به گزارش همشهری آنلاین کوچه بنفشه در دل بافت تاریخی کرمان یکی از کوچه‌های منشعب از بازار عزیز است که بهار ۱۴۰۲ با خوش فکری چند نفر از ساکنانش حال و هوای تازه‌ای گرفت و حالا پاتوق دورهمی‌هایی از جنس فرهنگ و هنر شده‌است. نخست ساکنان تصمیم گرفتند با ایده‌ای از کوچه‌های بافت تاریخی یزد، گلدان‌های شمعدانی در کوچه بگذارند و با خرج خودشان دستی به ترک دیوارهای خشتی بکشند. کم‌کم میز و صندلی هم برای جشن امضای کتاب و تماشای مستند به کوچه آوردند و حالا دیگر اسم کوچه بنفشه کرمان در گوگل مپ به عنوان یک سایت گردشگری دیده می‌شود. به مناسبت ۱۷ دی، روز کرمان، مهمان کوچه بنفشه می‌شویم.
انتخاب اول گردشگران
مقصدمان کوچه بنفشه است و باید راهی محله بازار عزیز کرمان شویم؛ محله‌ای در شمال کرمان که قدمتش به روزگار قاجار می‌رسد و ثبت ملی هم شده. بازار عزیز ۷۰ مغازه دارد و از خانقاه نعمت‌اللهی تا دروازه گبری ادامه دارد. کوچه بنفشه، یکی از کوچه‌های فرعی به طول ۵۰ متر منشعب از بازار عزیز است و در دل خود خانه تاریخی اعظمی را دارد که مالکانش در خانه سکونت دارند. یک اقامتگاه بومگردی هم در کوچه هست. محمد مهدی ملکی، از ساکنان کوچه بنفشه که اقامتگاه را می‌چرخاند، قصه کوچه بنفشه را از بهار ۱۴۰۲ این‌طور برای‌مان تعریف می‌کند: «من به همراه آقایان ماهانی و موسوی و خانم طاهر که از ساکنان کوچه بنفشه هستند، تصمیم گرفتیم دورهمی فرهنگی هنری برگزار کنیم. برای اجرای این ایده اول زیباسازی کوچه را اجرا کردیم. گلدان خریدیم و کوچه را با الهام از کوچه‌های یزد تزئین کردیم. شهرداری هم همراهی کرد و گلدان‌های فصلی را به کوچه آورد. از بهار تا آبان کوچه بنفشه پر از گلدان‌های رنگارنگ است و این برای گردشگران پس زمینه خوبی برای عکاسی شده.» زیبایی و عطرآگین شدن کوچه بنفشه به قدری بود که در مدت کوتاهی عکس‌ها و فیلم‌هایش در فضای مجازی دست به دست شد و کرمانی‌ها برای بازدید به کوچه بنفشه آمدند.
سه‌شنبه‌های خاطره‌گویی
کوچه بنفشه سه‌شنبه‌های هر هفته میزبان دورهمی است؛ دورهمی‌هایی با موضوعات متنوع و با حضور نویسندگان، هنرمندان و استادان دانشگاه تا بافندگان قالی کرمان. پذیرایی هم ساده است؛ چای و کلمپه کرمانی. گاهی هم بازارچه صنایع دستی و غذاهای بومی محلی به راه است.
مسئول اقامتگاه کوچه بنفشه با بیان اینکه برگزاری این دورهمی‌ها برای گردشگران و خود کرمانی‌ها هم جذاب است، می‌گوید: «مثلا جشن امضای کتاب را برای نویسنده‌ای گرفتیم که بزرگ شده این محله است و کتابی درباره قبه سبز که در بافت تاریخی کرمان است، نوشته.»
محمد مهدی ملکی می‌گوید: «همه گروه‌های سنی به این دورهمی‌ها می‌آیند. بیشتر کرمانی‌ها می‌آیند تا دوستان قدیمی خود را پیدا کنند و بازار خاطره‌گویی هم داغ می‌شود. بعضی از ساکنان قدیمی کوچه بنفشه که به محله دیگری نقل مکان کرده‌اند، پای ثابت دورهمی‌ها هستند.»
کوچه تنگ و باریک بنفشه که از کوچه‌های آشتی‌کنان است، حالا زمینه‌ساز پیدا کردن دوستان قدیمی هم شده. رفت و آمد همسایه‌های قدیمی موجب شده است تا ایده‌ای برای تهیه مستند به فکر ملکی برسد. انگار کوچه بنفشه فضایی برای ثبت خاطرات شفاهی هم شده‌است. او می‌گوید: «سعی کردم بیشتر ساکنان قدیمی کوچه را پیدا کنم و حتی شده تلفنی با آنان درباره گذشته و تاریخ این کوچه صحبت کنم. در دورهمی‌ها هم که می‌آیند خاطراتشان را ثبت می‌کنم.» جالب اینکه دورهمی‌ها به نام «دورهمی بازار عزیز» است، زیرا هدف زنده ماندن نام یک محله تاریخی است آن هم به میزبانی کوچه بنفشه.
