والدین کودکان اوتیستیک می‌گویند در سنین یک تا 4سالگی چندین بار کودک خود را نزد پزشکان مختلف برده‌اند اما هیچ‌یک قادر به تشخیص بیماری او نبوده و به همین دلیل درمان‌های کودک به تاخیر افتاده است.
در حالی که روانشناسان و متخصصان روانپزشکی کودک معتقدند، شیوع اوتیسم در کشورهایی مثل کشور ما رو به افزایش است، چندی پیش رئیس ستاد ساماندهی بیماران روانی مزمن از راه‌اندازی یک مرکز اوتیسم در هر استان خبر داد و گفت: هم‌اکنون 10 مرکز روزانه ویژه کودکان اوتیسمی در کشور وجود دارد که درصورت تامین اعتبار تا پایان سال‌جاری حداقل در هر استان یک مرکز درمان اوتیسم ایجاد خواهد شد.
حسین نحوی نژاد افزود: بهترین زمان تشخیص بیماری اوتیسم برای کودکان سنین بین 18 تا 36 ماهگی است و چنانچه خانواده‌ها خیلی زود این اختلال را در فرزندان‌شان شناسایی کنند، فعالیت توانبخشی سریع‌تر انجام می‌شود و این اختلال به عقب‌ماندگی ذهنی منجر نخواهد شد.
اما رئیس ستاد ساماندهی بیماران روانی مزمن در حالی تاکید می‌کند که در 75 درصد مواقع به‌دلیل تشخیص دیرهنگام اختلال اوتیسم تبدیل به عقب ماندگی ذهنی می‌شود که به عقیده دکتر کتایون خوشابی، روانپزشک و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی اگرچه در مورد این بیماری نمی‌توان آمار دقیقی داد، اما می‌توان گفت در 5 سال اخیر آمار مبتلایان یک روند کاملاً صعودی را طی کرده است.
اوتیسم نوعی اختلال رشدی است که با رفتارهای ارتباطی و کلامی غیرطبیعی مشخص می‌شود. در زبان فارسی اوتیسم را «در خود‌ماندگی» ترجمه کرده‌اند. تا به حال هیچ علت قطعی و مشخصی را برای این بیماری ذکر نکرده‌اند، اما ترکیبی از عوامل وراثتی و محیطی، در ایجاد بیماری مؤثر است.
فاصله گرفتن والدین از کودکان، عامل زمینه‌ساز
در اوتیسم، کودک ارتباط روانی و اجتماعی را با اطرافیانش به کلی قطع می‌کند. این اطرافیان هم شامل نزدیک‌ترین فرد به کودک می‌شوند؛ یعنی مادر تا افراد دیگر خانواده.
دکتر ابوالقاسم مهری‌نژاد، روانشناس و عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا نیز تاکید می‌کند: معمولاً از 2 یا 3 سالگی تراوشات اجتماعی در کودک باید از سوی والدین مشاهده شود در غیراین صورت می‌توان برای این کودک تشخیص اوتیسم داد.
وی می‌گوید: «در حال حاضر تعاملات مادر و کودک نسبت به قبل کاهش چشمگیری پیدا کرده و به‌خصوص در کشورهای پیشرفته این مسئله بیشتر به چشم می‌خورد، در نتیجه حالات در خود فرورفتگی در کودک بیشتر شده است.»
وی با بیان اینکه اوتیسم با طبقات اقتصادی و اجتماعی خانواده‌ها رابطه نزدیکی دارد، ادامه می‌دهد: «خانواده‌های تحصیل کرده و با سطح اقتصادی بالا بیشتر دارای کودکان مبتلا به اوتیسم هستند و شاید در دنیای امروز مهم‌ترین علت احتمالی ابتلای کودکان به این بیماری دورشدن والدین و سرد شدن آنها در برقراری ارتباط با کودک باشد.»
