چهارراه اناری امروز؛ نشانی از بریانک پر دار و درخت دیروز

همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: محله بریانک تا قبل از توسعه شهری تهران و سربه فلک کشیدن خانه‌های سیمانی بی روح، باغات میوه فراوانی داشت که عنوان چند کوچه و خیابان این محله نیز از آنها گرفته شده و از گذشته تا به امروز به همین نام و نشان، آنها را می‌خوانند، مانند چهارراه اناری. هرچند دیگری خبری از آن باغات سرسبز و زیبای انار نیست، اما همچنان این نام را با خود یدک می‌کشد.

خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید

کمتر از یک قرن قبل، آبادی تهران یکی از خاستگاه‌های درخت انار بود و از اتفاق جزء بهترین‌های نوع خود به شمار می‌رفته است. به همین خاطر گوشه و کنار تهران از باغات انار پر بود و در میان آن تک و توک خانه‌ای کاهگلی وجود داشت. به‌ گونه‌ای که «ابن‌بلخی» حدود ۸۰۰سال پیش در کتاب «فارسنامه» از «انار طهرانی» نام برده است. همچنین در سفرنامه خراسان، ناصرالدین شاه در توصیف میوه‌های سمنان به برتری انار تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: «انار سمنان شیرین است که خیلی وفور دارد، اما انار شیرین طهران از انار اینجا بهتر است.»

در آن دوران بریانک بخشی از قریه ری به شمار می‌رفت. موقعیت این محله نسبت به شهر تهران چیزی شبیه به موقعیت «شهریار» نسبت به تهران امروزی بود. با گستردگی کاشت درخت انار در آبادی‌های گستره تهران بدیهی است باغ‌های اناری بسیاری را می‌توان در این پهنه سراغ گرفت. در محدوده این محله و اطراف آن باغ‌های میوه و به‌ویژه انار زیاد بود. به همین خاطر به باغ اناری شهرت پیدا کرد.

آن زمان محله‌ها را با توجه به باغ‌ها و محصولی که در آن تولید می‌شد، نامگذاری می‌کردند. اکنون این باغ‌ها به خانه‌های مسکونی با تراکم جمعیت بسیار تبدیل شده است. ابراهیمی، از ساکنان قدیمی محله بریانک درباره باغ‌های انار این محله می‌گوید: «ساکنان محله‌های قدیمی تهران مانند محله بریانک، به نوعی عمرشان را در این باغات گذراندند و خاطرات تلخ و شیرین بسیاری از آن دارند. باغات انار اطراف کوچه باغ قرار داشتند. اواخر تابستان گل‌های قرمز انار در باغات مانند لاله‌های واژگونی به چشم می‌آمدند و اغلب خانواده‌ها برای گذراندن اوقات فراغتشان جای دوری نمی‌رفتند و از طرف دیگر هم انارهای باغ این محله در تهران معروف بود و از نظر طعم با انار ساوه برابری می‌کرد.»

در آن سال‌ها خیلی‌ها از مخدر تریاک به‌عنوان دارویی برای تسکین نوزادانی که دچار دل درد یا گوش درد و دندان درد می‌شدند استفاده می‌کردند. این بدعت غلط و خطرناک ادامه داشت تا اینکه عده‌ای از پزشکان سنتی به خواص درمانی انارهای باغ اناری پی بردند. به همین خاطر بعدها فروش آب انار هم در این محله رایج شد و پزشکان برای درمان نوزادان بی‌تاب از دل درد توصیه می‌کردند چند قطره آب انار به نوزادان خورانده شود.