و میانگین ابتلای افراد به بیماری‌های متابولیک و ژنتیک در جهان از هر 500 نفر، یک نفر است اما این میزان در کشور ما بیشتر از استاندارد جهانی است. در حالی که بررسی‌های کارشناسان حاکی از آن است که حدود 70 درصد بیماران مبتلا به نقص اولیه ایمنی نتیجه ازدواج‌های فامیلی هستند و همه بیماری‌ها به جز حوادث، منشأ ژنتیک دارند، تصور مردم ما از بیماری‌های ژنتیک، فقط معلولیت است.
دکتر داریوش فرهود، پدر علم ژنتیک ایران و کارشناس سازمان جهانی بهداشت، با اشاره به اینکه حدود 35 سال پیش ازدواج خانوادگی در ایران سیر رو به افزایشی داشت و به‌خصوص ازدواج‌های تراز اول فامیلی تا بالای 50 درصد دیده می‌شد، در پاسخ به این سؤال همشهری که چرا در دهه اخیر باز هم شاهد افزایش این آمار هستیم می‌گوید: «در یک دوره زمانی مردم از ازدواج خویشاوندی فاصله گرفتند ولی ظرف دو سه سال گذشته عوامل دیگری مجددا به این مسئله دامن زدند مانند اعتیاد و مشکلات اقتصادی.»
وی با تاکید بر اینکه ما همیشه می‌گوییم ازدواج خویشاوندی چه برای دختر و چه برای پسر به‌ویژه در خانواده‌هایی که از انواع عقب‌‌ماندگی‌های ذهنی، معلولیت‌ها، ناشنوایی، نابینایی، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های پوستی، سرطان و ناباروری و نازایی رنج می‌برند، باید حتما با مشاوره ژنتیک همراه باشد تا این بیماری‌ها مجددا گسترش پیدا نکنند، ادامه می‌دهد: «اما به‌طور کلی در یک جامعه بزرگ اگر هزار ازدواج خویشاوندی را با هزار ازدواج غیر‌خویشاوندی مقایسه کنیم، بیماری‌های ژنتیک در ازدواج‌های غیر‌خویشاوند، 2 تا 3 درصد است در حالی‌که این بیماری‌ها در ازدواج‌های خویشاوندی بین 4 تا 6 درصد دیده شده است.»
البته به گفته این متخصص تفاوت این دو گروه آنقدر معنا‌دار و زیاد نیست که به‌طور کلی بگوییم مردم باید از ازدواج خویشاوندی صرف‌نظر کنند.دکتر فرهود با اشاره به اینکه این تحقیقات در جوامع دیگر نیز همین نتایج را نشان می‌دهد، ادامه می‌دهد: «آمار سازمان جهانی بهداشت هم همین آمار را نشان می‌دهد اما توصیه می‌کنیم باید حتما مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج در کسانی که قصد ازدواج فامیلی دارند، صورت گیرد.»
وی در پاسخ به این سؤال که آیا ایران در این زمینه رتبه اول را در میان کشورهای دنیا دارد یا نه توضیح می‌دهد: «به‌طور کلی در تمامی دنیا به‌خصوص در کشورهای پیشرفته به غیر از کسانی که پیرو دین مسیحیت هستند، ازدواج فامیلی رواج دارد و در این شرایط نمی‌توان گفت که ایران از این نظر رتبه اول را دارد ولی آمارهای گزارش‌شده هم چشمگیر هستند.»
تولد روزانه یک‌هزار نوزاد معلول
در ازدواج‌های فامیلی ژن‌های معیوب که حالت مغلوب دارند، فرصت بروز پیدا می‌کنند.
تحقیقات متخصصان و آگاهی مردم از خطرات ازدواج‌های فامیلی نشان می‌دهد که میزان این ازدواج‌ها در جهان رو به کاهش است و حتی در برخی از کشورها از نظر قانونی ممنوع است.
