بیماری آندومتریوز چیست؟ علائم، علل و روش های درمان

به گزارش همشهری آنلاین، درمان این بیماری ممکن است شامل دارو، جراحی یا ترکیبی از هر دو باشد. ما در این مقاله دربارۀ علائم، علل و روش‌های درمان آن، توضیحاتی خواهیم داد تا انتها با ما همراه باشید تا به جواب سوال بیماری آندومتریوز چیست، برسید.

تعریف آندومتریوز یا رشد بافت داخلی رحم

همانطور که اشاره کردیم، آندومتریوز بیماری دردناکی است که باعث می‌شود بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از آن رشد کند. این عارضه اغلب اوقات تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافت پوشاننده لگن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. باید توجه داشت که رشد آن ممکن است فراتر از ناحیه‌ای که اندام‌های لگنی در آن قرار دارند، دیده شود.
بافت آندومتریوز بسیار شبیه پوشش داخلی رحم عمل می‌کند. به این شکل که با هر سیکل قاعدگی ضخیم و تجزیه و در آخر منجر به خونریزی می‌شود. اصلی‌ترین ویژگی آن این است که در جاهایی رشد می‌کند که به آن تعلق ندارد. در آخر هم بدن آن را به سختی دفع می‌سازد.
زمانی که این عارضه تخمدان‌ها را درگیر می‌کند، کیست‌هایی به نام اندومتریوم ایجاد می‌شوند و بافت اطراف این ناحیه می‌تواند تحریک و بافت اسکار ایجاد کند. علاوه‌بر مواردی که گفته شد، نوارهایی از بافت فیبری با عنوان چسبندگی نیز به وجود می‌آیند. همانطور که نامشان پیداست، این نوارها می‌توانند باعث چسبیدن بافت‌ها و اندام‌های لگن به یکدیگر شوند که البته بسیار خطرناک به شمار می‌روند. از دیگر علائم آن می‌توان به درد، به ویژه در دوره‌های قاعدگی اشاره کرد. در پی آن مشکلات باروری هم ایجاد می‌شود که دغدغۀ بسیاری از افراد محسوب می‌شود. اما درمان‌ها می‌توانند به شما در کنترل شرایط و عوارض آن کمک کنند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با عوامل ناباروری در زنان

علائم شایع آندومتریوز

حال که به سوال بیماری آندومتریوز چیست پاسخ دادیم، بهتر است به سراغ علائم شایع این بیماری برویم که دانستن آنها اهمیت بسیاری دارد. در قسمت زیر تعدادی از این علائم را نام می‌بریم تا با دانستن آنها از تشدید یافتن آن جلوگیری کنید.

درد لگنی

درد در قسمت انتهایی شکم یا در لگن که معمولا در دوره پریود تشدید می‌شود، از علائم اصلی آندومتریوز به شمار می‌رود. درد لگن و شکم هم یکی دیگر از نشانه‌های وجود مشکل در سیستم تناسلی، دستگاه گوارش، عفونت مجاری ادراری یا مشکلات تناسلی است. اما التهابات رحم مانند بیماری آندومتریوز نیز می‌تواند به درد و ترشحات نازک رحمی، لکه‌بینی همراه با درد شکم و لگن منجر شود.

قاعدگی‌های دردناک
درد و گرفتگی لگن ممکن است قبل از قاعدگی شروع شود و چند روز بعد از آن ادامه یابد. همچنین امکان دارد کمردرد و معده‌درد نیز با آن همراه شود. نام دیگری که به پریودهای دردناک می‌دهند، دیسمنوره است. علائم اغلب درست قبل از دوره و در طول پریود به دلیل التهاب ناشی از تغییرات هورمونی که در آن زمان رخ می‌دهد، بدتر می‌شوند. در صورت مشاهدۀ این موارد حتما به دکتر متخصص مراجعه کنید تا تشدید نشوند.

