با این حال صحبت از حق‌و‌حقوق همسایه‌ها و دوست و آشنا که دیگر حرفی بیهوده است، اما از ما می‌شنوید شیرینی ساخت خانه‌تان را به‌خاطر چند‌هزار تومان کم‌و‌زیاد به تلخی ویرانی خانه همسایه و قربانی شدن کارگرانی که برای لقمه نانی جان‌شان را کف دست‌شان می‌گذارند، ندهید.
افزایش حوادث گودبرداری، این روزها تیتر اصلی اخبار رسانه‌ها و مکالمات روزمره شهروندان تهرانی شده است.
علاوه بر گزارش همشهری‌‌زندگی، منتظر یک پرونده‌گشایی از این فاجعه باشید.
شنیدن خبر ریزش ساختمان‌ها و مدفون شدن کارگران ساختمانی زیر خروارها آوار، از رسانه‌ها و تلویزیون پا را فراتر گذاشته و دور از جان شما، اگر کمی اهل پیاده‌روی و قدم زدن در کوچه‌ها و خیابان‌ها باشید حتی ممکن است به کرات شاهد ریزش این ساختمان‌ها به چشم خود باشید.
آوار خانه‌ها به سفره صاحبان خود هر روز نزدیک و نزدیک‌تر می‌شود تا جایی که خبر ساخت‌و‌ساز خانه همسایه دیگر جای خوشحالی برای همسایه‌های دیوار‌به‌دیوار خود که ندارد هیچ، بلکه اغلب با شنیدن خبر فاجعه‌ای به‌نام «گودبرداری» دیگر باید جان را بردارند و از خانه و کاشانه خود فرار کنند تا اگر بعد از گودبرداری خانه همسایه، خانه‌شان هم‌چنان پا‌برجا ماند، عزم بازگشت به خانه و ادامه زندگی کنند. در غیر این‌صورت در هرج‌و‌مرج بی قانونی ساخت‌و‌ساز بدون مجوز و نظارتی که ناقص صورت می‌گیرد یا اصلا صورت نمی‌گیرد، به‌دنبال مقصر بگردند و بگردند تا در آخر مستاجر خانه همان همسایه شوند.
سازمان آتش‌نشانی، خانه اول و آخر
گاهی اوقات سازمان آتش‌نشانی را در قامت دایه مهربان‌تر از مادر می‌بینیم. دایه‌ای که قبل از انجام هر خبط و خطایی هشدار به دقت در اجرای صحیح کارهای‌مان می‌دهد و در نهایت که سرخورده از عاقبت نافرمانی دست از پا درازتر بازگشتیم، بازهم دلسوزانه بدون مذمت و سرزنش، تنها یار و یاورمان می‌شود.
این روزها خانه اول و آخر ساخت‌و‌سازها سازمان آتش‌نشانی است، اما گویا صبر سرخ‌پوشان آتش‌نشان هم از این همه جفا که آدم‌ها در حق خود می‌کنند، سرآمده و به‌ناچار گذشته از تاکید و هشدار و توصیه، دست به اقدامات جدی‌تری خواهند زد. مهندس براتی، معاون سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی با اشاره به آمارهای حوادث مربوط به گودبرداری و ریزش ساختمان در شهر تهران نسبت‌به افزایش این نوع حوادث هشدار داده و می‌گوید:
آمار سازمان آتش‌نشانی نشان می‌دهد که در سال86، 338حادثه مربوط به گودبرداری و ریزش ساختمان در شهر تهران رخ‌داد که 154مصدوم و کشته در‌‌پی داشت. آمار این حوادث در سال گذشته به 231مورد با 127مصدوم و کشته رسید و با این‌که نسبت‌به سال86 با کاهش روبه‌رو شده، اما معتقدیم بازهم این آمار بالاست.
نقشی فراتر از وظیفه
گرچه وظیفه سازمان آتش‌نشانی، امداد و نجات به حادثه‌دیدگان است، اما ماموران و مسئولان سازمان آتش‌نشانی هیچ‌گاه عشق و عرق خود به شهروندان را در لوای اساس‌نامه و قانون خدماتی خود پنهان نکرده و نمی‌کنند. از این روست که بازهم خود دست‌به‌کار شده‌اند تا به‌جای بیرون کشیدن هر روزه جان‌باختگان از زیر آوار و شاهد اشک و ناله حادثه‌دیدگان بودن، حلقه‌ای از نهادهای مرتبط با گودبرداری و هم‌چنین ساخت‌و‌ساز اصولی را دعوت کرده تا راهی برای پیشگیری بیابند.
