱۵ دقیقه
شهرهای بنگلور، لکنو و دهلی پایتخت هند در معرض سیل هستند. باران شدید می‌تواند در کمتر از یک ساعت باعث جاری شدن سیل در دهلی شود. رودخانه یامونا پر از آب می‌شود و مقداری از آن از سد تاجمونا در شمال دهلی بیرون می‌زند که به سمت شهر میاید. در سیل چند ماه پیش دهلی ۱۱ نفر کشته شدند. به نظر میاید افزایش جمعیت شهرهای هند به صورت عاملی برای افزایش خطر سیل عمل می‌کند. وسعت بنگلور در چند دهه گذشته از مساحت ۱۰۰ کیلومتر مربع به ۸۰۰ کیلومتر مربع رسیده است. این شهر که در سال ۱۹۶۱ و نزدیک ۶۰ سال قبل فقط یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت داشت اکنون ۱۰ میلیون نفر جمعیت دارد و خط مترو آن در سال ۲۰۱۱ افتتاح شد.
حوزه آبریز شهری
بنگلور و دهلی چند حوزه آبریز دارند اما عملیات‌های ساختمانی مانند جاده‌های آسفالت، ساخت پارکینگ و حفر خطوط مترو تضادهایی با مسیر این حوزه‌های آبریز داشته است. تعداد فضاهای باز مانند پارک‌ها که قدرت جذب آب را داشته باشند در مسیر این حوزه‌های آبریز کافی نیست و در نتیجه آب باران در خیابان‌ها روان می‌شود. در دهلی، آب‌گرفتگی ناشی از باران از منطقه سنگام‌ویهار شروع می‌شود و بعد از اینکه زیرآب بردن کل این منطقه به رودخانه می‌ریزد. بعضی از زهکش‌های طبیعی درون خاک؛ در جریان ساخت فونداسیون و طبقات زیرزمینی برج‌های بلند، از بین رفته‌اند. در سال ۲۰۱۸ نقشه آب‌های جاری دهلی طراحی شد که نقاط آب‌گیر اصلی را نشان می‌داد. پایتخت هند ۴۰۰ کیلومتر رودخانه و نهر طبیعی و نزدیک ۳ هزار کیلومتر کانال و جوی ساخته شده دارد. سازمان‌های مختلف این مسیرهای آب را مدیریت می‌کنند که شهرداری تنها یکی از آن‌ها است. بر اساس سنت مدیریتی در هند، کنترل آب باران در حوزه مسئولیت ارگانی است که جاده و خیابان را ایجاد می‌کند اما بعضی از مسیرهای انتقال آب عملکرد اشتباه دارند و در هنگام بارندگی شدید موجب تشدید سیل می‌شوند.
در شهرهای هند تا زمانی که آب باران جذب خاک شود اتفاقی نمی‌افتد اما زمانی که سیل جاری شود دیگر قابل کنترل نیست. در محله سنگام‌ویهار ۹۰ درصد سطح زمین با بتن و آسفالت پوشانده شده و فقط یک کانال انتقال آب در خیابان اصلی وجود دارد. ۱۵ دقیقه بارندگی مداوم سیل ایجاد می‌کند. نکته دیگر این است که شهر دهلی با مشکل کمبود آب در تابستان روبه‌رو است و شهرداری تلاش می‌کند راهی برای ذخیره آب و استفاده مجدد از آب باران پیدا کند.
بیشتر بخوانید: باران تهران به‌سوی کویر می‌رود
نظر شما