در این نشست «محمدصادق محفوظی» که یکی از مهمترین رسالتهای کتابخانه و موزهها را حفاظت از نوامیس معنوی کشور میداند و با بیان اینکه تجلیگاه تمدن ایرانی و اسلامی را در این مجموعه آثار خطی میتوان پیدا کرد به خبرنگاران میگوید: «یکی از ویژگیهایی که علاقهمندان را از داخل و خارج جذب این مرکز کرده تنوع آثار است.
آثاری که تا حد معاصران هم کشیده شده. یعنی ما در تاریخ متوقف نشدهایم و اعتقاد داریم که این کار باید به دوره معاصر هم کشیده شود زیرا الان زمانی است برای آیندگان.» «محفوظی» با این توضیح که علاوه بر جمعآوری بیش از 7 هزار نسخه خطی تاکنون بیش از 700 عنوان کتاب در زمینههای فرهنگی، هنری، تاریخی و اجتماعی توسط این مرکز منتشر شده است اعلام کرد که تلاش دارد ساختمانی به عنوان نماد معماری ایرانی و اسلامی بصورت تلفیقی ایجاد کند ولی با لحنی منتقدانه این چنین ادامه میدهد:
«برای انجام این کار در دولتهای مختلف خیلیها قول همکاری دادند اما متأسفانه از حد قول تجاوز نکردند. گویی این مسئله فقط ویترینش برای بسیاری مهم است و اصالتش خیلی مورد توجه نیست ولی به لطف خدا این کار را انجام خواهیم داد.» رئیس مؤسسه پژوهشی ابنسینا در ادامه با اعلام اینکه حدود یک سال و نیم پیش با همکاری 47 کشور جهان اسلام اقدام به تأسیس اتحادیه موزه هنرهای اسلامی کرده است و اکنون مسئولیت این اتحادیه را برعهده دارد خاطرنشان میکند:
«کار اصلی این اتحادیه همانند یک رشته تسبیح، ایجاد انسجام در تاریخ، اقوام، ملل و نحل اسلامی است و مجموعه آثار موزه دایرهالمعارف انسانشناسی در میان هزار مجموعهای که در این اتحادیه وجود دارد از نظر کمی و کیفی جزو 5 مجموعه اول است.» محفوظی به سؤال خبرنگاری که درباره میزان کمکهای دولت به این مرکز سؤال کرد هم پاسخ میدهد:
«این مرکز تاکنون یک ریال هم از دولت دریافت نکرده است و با همت، عشق و علاقه هیئت امنای خود اداره میشود.» رئیس مؤسسه پژوهشی ابنسینا نگهداری از آثار، تحقیق و تصحیح، مقابله با آثار دیگر، ارتباط با کتابخانههای خوب دنیا و استفاده از دیدگاههای صاحبنظران گوناگون را از رسالتهای کتابخانه و موزهها میداند و ادامه میدهد:
«برای مرمت و نگهداری، آثار ویروسزدایی میشوند و تزریق اکسیژن و رطوبت هم داریم ولی به هیچوجه ادعا نمیکنیم که استاندارد نگهداری کتاب را داریم اما تمام تلاشمان را برای جلوگیری از خراب شدن آن به کار گرفتهایم. وی با این توضیح که آثار خطی رصد شده در کشور حدود 500 هزار اثر است ولی ظرفیت کشور ما بیش از یک میلیون و 400 هزار اثر خطی تخمین زده میشود، بر اهمیت شناسنامهدار کردن نسخ خطی تأکید و خاطرنشان میکند:
«برای حفظ این آثار ارزشمند به مردم برای حق مالکیت فردیشان در مورد آثاری که در اختیار دارند باید اطمینان داد چون هم یک حق دینی و هم حقی انسانی آنها است و اقدام دیگر، شناسنامهدار کردن آثار است و بخشی از آن نیز لازم است نشاندار شوند. این کار چند حسن دارد نخست اینکه کشور ما به دلیل دارا بودن ظرفیت بالا تبدیل به یک موزه خواهد شد.
دوم اینکه با این اقدام مشخص میشود چه آثاری در کشور وجود دارد و چه آثاری دیگر نیستند.» رئیس مرکز دایرهالمعارف انسانشناسی در پایان خطاب به تمامی ایرانیان میگوید: «من از مردم خوب کشورم درخواست میکنم که از آثار خطی و کتب قدیمی که در اختیار دارند به درستی نگهداری کنند و اگر امکان این کار را ندارند آن را برای نگهداری به این مرکز یا مراکزی همچون کتابخانه ملی، مجلس و مراکز دیگری که وجود دارد ارائه دهند.»