در این راستا هشدارهایی در خصوص حوادث مربوط به گودبرداری غیراصولی به تمامی دست‌اندرکاران و حلقه‌های مرتبط داده شده و بازنگری در شیوه‌های عمل، ضوابط، مقررات و آیین‌نامه‌ها را خواستار شده است. بر این اساس مسئولان ذی‌ربط باید بخش‌های زیرمجموعه خود را موثرتر و کیفی‌تر کرده و با سازمان آتش‌نشانی مشارکت کنند تا آمار مربوط به این حوادث کاهش یابد.
به گفته ترابی، در یک‌سال اخیر تمامی حوادث مربوط به گودبرداری و ریزش ساختمان به اداره امور مهندسین ناظر معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران و سازمان نظام مهندسی منعکس و دستورالعمل ایمنی مرتبط با گودبرداری و تخریب ساختمان‌ها وضع شده‌است.
مالکان خسارت‌دیده، خسارت هم بدهند
از آن‌جایی که ما ایرانی‌ها عادت به تبعیت از قوانین سفت و سخت داریم، سازمان آتش‌نشانی برای محکم‌کاری هم که شده، زمانی که قرار است مجوز ایمنی برای شروع ساخت‌و‌ساز توسط این سازمان صادر شود، از مالک تعهدنامه محضری گرفته می‌شود تا متعهد شود ضوابط گودبرداری و تخریب ساختمان را زیر نظر مهندس ناظر رعایت کند و اگر خلاف این باشد باید پاسخگو شود و علاوه‌بر پرداخت خسارت معمول، خسارات سازمان آتش‌نشانی را هم بپردازد.
به گفته مهندس براتی، مدیر اجرایی شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی، تقویت جایگاه مهندس ناظر از عوامل موثر در کاهش این نوع حوادث است و به سازمان نظام مهندسی پیشنهاد داده‌ایم برای مهندسین ناظر آموزش‌هایی را در‌نظر بگیرند تا آن‌ها نقش خود را به‌خوبی ایفا کنند. او هم‌چنین معتقد است، پس از دفتر تحقیقات مسکن و سازمان نظام مهندسی، وزارت مسکن مهم‌ترین نقش را در تولید مقررات و قوانین جامع دارد که متاسفانه به دلیل نقص در این قوانین، مالک به راحتی پس از وقوع اتفاق خود را کنار می‌کشد و نقش لازم را در پرونده ندارد. درحالی که این وزارتخانه دارای پتانسیل بالایی است و با توجه به این‌که متولی تولید مقررات ملی ساختمانی است، می‌تواند نقش مهمی در این راستا ایفا کند.
بی‌قانونی، متهم اصلی پرونده حوادث گودبرداری
رعایت نکردن ضواط و مقررات موجود در این خصوص، انجام گودبرداری توسط افراد غیر‌متخصص، عدم‌نظارت و کنترل مهندس ناظر و مالک، از مهم‌ترین دلایل بروز این‌گونه حوادث است که علاوه‌بر کارگران، برای ساکنان منطقه نیز ایجاد خطر می‌کند. حال آن‌که تعداد ساختمان‌های غیرمقاوم و فرسوده در شهر تهران نیز بسیار چشمگیر است.
علاوه‌براین وجود زمین‌ها، معابر کوچک و باریک نیز ریسک ریزش ساختمان‌های جانبی را افزایش می‌دهد. براتی، مهم‌ترین علل وقوع این حوادث را ضعف ضوابط و مقررات در زمینه گودبرداری عنوان کرده و می‌گوید:
«تجربه نشان می‌دهد که قوانین و مقررات فعلی پاسخگوی نیازها نیست و از سویی تقسیم نکردن وظایف اصولی میان مسئولان در ساخت‌و‌سازها از دیگر دلایل وقوع این نوع حوادث است». درحالی که برخی از کارشناسان، مهندسان ناظر را به‌عنوان مقصر حوادث گودبرداری معرفی می‌کنند،
ولی کارشناسان سازمان نظام مهندسی این امر را نمی‌پذیرند. مدیر اجرایی شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی اعتقاد دارد که مهندس ناظر کمترین مسئولیت را در وقوع حوادث ساختمان‌سازی دارد و مسئولیت اصلی متوجه صاحبکار و پیمانکار است. درحالی که قانون هیچ نقشی را برای مالک تعریف نکرده است.
همشهری زندگی
