شب‌های گلوبندک هم تمام می‌شود

همشهری آنلاین - سیدسروش طباطبایی‌پور: از آن لحظه‌های صمیمی حالا تنها خاطره‌هایی مانده که در عکس‌های قدیمی و قصه‌ مادربزرگ‌ها و ترانه‌های به‌یادماندنی می‌شود ردشان را گرفت: «شب‌های گلوبندک چه ناتمومه... ه.»

یکی از این محله‌ها، محله گلوبندک بود؛ جایی که تهرانی‌های قدیم، ‌آنجا خاطره‌های ناگفته فراوان دارند.

بیش‌تر بخوانید:

نگاهی به اتوبوس‌های دوطبقه | سر شاخه‌های چنارهای تهران، دم دست بود!

• چرا گلوبندک؟

محله گلوبندک که حالا تنها از آن چهارراهی باقی‌مانده، یکی از محله‌های باصفای تهران بود؛ جایی پر از باغ و درخت و چشمه‌ای جوشان که آنجا را سیراب می‌کرد. می‌گویند آب آن چشمه، آنقدر جوشان بود که برای جلوگیری از هدررفت آن، مجبور شدند آن را با تنبوشه‌ها یا همان لوله‌های سفالی هدایت کنند و چون از برخی از قسمت‌های تنبوشه‌ها، آب با فشار بالا می‌زد، برای مهار آن از «شترگلو» هایی بهره‌می‌بردند که به آنها گلوبند هم می‌گفتند. به‌دلیل فراوانی گلوبندها، این محله پرآب‌ به نام گلوبندک معروف شد.

• محدوده

این محله قبل از دهه‌۲۰ خورشیدی که تنها به چهارراهی محدود شد، از شرق به کوچه آشتیانی‌ها و خانه روحانی مشهور، میرزا حسن آشتیانی می‌رسید؛ از غرب محدود به خانه عضدالملک، از رئیس ایل قاجار و از درباریان دوره قاجار محدود می‌شد؛ از شمال به بازار و از جنوب به چاله حصار و خانه مستوفی‌الممالک، یکی از صداعظم‌های ناصرالدین‌شاه قاجار بوده. این محله، در آن روزگار، از محله‌های اعیان‌نشین متصل به قدرت بوده و حالا تنها به تقاطع خیابان ۱۵خرداد با خیابان خیام محدود شده است.

• عمارت مستوفی‌الممالک

یکی از عمارت‌های باقیمانده از آن روزگار گلوبندک، خانه مستوفی‌المالک است. برخی معتقدند این عمارت، نخستین بنای تاریخی و فرنگی‌ساز ناصری در ایران است که در سال‌۱۳۰۰ شمسی و با الهام از معماری فرانسوی ساخته شده.

این خانه، در اواخر دوره سلطنت ناصرالدین شاه در میان باغی به وسعت ۵۰هزار متر بنا شد که امروزه تنها ۱۷۰۰متر آن باقی‌مانده است.

میرزاحسن یا همان مستوفی‌الممالک، به سبب هوش و ذکاوتش، ۸بار رئیس الوزرا، ۶بار وزیر جنگ، ۴بار وزیر داخله، ۲بار وزیر مشاور و یک‌بار وزیر مالی عهد قاجار و پهلوی اول بود. چون در همین خانه، گاهی نشست‌های سیاسی هم برپا بود، به «خانه سیاسی تهران» هم معروف است. در این محله کاروانسراهای تاریخی چون سرای نظام‌وزیر و سرای دلگشا بنا شده بود که حالا چیزی از آنها باقی نمانده است.

• امروز

اگر در این محله، از اندک سازه‌های تاریخی بجا مانده از آن روزگار بگذریم، امروز به چهارراهی می‌رسیم که تنها نام چهارراه گلوبندک را با خود یدک می‌کشد. اما از نظر شهری و تجاری، همچنان چهارراه گلوبندک که اکنون بخشی از محله سنگلج تهران است، اهمیت دارد و جایی شلوغ و پررفت‌وآمد است.