ناباروری

تشکیل آندومتریوز در لوله‌های فالوپ یا لگن مانع عبور تخمک از لوله تخمک‌گذاری و ورود آن به رحم می‌شود. این پروسه، عدم تخمک‌گذاری و نازایی را به دنبال دارد. بنابراین، ناباروری را هم می‌توان در لیست علائم بیماری آندومتریوز قرار داد.
به این نکته توجه داشته باشید که در برخی از افراد این بیماری بدون هیچ علائمی خود را نشان می‌دهد. تا اینجا با اینکه بیماری آندومتریوز چیست و علائم اصلی آن آشنا شدید. از دیگر نشانه‌های آن یبوست، نفخ، خستگی، تهوع، پادرد و غیره است که بسیار قابل توجه به شمار می‌روند.

علل احتمالی بروز آندومتریوز
علت دقیق این بیماری هنوز به صورت دقیق مشخص نشده است اما چندین عامل خطر برای آن وجود دارد. تولید هورمون‌های زنانه، به خصوص استروژن در رشد و گسترش این بیماری تأثیر بسیاری داد. افزایش سطح این هورمون، منجر به تشدید علائم آندومتریوز می‌شود.
گاهی اوقات هم آندومتریوز از طریق ژنتیک به افراد می‎رسد. به خصوص در کسانی که خواهر یا مادر آنها سابقه این بیماری را داشته باشد. پس اگر اقوامتان تجربۀ مبارزه با این بیماری را دارند، باید حتماً به پزشک متخصص زنان و زایمان برای چکاپ شش ماه مراجعه کنید.
آندومتریوز ممکن است همچنین توسط سموم خاصی که در محیط وجود دارند، وارد بدن ما شوند. برای مثال دی‌اکسین که اگر سیستم ایمنی و سیستم تناسلی بدن را تحت تأثیر قرار دهد، خطرات جبران‌ناپذیری را به بدن وارد خواهد کرد.
بعضی از بانوان به دلایل آناتومیک اندام تناسلی خودشان نیز در معرض این عارضه قرار می‌گیرند. برای مثال نقص در ساختار کلی رحم یا لوله فالوپ.

بیشتر بخوانید: دلایل اصلی ناباروری که نمی‌دانستید

روش‌های تشخیص آندومتریوز
باید توجه داشت که تشخیص این بیماری اغلب با مشکلاتی روبرو می‌شود. به دلیل اینکه درد لگن و خونریزی رحمی در اثر بیماری‌های مختلفی هم ممکن است رخ دهد. برخی از آنها هم با آندومتریوز شباهت بسیاری دارند که کار را دشوارتر می‌کند. همچنین بعضی از زنان با علایم شدیدی روبرو می‌شوند، در حالی که هیچ اثری از بیماری در آنها وجود ندارد. برعکس، برخی زنان هم ضایعات بسیار گسترده‌ای در رحمشان وجود مشاهده می‌شود اما هیچ علائمی بروز نمی‌دهند. با این همه، روش‌های رایج تشخیص آندومتریوز عبارتند از:
● آزمایش خون: هیچ آزمایش خون مشخصی برای تشخیص آندومتیوز وجود ندارد. اما بعضی تست‌ها می‌توانند سطح هورمون‌ها را بررسی کنند و در صورت وجود التهاب آنها را تشخیص دهند.
● سونوگرافی: این روش می‌تواند توده‌های بزرگی از بافت را تشخیص دهد که برخی از آنها نشانه‌های آندومتریوز هستند. این روش همچنین در تشخیص آندومتریوز تخمدان‌ها بسیار مفید عمل می‌کند و کیست‌های ریز بافت را که احتمال دارد نشانه آندومتریوز باشد نیز نشان می‌دهد.
● لاپاراسکوپی: این روش نوعی جراحی است که در آن یک لوله نازک از طریق برشی کوچک وارد قسمت شکم می‌شود. به این صورت پزشک به صورت مستقیم بافت‌های موجود در لگن را مشاهده می‌کند. در صورت نیاز هم نمونه‌برداری‌هایی برای تشخیص دقیق‌تر انجام می‌شود. می‌توان گفت این مورد، دقیق‌ترین روش تشخیص آندومتریوز است.
اینکه تنها به سوال بیماری آندومتریوز چیست، جواب دهیم کافی نخواهد بود. تشخیص و درمان آن مسئله اصلی ما است. با اینکه این پروسه زمان‎‌بر خواهد بود، اما تسلیم نشوید تا به درمان مشخصی دست یابید.