به‌طور کلی 4 تا 5/4 درصد افراد داوطلب ازدواج، خودشان نیز نوعی بیماری ژنتیک جسمی و ذهنی شدید یا خفیف دارند و کارشناسان می‌گویند با توجه به اینکه به گفته متخصصان ژنتیک مهم‌ترین عامل معلولیت و بیماری ژنتیک در کشور ما ازدواج‌های فامیلی است، اگر این روند ادامه یابد در آینده درصد بالایی از جمعیت کشور دچار معلولیت‌های شدید یا خفیف ذهنی و جسمی خواهند شد و در نتیجه به‌طور متوسط روزانه بیش از یک هزار کودک و سالانه حدود 350 هزار کودک معلول در کشور ما متولد می‌شوند که اکثر آنها به‌علت ازدواج‌های فامیلی است.
دکتر ناهید خداکرمی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و دبیر علمی انجمن مامایی ایران نیز با تأیید اینکه متأسفانه ازدواج‌های فامیلی مجددا رو به افزایش است، توضیح می‌دهد: ازدواج فامیلی حتی در میان اقشار تحصیلکرده هم به وفور دیده می‌شود، غافل از اینکه این اتفاق نسل‌های آتی را علاوه بر انواع بیماری‌های جسمی در معرض اختلالات روانی مثل اسکیزو‌‌فرنی و افسردگی قرار می‌دهد.
این در حالی است که به گفته روانشناسان بیش از 30درصد بیماران اسکیزو‌‌فرنیک، اظهار داشته‌اند که پدر و مادرشان ازدواج فامیلی داشته‌اند.به گفته این متخصص، البته ازدواج‌های فامیلی دورتر خطر زیادی ندارند، ولی بیشترین اختلالات به‌خصوص در رشته مامایی مرگ‌های داخل رحمی هستند.
البته میکروسفالی و هیدروسفالی (بیماری‌های جمجمه)، کری، لالی، نابینایی و ناشنوایی و کودکان با اختلال لب‌شکری از دیگر اختلالاتی هستند که بیشتر کودکان با آن مواجهند.
دکتر خداکرمی می‌گوید: این امر به‌خصوص در مورد تالاسمی نوع ماژور مشکلات بیشتری ایجاد می‌کند چون شیوع این بیماری از این طریق تمامی برنامه‌های غربالگری مربوط به آن را با شکست مواجه می‌کند.
حلقه مفقوده مشاوره
در یک ازدواج فامیلی احتمال اینکه یک اختلال ژنتیک در نوزاد بارز شود، یک‌چهارم است ولی این عدد به گفته متخصصان دائما افزایش پیدا می‌کند و حتی به سه‌چهارم هم می‌رسد.
دکتر خداکرمی می‌گوید: متأسفانه هنوز برخی تصور می‌کنند که با بررسی اسناد و شجره‌نامه می‌توان در مورد احتمال بروز یک بیماری ژنتیک در نسل آینده اظهار‌نظر قطعی کرد، در حالی که در اکثر موارد و مواقع به‌علت تغییرات ناگهانی ساختمان ژن ، صفات و خصوصیات ارثی دچار تغییر و دگرگونی می‌شود و این تغییرات به نسل بعد منتقل می‌شود.
او با اشاره به اینکه این پدیده به‌علت جهش‌های تازه در انسان است، می‌گوید: به‌خاطر همین جهش‌های ژنتیک حتی وقتی ما به افراد مشاوره ژنتیک را توصیه می‌کنیم و حتی با تأیید کردن همه جوانب توسط متخصص ژنتیک، باز هم این اختلالات بروز می‌کنند.
به گفته وی، بسیاری از این نا‌بهنجاری‌ها هم مخفی هستند و سال‌های بعد خودشان را نشان می‌دهند، از قبیل کند‌ذهنی، قد کوتاه و شکست تحصیلی؛ و این اتفاقات در حالی می‌افتند که ایران در زمینه اصول اولیه تشخیصی آنها خیلی عقب‌تر از کشورهای دیگر است.
به گفته عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و دبیر علمی انجمن مامایی ایران، در کشور ما تشخیص این بیماری‌ها گاهی اوقات با 20 سال تاخیر و حتی بیشتر صورت می‌گیرد.