تلفیق موزه و نمایشگاه
میراث فرهنگی و هنری هر ملت نمایشگر ارزشهای قومی و سنتهای کهن مردم آن مرز و بوم در فراز و نشیب تاریخ و کشاکش زمان است. آنچه که امروز به نام «فرهنگ» و «میراث هنری» میشناسیم درختی است که ریشههای آن از ذات و درون شیوههای فکری و گرایشهای ذوقی پیشینیان بارور شده است.
ویژگی هر یک از شاخههای هنر خود روشنگر رنگها و مایههای زندگی مردمی است که آفریننده آن هنر بودهاند. هنر که خود زاییده ضرورتهای زیستی انسان است گاه پاسخگوی نیازهای طبیعی و زمانی الهامبخش انگیزههای درونی و ذهنی اوست. در هر برههای از زمان بشر به اقتضای خصلت ویژهای که داشته زندگی خود را به رنگی نو آراسته است.
رنگش از ذوق مایه برداشته و ما آن را به نام فرهنگ میشناسیم. دستنوشتهها و نقاشیها و پدیدههای هنری امروز هر یک به رنگی ویژه از جوهر فرهنگ جامعه مایه گرفته و نشان دهنده ذوق و اندیشه و توانایی تجسم و زیباییشناسی سازنده است. مرکز دایرهالمعارف انسانشناسی و گنجینه نسخ خطی و فرهنگی سالهاست که کتب و آثار خط اسلامی ایرانی را با اشتیاق دنبال کرده است و اینک در مسیر خدمت به دانش و بینش در میان کتابهای خطی قدیم و آثار برجستگاه علمی آنچه که تحقق و بررسی و چاپ نشده را به دقت مورد توجه قرار داده و زوایای افکار حکام و اندیشمندان سلف و اسرار و رموز آن مطالعه میشود.
چاپ و شرح آثار فوقالذکر و چاپ زندگینامه کاتبان وحی و کاتبان ایرانی از اهداف دیگر این مجموعه بینظیر میباشد. سعی این مجموعه شناخت افراد و آثار هنری و شناخت انسان است و تدوین دایرهالمعارف انسانشناسی که به 3 بخش اصلی هنر، انسان و طبیعت اختصاص یافته است.
در این مرکز بینظیر حدود 70 هزار اثر فرهنگی و هنری نگهداری میشود. آثار کتابتی متعلق به قرن دوم و سوم هجری دارد که به انواع مختلف خط کوی روی پوست نوشته شده و نشانگر روند 42 نمونه خطوط کوی در طول قرون اولیه اسلامی است. با مشاهده آثار به خوبی میتواند روند 34 نمونه کاغذهای دستساز ایرانی و بافتشناسی آن و نیز به تنوع رنگ و آهار در کاغذها دست یافت.
علاوه بر این با کمی تعمق در آثار کتابتی 14 قرن دوران اسلامی میتوان به نمونههای هفتادگانه مرکبهای مختلف نیز رسید که هر کدام از توانمندی استادان خود و تاریخ حکایت دارند. بررسی قرآنهای این مجموعه توانمندی کاتبان وحی در دوران پرشکوه اسلامی را به وضوح بیان میدارد.
قرآنهایی که به 70 نوع جلدهای مختلف آرایش یافتهاند و از عظمت خطوط اسلامی در قالب 42 نمونه خطوط کوفی، 38 قلم موزون وحتی خطوط خاص ایرانی حکایت دارند. در بخش قطعات، منشات، فرامین و احکام نیز آثار منحصر به فردی از استادان دیده میشود که هر کدام بیانگر روح و توان والای هنرمندان این دیار میباشد.
در مرکز دایرهالمعارف انسانشناسی نمایشگاههایی به صورت ادواری در موضوعات خاص نقاشی مینیاتور و خط و خوشنویسی به مناسبتهای مختلف برگزار میشود و در هر نمایشگاه بیش از یک هزار اثر هنری از پیشکسوتان و هنرمندان عصر حاضر به نمایش گذاشته میشود.
در این نمایشگاه که تلفیقی از موزه و نمایشگاه میباشد روند کتابت و آرایی نمونههای خط کوفی و خط سته و انواع کاغذها و مرکبها قابل رؤیت و تحقیق و پژوهش میباشد و تمامی علاقهمندان و هنرمندان و هنردوستان میتوانند با مراجعه به مرکز این نمایشگاه در خیابان سیزدهم سعادتآباد بازدید نمایند.
همشهری محله - 2