روش‌ های درمان آندومتریوز
اینکه روش درمان بیماری آندومتریوز چیست و پزشک متخصص شما چه رویکردی را برای شما مناسب می‌داند، به چند عامل بستگی دارد: مثل شدت آندومتریوز، برنامه شما برای بارداری در آینده دور یا نزدیک، سن و شدت علائم.
به طور کلی، در بسیاری از موارد، برنامه درمانی در درجه اول بر مدیریت درد و بهبود مشکلات باروری متمرکز است. دارو و جراحی (یا هر دو) گزینه‌های درمانی احتمالی هستند که در صورت نیاز از آن‌ها استفاده می‌شود. با این حال برای پاسخ به این سوال می‌توان اینطور پاسخ داد:

استفاده از مسکن‌ها و هورمون‌درمانی
مسکن‌ها می‌توانند به مدیریت علائم آندومتریوز کمک زیادی کنند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بدون نسخه یا OTC مثل ایبوپروفن و ناپروکسن می‌توانند مثال خوبی باشند. البته داروهای هورمونی گزینه دیگری محسوب می‌شوند. آنها می‌توانند باعث کاهش درد و سرکوب چرخه قاعدگی باشند.
داروهای هورمونی برای درمان بیماری آندومتریوز چیست؟ کنترل بارداری هورمونی یا همان قرص‌های LD می‌تواند به عنوان درمان ترکیبی استروژن و پروژسترون یا فقط پروژسترون عمل کند. این داروها اغلب به افراد کمک می‌کنند تا دوره‌های سبک‌تر و دردناک کمتری داشته باشند.
آنتاگونیست‌ها یا آگونیست‌های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) هورمون‌هایی را که باعث چرخه قاعدگی شما می‌شوند متوقف می‌کند. این درمان اساساً سیستم تناسلی شما را در حالت تعلیق قرار می‌دهد تا درد شما کاهش یابد.
دانازول نوع دیگری از داروهای هورمونی به شمار می‌رود که تولید هورمون‌هایی را که باعث پریود شدن شما می‌شوند، متوقف می‌کند. حین مصرف این دارو برای کاهش علائم آندومتریوز، ممکن است گاه به گاه دوره قاعدگی داشته باشید، یا حتی احتمال دارد به طور کامل متوقف شود.
با تمام این داروهای گفته شده، توجه به این نکته مهم است که در صورت قطع مصرف دارو، علائم شما احتمالاً عود کند. اما متخصصین زنان و زایمان این داروها را در دوران بارداری یا اگر در تلاش برای بارداری هستید، توصیه نمی‌کنند. به این ترتیب، قبل از شروع درمان، در مورد مزایا و معایب هر دارو با پزشک خود صحبت کنید.
جراحی و برداشتن بافت‌های آندومتریوز
همانطور که توضیح داده شد، آندومتریوز نوعی بیماری مزمن به شمار می‌رود. بسیاری از افراد پس از جراحی، تسکین درد آندومتریوز را تجربه می‌کنند، اما علائم آن ممکن است در عرض چند سال مجدداً عود کند. شدت آندومتریوز می‌تواند در بازگشت سریع آن پس از جراحی نقش داشته باشد.