با این اوصاف روانپزشکان معتقدند که متأسفانه هنوز مشخص نشده که در کشور ما سن دقیق اوتیسم معمولاً چه سنی است و با اینکه در بسیاری از تحقیقات این بیماری را در پسرها بیشتر تشخیص می‌دهند ولی به این تحقیقات نیز نمی‌توان استناد کرد.
به علاوه اینکه در جدیدترین متون علمی، شیوع این بیماری را 5مورد در هر 10هزار کودک ذکر کرده‌اند ولی معلوم نیست که این آمار در جامعه ما هم صدق می‌کند یا نه.
اوتیسم لزوماً به معنای عقب‌ماندگی نیست
در این میان متخصصان تاکید می‌کنند که همه تئوری‌ها در مورد اوتیسم شناخته شده نیست. همچنین برخلاف تصور عمومی، اوتیسم لزوماً به معنای عقب‌ماندگی نیست.
دکتر خوشابی در این‌باره می‌گوید: دو سوم کودکان اوتیستیک مبتلا به درجاتی از کم‌توانی ذهنی هستند و حدود یک سوم آنها بهره هوشی متوسط و نرمال را دارند. همچنین درصد نادری از کودکان اوتیستیک مهارت‌های خاصی دارند.
همچنین به گفته دکتر پرویز مظاهری، روانپزشک و دبیر انجمن روانپزشکان ایران، کودکانی که بهره هوشی آنها بالای 70 است، پیش‌آگهی بیماری در آنها خوب است و همچنین یک تا 2درصد از این بیماران در سنین بزرگسالی قادر به استخدام هستند. 5تا20درصد آنها نیز می‌توانند کارهای روزمره خود را انجام دهند و دو سوم آنها افراد وابسته‌ای هستند که به حمایت دیگران احتیاج دارند.
واکسن‌ها مقصر نیستند
تا به حال تحقیقات زیادی درباره علت بروز این بیماری در کشورهای غربی صورت گرفته است. مثلاً مدتی‌قبل، دانشمندان آمریکایی اعلام کرده بودند که وجود پروتئینی در بعضی واکسن‌های تزریقی به کودکان، آنها را مستعد ابتلا به اوتیسم می‌کند.
دکتر طلیعه رافعی، روانپزشک کودک در این باره می‌گوید: اغلب مادرانی که کودکان اوتیستیک خود را به کلینیک‌ها می‌آورند نگرانی از بابت اتفاق‌های مختلف دارند، مثلاً عده‌ای از آنها عنوان می‌کنند که در دوران بارداری سیگار کشیدند یا اینکه زمین خوردند یا اینکه داروی خاصی را مصرف کردند.
همچنین در مورد واکسن‌های تزریقی به کودکانشان نیز دچار شبهه می‌شوند ولی این توجیهات اصلاً نمی‌تواند پایه علمی داشته باشد.به گفته وی، ممکن است برخی از داروها روی لوب تامپورال مغز اثر بگذارد که در این کودکان البته خیلی مهم است چون این قسمت از مغز مسئول هدایت گفتار یا رشد اجتماعی کودک است.
وی ادامه می‌دهد: البته تمام اینها فقط فرضیه است و اثرات دارو یا واکسن روی این بیماری هنوز به‌طور کامل اثبات نشده است. بنابراین به‌خصوص در مورد واکسن‌های تزریقی هیچ ترس و نگرانی از سوی والدین نباید وجود داشته باشد.
راه‌های درمان
اوتیسم یک بیماری یا اختلال غیرقابل درمان نیست، درصورتی که بیماری زود تشخیص داده شود مجموعه‌ای از درمان‌های دارویی و توانبخشی می‌تواند کودک را از لاک خودش بیرون آورده و مشکلش را درمان کند.
همچنین مراکز آموزشی ویژه اوتیسم و اختلالات رفتاری می‌تواند در سال‌های اولیه مدرسه به آنها کمک کند. از چند سال پیش در تهران مدرسه ویژه اوتیسم و اختلالات رفتاری راه‌اندازی شد که به پیشرفت اینگونه از کودکان کمک شایان توجهی کرده است. اما در دیگر شهرهای کشور از چنین مدارسی خبری نیست.
