این خبری بود که روز گذشته رئیس انجمن رادیولوژی ایران، به آن اشاره کرد و با تاکید بر نایابی سولفات باریم در کشور افزود: در کشوری با معادن غنی از باریم قطع تولید داخل سولفات باریم مایه شگفتی است.
دکتر عبدالرسول صداقت، با اشاره به کاربرد این ماده حاجب در رادیوگرافی دستگاه گوارش اعم از مری، معده و روده اظهار کرد: هم‌اکنون برای جبران این کمبود، سولفات باریم از طریق مراکز دارویی تک نسخه‌ای و با هزینه‌های گزاف 4 تا 5 برابر قیمت اولیه وارد کشور می‌شود.
وی در ادامه توضیح داد: به‌عنوان مثال اگر در گذشته برای انجام رادیوگرافی مری و معده به حدود 200 گرم باریم با قیمت 16 هزار ریال نیاز بود هم‌اکنون قیمت تمام شده برای همین میزان باریم 60 تا 70هزار ریال است.
اما نکته قابل توجه این است که با وجود اینکه این دارو در تصویربرداری از دستگاه گوارش بسیار کاربرد دارد، ولی در واقع بسیاری از تکنیک‌ها که با این دارو انجام می‌شود، دارای روش جایگزین نیست و اکنون پس از حدود نزدیک به 6 ماه عدم‌تولید دیگر دسترسی به این دارو غیرممکن شده است.
با این حال دکتر صداقت، با بیان اینکه انتظار کمبود هر دارویی جز سولفات باریم را داشته‌ایم، افزود: سولفات باریم داروی تجویزی نیست بلکه از فلزاتی با عدد اتمی بالایی به شمار می‌آید که پس از حل شدن در آب محلول برای رادیوگرافی معده و مری این محلول به بیمار خورانده و درصورت تصویربرداری از روده به بیمار تنقیه و سپس از طریق دستگاه گوارش دفع می‌شود.
جالب اینجاست که طبق گفته شرکت‌های داروسازی میزان تولید و فروش تمامی داروها به اطلاع وزارت بهداشت می‌رسد و درصورت کاهش میزان تولید توسط شرکت‌ها برای بار اول اخطار و برای بار دوم درصورت عدم‌تولید به میزان سهمیه، تهدید به لغو مجوز آن محصول می‌شوند.
حال سؤال اینجاست که آیا 6 ماه عدم‌تولید برای بررسی وزارت بهداشت که کاملا در جریان این عدم‌تولید است کافی نیست؟ چه ارگانی و چه زمان باید به مشکلات عدم‌تولید باریم سولفات معدنی و در مرحله بعد تولید دارویی آن رسیدگی کند؟
رئیس انجمن رادیولوژی ایران، با بیان اینکه هنوز وزارت بهداشت پاسخ روشنی درخصوص علت کمبود تولید سولفات باریم در کشور ارائه نکرده، گفت: هرچند می‌توان تا حدودی از سولفات باریم تاریخ گذشته استفاده کرد؛ اما در شرایط کنونی و با کمبود شدید سولفات باریم حتی از نوع تاریخ گذشته روبه‌رو هستیم.
با این اوصاف کلمه ماده حاجب از زمانی در علم پزشکی عنوان شد که رادیولوژی کشف شد. پس از کشف اشعهX که قادر بود استخوان و نواحی ای را که دارای عدد اتمی بالا بودند، مانند سنگ‌ها نشان دهد. پزشکان به این فکر افتادند که از بعضی مواد می‌توان برای دیدن احشای توخالی مانند معده و روده استفاده کرد.
برای همین نخستین ماده‌ای که به کار گرفته شد، سولفات باریم بود که جذب بدن نمی‌شد و از آن برای شناسایی بیماری‌های گوارشی استفاده کردند. پس از آن رادیولوژیست‌ها به این فکر افتادند که داروهایی را برای دیدن رگ‌ها مورد استفاده قرار دهند که آنژیوگرافی در اینجا پدید آمد و پس از آن رادیوگرافی رنگی کلیه‌ها به‌وجود آمد.
مواد حاجب استفاده‌های بسیار زیادی در تشخیص بسیاری بیماری‌ها مانند تومورها و عفونت‌ها دارد و امروزه از دو نظر به آنها نگاه می‌شود. یکی از دید گسترش، ایجاد و تولید مواد حاجب جدید به‌خصوص در تصویربرداری ملکولی مانند MRI و PET (دستگاهی که بیماری‌ها را در مرحله سلولی و متابولیسم تشخیص می‌دهد) و از دید دیگر سعی در بالا بردن کیفیت این مواد.
با این حال در گذشته نگرانی از خطرات مواد حاجب وجود داشت که واکنش‌های تندی در بدن بیمار به‌وجود می‌آورد و حتی ممکن بود منجر به مرگ بیماران شود.
اما امروزه با کاری که از نظر علمی روی آن انجام شده این عوارض به میزان زیادی کاهش یافته به‌طوری که اگر در گذشته میزان مرگ و میر، یک در 40هزار بود و از هر 40هزار آزمایش یک نفر دچار مرگ و میر می‌شوند الان این میزان به حدود یک در500 تا 600هزار کاهش یافته است.