با این همه، گزینه‌های جراحی برای درمان اندومتریوز عبارتند از:
● جراحی محافظه‌کارانه
جراحی محافظه‌کارانه فقط بافت آندومتریوز را از بین می‌برد و هدف آن حفظ رحم و تخمدان‌ها است. اگر به آندومتریوز مبتلا شده‌اید و در تلاش برای باردار شدن هستید، این نوع جراحی احتمالاً برای شما مفیدتر به شمار می‌رود. اما در این جراحی، بیماری آندومتریوز و درد ممکن است به مرور زمان پس از جراحی عود کنند.
جراح این روش را با بریدگی‌های کوچک انجام می‌دهد که به آن جراحی لاپاراسکوپی نیز می‌گویند. در موارد کمی، جراحی شامل بریدگی بزرگتری در شکم است که برای برداشتن نوارهای ضخیم بافت اسکار ضروری محسوب می‌شود. اما حتی در موارد شدید آندومتریوز، اکثر آنها با روش لاپاراسکوپی خفیف قابل درمان هستند.
در طی جراحی لاپاراسکوپی، جراح یک ابزار باریک به نام لاپاراسکوپ را از طریق یک برش کوچک در نزدیکی ناف شما قرار می‌دهد. تیغ‌های جراحی برای برداشتن بافت آندومتریوز از طریق برش کوچک دیگری وارد می‌شوند. پس از جراحی، پزشک متخصص شما احتمالاً مصرف داروهای هورمونی را برای کمک به بهبود درد توصیه کند.
● درمان باروری
از آنجایی که اشاره شد، آندومتریوز می‌تواند منجر به مشکلاتی در بارداری شود. اگر برای باردار شدن مشکل دارید، پزشک شما ممکن است درمان باروری را توصیه کند. درمان باروری هم می‌تواند شامل داروهایی باشد که به تخمدان‌ها کمک می‌کنند تا تخمک‌های بیشتری بسازند و هم می‌تواند شامل مجموعه‌ای از روش‌هایی باشد که تخمک‌ها و اسپرم‌ها را در خارج از بدن مخلوط می‌کنند. این روش همان لقاح آزمایشگاهی نامیده می‌شود. اما فراموش نکنید که درمان مناسب برای شما بستگی به وضعیت شخصی شما و همسرتان دارد.
● هیسترکتومی و برداشتن تخمدان‌ها
هیسترکتومی همان جراحی برای برداشتن رحم محسوب می‌شود. زمانی تصور می‌شد که بیرون آوردن رحم و تخمدان‌ها موثرترین درمان برای آندومتریوز باشد. امروزه، برخی از متخصصان آن را آخرین راه حل برای تسکین درد می‌دانند، یعنی وقتی که سایر رویکردهای درمانی موثر نباشند.

برداشتن تخمدان‌ها که اوفورکتومی نیز نامیده می‌شود، باعث یائسگی زودرس می‌شود. کمبود هورمون‌های ساخته شده توسط تخمدان‌ها درد آندومتریوز را برای برخی افراد بهبود می‌بخشد. اما برای برخی دیگر، آندومتریوزی که پس از این جراحی باقی می‌ماند، همچنان باعث ایجاد علائم و درد می‌شود. یائسگی زودرس همچنین خطر بیماری‌های قلبی و عروقی، برخی شرایط متابولیک و مرگ زودرس را به همراه دارد.
در افرادی که نمی‌خواهند باردار شوند، گاهی اوقات می‌توان از هیسترکتومی (برداشتن رحم) برای درمان علائم مربوط به آندومتریوز استفاده کرد.

نقش تغذیه و سبک زندگی در مدیریت بیماری

همانطور که احتمالاً بدانید، عوامل سبک زندگی مثل مصرف دخانیات و الکل، رژیم غذایی و فعالیت بدنی با بی‌شماری از بیماری‌های مزمن مانند سرطان، دیابت، چاقی و بیماری‌های قلبی و عروقی ارتباط نزدیکی دارد. با این حال پیدا کردن درمان موثر ممکن است زمان ببرد. تا آن زمان، می‌توانید برخی از رویکردهای درمانی خانگی را امتحان کنید تا دردتان را کاهش دهید.
حمام داغ و یا کیسه آبگرم می‌تواند به آرامش عضلات لگن کمک کند که همین باعث کاهش گرفتگی و درد می‌شود. همچنین می‌توانید از پزشک خود بپرسید که آیا فیزیوتراپی به درد شما می‌خورد یا خیر. یک فیزیوتراپیست ماهر می‌تواند به شما یاد دهد که چگونه ماهیچه‌های کنار رحم مثل کف لگن را شل کنید. شل کردن این عضلات سفت به درد لگن مربوط به آندومتریوز کمک می‌کند تا شدت کمتری داشته باشد.