بافت تاریخی کرمان
محمد مهدی ملکی که از سال ۱۳۹۵ به عنوان راهنمای گردشگری هم فعالیت می‌کند، معتقد است بافت تاریخی از درهم تنیدگی خانه‌های تاریخی حاصل می‌شود که در کرمان چنین بافتی وجود ندارد. علت را هم این‌طور توضیح می‌دهد: «بعد از زلزله بم به شدت تخریب خانه‌های قدیمی و نوسازی در دستور کار قرار گرفت. فقط خانه‌هایی ماندند که ثبت میراث شده‌بودند. به این ترتیب بافت تاریخی از بین رفت در حالی که باید استحکام بنا مورد نظر قرار می‌گرفت. الان در کوچه بنفشه ۵۰ خانه قرار دارد که ۲۰ خانه قدیمی است و مابقی نوسازی شده.» به گفته او، علاوه بر کوچه بنفشه، کوچه آتشکده زرتشتی و کوچه تکیه نوروز هم کوچه‌هایی با بافت تاریخی هستند، اما هر یک در یک محله و دور از هم. او ادامه می‌دهد: «گسستی سبب شده تا در کرمان بافت تاریخی مثل یزد نداشته باشیم.»
کوچه‌ای به نام بنفشه
اسامی کوچه‌های بافت تاریخی معمولا به نام بزرگانی است که در آن کوچه خانه داشتند یا به نام عمارت و بنایی تاریخی شناخته می‌شوند. قصه نام کوچه بنفشه اما به دو خواهر که حالا بیش از ۷۰ سال سن دارند، برمی‌گردد. محمد مهدی ملکی مسئول اقامتگاه کوچه بنفشه می‌گوید: «تا ۶۰ سال پیش اینجا کوچه گبری یا گبر محله بود، زیرا ساکنانش زرتشتی بودند. دو خواهر خیاط خانه خود را به نام بنفشه در این کوچه باز می‌کنند و همین‌جا ساکن می‌شوند. بعد از آن کم‌کم اهالی این کوچه را به نام کوچه بنفشه می‌شناسند. حالا سال‌هاست این دو خواهر از این کوچه رفته‌اند ولی اسم کوچه بنفشه همچنان مانده‌است.»
دوستداران میراث فرهنگی پای کارند
معاون اداره میراث فرهنگی کرمان، احیای کوچه بنفشه به همت اهالی کوچه را قابل تقدیر می‌داند و به همشهری می‌گوید: «نمود عینی جنبش‌های مردمی و دوستداران میراث فرهنگی را باید در کوچه بنفشه دید. بدون امکانات دولتی و با هم اندیشی اهالی کوچه بدنه‌سازی شد و حالا پاتوق اهل فرهنگ است. زمانی که مردم داوطلبانه پای احیای بافت تاریخی می‌آیند، حفاظت از بافت تاریخی هم تضمین شده‌است.»
در کرمان، فرایند مرمت بناهای تاریخی هم به کندی پیش می‌رود. نبود بودجه کافی و نظارت مناسب موجب فرسودگی بیشتر بناها شده است و بسیاری از خانه‌های قدیمی به حال خود رها یا به انبار و محل تخریب تبدیل شده‌اند.
محسن موحدی می‌افزاید: «متولی حفاظت از بافت تاریخی فقط اداره میراث نیست و نهادهای دیگر هم سهم دارند. اولویت برای ما حفظ بناهای در معرض آسیب و خطر در بافت شهری و روستایی است.»
بافت قدیم کرمان با بازار تاریخی، حمام‌ها، مساجد، کاروانسراها، و خانه‌های قدیمی همچون گنجینه‌ای ارزشمند، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به قطب گردشگری فرهنگی دارد. این منطقه می‌تواند با بازسازی و بهسازی، گردشگران بیشتری را جذب کند و منبع درآمدی پایدار برای شهر باشد. محمد علی طالبی، استاندار جدید کرمان که تجربه احیای بافت تاریخی یزد را در زمان مدیریتش دارد حالا با مطالبه جدی مردم کرمان برای بازسازی بافت تاریخی کرمان مانند آنچه در یزد روی داده مواجه است.
بیشتر بخوانید:
ماجرای یک گعده زنانه در دل کویر | این زنان با سوزن زدن قنات احیا می کنند + فیلم
نظر شما