پیشگیری بهتر از درمان
سوال مهمی که ممکن است بپرسید این است که آیا می‌توان از آندومتریوز پیشگیری کرد؟
به طور کلی آندومتریوز وضعیتی نیست که بتوان از آن پیشگیری کرد. اما برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهند. افزایش آگاهی و به دنبال آن تشخیص زودهنگام و مدیریت احتمالاً پیشرفت طبیعی بیماری را کند یا متوقف کند و بار طولانی مدت علائم آن، از جمله درد را کاهش دهد.

البته به نظر می‌رسد آندومتریوز در افرادی که در گروه‌های زیر قرار دارند، شایع‌تر است:
● بیش از یک بار باردار شده‌اند.
● فرزندشان را با شیر خود تغذیه کرده‌اند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم آندومتریوز مانند درد لگن یا قاعدگی‌های سنگین و طولانی مدت را دارید باید با پزشک متخصص زنان و زایمان تماس بگیرید. پزشک می‌تواند شما را معاینه کند و آزمایشاتی را انجام دهد تا ببیند آیا آندومتریوز ممکن است علت علائم شما باشد یا خیر.

چه سوالاتی باید از پزشک زنان خود بپرسیم؟
اگر آندومتریوز دارید، کاملاً طبیعی است که سؤالاتی داشته باشید. برخی از سوالاتی که ممکن است بخواهید بپرسید عبارتند از:
● چه درمانی را برای من توصیه می‌کنید؟
● آیا آندومتریوز بعد از درمان عود می‌کند؟
● آیا آندومتریوز بر توانایی من برای باردار شدن تأثیر می‌گذارد؟
● آیا آندومتریوز خطر داشتن سایر بیماری‌ها را افزایش می‌دهد؟

بیشتر بخوانید: آشنایی با ‌علل رایج ناباروری مردان

سخن آخر
تشخیص آندومتریوز می‌تواند در شما احساسات مختلفی ایجاد کند. احتمال دارد از اینکه بالاخره پاسخی پیدا کرده‌اید که چه چیزی باعث درد و پریودهای سنگین شما شده است، احساس آرامش کنید. اما ممکن است در مورد درمان آن نیز ترس داشته باشید و نگران باشید که آیا هرگز می‌توانید باردار شوید یا خیر. همه این احساسات طبیعی هستند و شما تنها نیستید. فراموش نکنید که دارو و جراحی می‌تواند به درمان آندومتریوز کمک کند.
همچنین شما خودتان نیز می‌توانید به نابودی این بیماری کمک کنید. تنها کافی است کارهایی که در زیر آورده شده را انجام دهید و با پزشکتان در میان بگذارید:
● شما باید فهرستی از علائمی که دارید را یادداشت کنید. همه علائم خود را بنویسید، حتی اگر فکر نمی‌کنید به این بیماری مربوط باشد.
● چک نویسی از داروها، گیاهان دارویی یا مکمل‌های ویتامینی که مصرف می‌کنید تهیه کنید. حتماً تعداد دفعات و مقدار مصرفی را نیز بنویسید.
● لیستی از سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید، داشته باشید. ابتدا مهم‌ترین سوالات خود را مطرح کنید تا مطمئن شوید که پاسخ آن را دریافت خواهید کرد.
در این مقاله تلاش شد تا به تمام سوالات شما دربارۀ بیماری آندومتریوز چیست پاسخ دهیم، از شما سپاسگزاریم که تا انتهای مقاله همراه ما بودید.